Μαρίκα Κοτοπούλη: Έζησε "το απόλυτο" στη σκηνή και στη ζωή

Η Μαρίκα Κοτοπούλη [1887-1954] ήταν μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός.

Γεννήθηκε στις 3 Μαΐου 1887 στην Αθήνα. Ήταν κόρη της ηθοποιού Ελένης και του Δημήτρη Κοτοπούλη.
Εμφανίστηκε στη σκηνή βρέφος σε περιοδεία των γονέων της στο έργο "Ο αμαξάς των Άλπεων". Διακρίθηκε περισσότερο ως τραγωδός στα έργα ξένων και Ελλήνων κλασικών συγγραφέων.

Επίσης η ερμηνεία από την Κοτοπούλη των σύγχρονων συγγραφέων θεωρείται ανεπανάληπτη. Λέγεται πως η Μαρίκα Κοτοπούλη δε διακρινόταν για την εξωτερική της εμφάνιση, ωστόσο πάνω στη σκηνή ήταν τόσο δυνατή η ταύτισή της με τους ρόλους της, που την μετέβαλαν σε καλλονή και γοήτευε και τους πιο δύσκολους θεατές της.

Η προσφορά της στη σκηνική κληρονομιά είναι τεράστια και για πολύ, θα αποτελεί παράδειγμα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας.

Σκηνή από το «Επάγγελμα της κας Γουόρεν» του Μπερνάρ Σω, με τη Μαρίκα και την πρωτόβγαλτη Μελίνα ..
 

Εκτός από το θέατρο, η Κοτοπούλη έπαιξε και στον κινηματογράφο, στην ελληνοτουρκική παραγωγή "Κακός δρόμος" (1933), βασισμένη σε μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου.

Αιμίλιος Βεάκης (Μάκβεθ) & Μαρίκα Κοτοπούλη (Λαίδη Μάκβεθ)

Η προσωπική της ζωή ήταν θυελλώδης, ιδιαίτερα στα νεανικά της χρόνια και περιελάμβανε τόσο άνδρες όσο και γυναίκες. Η πολύκροτη σχέση της με τον πολιτικό και στοχαστή Ίωνα Δραγούμη από το 1909 έως τον Αύγουστο του 1920, υπήρξε σκανδαλώδης για τα δεδομένα της εποχής, καθώς το ζευγάρι συζούσε χωρίς την επισημοποίηση ενός γάμου. 

Αυτή η ωραία μικρόσωμη γυναίκα είδε εκείνον που θα της χάριζε το "Απόλυτο" να μπαίνει την Άνοιξη του 1909 στο καμαρίνι της, σ’ ένα θέατρο της Πόλης, στο διάλειμμα της πρώτης πράξης. Συνοδευόταν από δύο φίλους του που μιλούσαν ακατάπαυστα ενώ αυτός καθισμένος παράμερα την παρατηρούσε. Αυτός ήταν τριάντα ενός χρόνων. Αυτή μόλις είκοσι δύο. «Είμαι ο Ίωνας Δραγούμης», της συστήθηκε και η χειραψία τους έγινε αγκαλιά, πάθος και πόνος, κατακραυγή. Αυτός ήταν γόνος μιας από τις καλύτερες οικογένειες της Αθήνας, ακόλουθος του υπουργείου των Εξωτερικών και στο κοντινό μέλλον θύτης και θύμα της πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας. «Σου τάραξα τη ζωή σου», θα του πει ύστερα. Εκείνη ήταν μόνο μια θεατρίνα, αλλά ήδη, για τα μέτρα της εποχής, διάσημη. Είδε «έναν άνδρα λιγνό, στεγνό και κάπως αυστηρό. Σοβαρό και σεμνό μαζί». Εκείνος είδε μια γυναίκα «που κάποτε μοιάζει με αγόρι, προπάντων όταν χτενίζει τα μαλλιά της και τα φτιάχνει κολλητά στο κεφαλάκι της. Και η φωνή της είναι αγορίστικη».

Έζησαν την αρχή του έρωτά τους στους δρόμους και στα δωμάτια της Πόλης. Εκείνος θα εξομολογηθεί: «Τη φίλησα στο στόμα και μου είπε, “έλα πάλι, θέλω να δω κάτι”, την ξαναφίλησα και τι ρώτησα τι ήθελε να δει. “Μ’ αρέσει η ζέστη που βγαίνει από το στόμα σου”, μου εξήγησε». Η σχέση τους, παθιασμένη, καταγράφηκε στα ημερολόγιά του. Πίσω από τις εξομολογήσεις του υπάρχει η Ελλάδα που ζει μερικές από τις δραματικότερες στιγμές της.

Εκείνος, αν και φανατικός ιδεολόγος, εκείνη αν και παθιασμένη πρωταγωνίστρια, ζουν κυρίως για να είναι ερωτευμένος ο ένας με τον άλλο. Μέχρι τις 31 Ιουλίου (13 Αυγούστου με το σημερινό ημερολόγιο) του 1920, την ημέρα που τον εκτέλεσαν ως εμπλεκόμενο στην απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου, οι σελίδες των ημερολογίων παίρνουν φωτιά από τα επεισόδια των εραστών. Εκείνη έχει κι άλλον αγαπημένο, «τον επίσημο εραστή» καθώς γράφει. Όμως, κι αν ζηλεύει συνεχίζει να την ερωτεύεται.

Στα έντεκα χρόνια της ιστορίας τους θα θελήσουν να παντρευτούν, μα δε θα το κάνουν. Θα τη σώσει από τη μορφίνη, θα τη χτυπήσει, θα τον βρίσει, θα κλάψει γι’ αυτήν, θα αρνηθεί την καριέρα της γι’ αυτόν, θα «προπηλακιστούν», εκείνος θα εξοριστεί, εκείνη θα τον περιμένει, θα ζήσουν στιγμές και καταστάσεις που πολλά από τα μυθιστορήματα θα ζηλέψουν.

Ο Ίων Δραγούμης

Υπεύθυνος της εκτέλεσης-δολοφονίας του λέγεται πως ήταν ο ένθερμος υποστηριχτής του Βενιζέλου και πατέρας της πρώην αγαπημένης του Δραγούμη, Πηνελόπης Δέλτα, ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Εκείνη όταν έμαθε το θάνατό του, «Αφήνει έρημους τας Αθήνας, την πόλιν των μεγάλων και μοναδικών θριάμβων της, απορφανίζει την Ελλάδα από την επίδειξιν της υψυλής τέχνης της, μεταβαίνουσα εις Αίγυπτον…», όπως έγραψε ένα περιοδικό της εποχής.

Τέσσερα χρόνια μετά την δολοφονία του Δραγούμη (από υποστηρικτές του Βενιζέλου, με πρωταίτιο τον αξιωματικό Παύλο Γύπαρη) η Μαρίκα παντρεύτηκε τον Γιώργο Χέλμη, το 1924, ο οποίος ανέλαβε τη διεύθυνση του θεάτρου της. Δεν απέκτησαν παιδιά. Ο Άγγελος Τερζάκης έγραψε γι’ αυτήν: «Θεώρησα πάντα εθνική ευτυχία να υπάρχουν τέτοια πρόσωπα υψωμένα σε σύμβολα. Αυτές είναι οι μορφές που βγάζουν τους λαούς από την ανωνυμία».

Η μεγάλη ηθοποιός αφιέρωσε την ζωή της στο θέατρο και, υπό την διδασκαλία, την προστασία και την προσωπική καθοδήγησή της μπόρεσε να αναδυθεί η σπουδαιότερη γενιά ηθοποιών του 20ου αιώνα. Καλλιτεχνικά τέκνα της ήταν: η Ελένη Παπαδάκη, ο Δημήτρης Χορν, η Άννα Συνοδινού, η Έλλη Λαμπέτη, η Ειρήνη Παππά, ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Ντίνος Ηλιόπουλος κ.α.

Το 1950, τέσσερα χρόνια πριν το θάνατό της, της απονεμήθηκε το παράσημο του Ταξιάρχη, από τον βασιλιά Παύλο. Η Μαρίκα Κοτοπούλη πέθανε στις 3 Σεπτεμβρίου 1954. Άλλες πηγές αναφέρουν ως ημερομηνία θανάτου την 11 Σεπτεμβρίου 1954.
 

ΘΕΑΤΡΟ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ (Πλ. Ομονοίας - 1930)
 

Λίγο πριν αποκτήσει δικό της θίασο αγοράζει μια μικρή έκταση στην περιοχή του σημερινού Ζωγράφου. Η αγροτική τότε περιοχή άνηκε σε μεγάλο μέρος της στον Ιωάννη Ζωγράφο που την είχε αγοράσει το 1902 από τη χήρα Βουρνάζου. Από το 1918 έχτιζε μικρές κατοικίες και τις πουλούσε με δόσεις μαζί με τα οικόπεδά τους. Το 1926 η Μαρίκα Κοτοπούλη σε οικόπεδο που έχει αγοράσει στην περιοχή χτίζει εξοχική κατοικία. Το σπίτι της Κοτοπούλη με τα υπόλοιπα λιγοστά γύρω του αναγνωρίζονται το 1929 ως οικισμός με πρόεδρό  τον Ιωάννη Ζωγράφο.

 Η γερμανική κατοχή επιτάσσει το αρχοντικό της Κοτοπούλη για να χρησιμοποιηθεί ως διοικητήριο. Η απελευθέρωση έρχεται και το Ζωγράφου γίνεται και επίσημα δήμος το 1947. Ο θάνατος της Κοτοπούλη το 1954 οδηγεί σε εγκατάλειψη του εξοχικού της. Για μια περίοδο εγκαθίσταται σε αυτό το τοπικό αστυνομικό τμήμα. Τελικά το 1990 μετά από προσπάθειες του Δήμου Ζωγράφου και του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών το κτίριο χαρακτηρίζεται ως διατηρητέο και μετά τις απαραίτητες ανακαινίσεις μετατρέπεται σε πολιτιστικό κέντρο.

Η αναπαλαίωση του κτιρίου διατήρησε ένα ισχυρό τοπόσημο (ακόμα υπάρχει στάση Κοτοπούλη) αλλά και ένα αρχιτεκτονικό μνημείο για την πόλη του Ζωγράφου. Σήμερα επίσημα καλείται Μουσείο «Μαρίκας Κοτοπούλη», αποτελώντας όχι απλά χώρο μνήμης της ηθοποιού. Αλλά και ένα μουσειακό έκθεμα από άποψη οικοδομής. Ιδιαίτερα  εντυπωσιακά είναι τα σκαλίσματα που υπάρχουν στην εσωτερική κλίμακα και στις μετώπες των δωματίων. Με αναλλοίωτη την εξωτερική πρόσοψη και τα στοιχεία εποχής του κτιρίου.

Σε χώρο του Μουσείου έχει διαμορφωθεί αίθουσα θεατρικής μνήμης με φωτογραφίες, προγράμματα και κουστούμια της Μ. Κοτοπούλη. Στην επάνω αίθουσα φιλοξενούνται κατά καιρούς περιοδικές εκθέσεις. Ενώ στον ισόγειο χώρο διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις. Πρόσφατα δόθηκαν προς χρήση και οι χώροι του υπογείου που φιλοξενούν πλέον τον διαδικτυακό δημοτικό ραδιόφωνο.

πηγές: wikipedia.org, athinapisovitrina.blogspot.gr, eirinika.gr, Μαρίκα Κοτοπούλη facebook page