Απανωμερίτης: Ένας παλιός Κρητικός χορός... με γυναικεία χάρη

"Ο χορός είναι... σιωπηλή ποίηση" αναφέρει ο  αρχαίος ποιητής και συγγραφέας, Σιμωνίδης ο  Κείος. Στην Κρήτη, ο χορός πρωτοεμφανίστηκε ως τέχνη και κάτω από Θεία έμπνευση και καθοδήγηση. Από 'κει, όπως πίστευαν, διαδόθηκε και στον υπόλοιπο  Ελληνικό κόσμο.

"Ως τέχνη και  κάτω από θεία έμπνευση και καθοδήγηση, πρωτοεμφανίστηκε ο χορός στην Κρήτη,  και από εκεί διαδόθηκε στον υπόλοιπο ελληνικό κόσμο" αναφέρει η παράδοση, ενώ πιστευόταν ότι οι αρχαιότεροι χοροί ήταν αυτοί των Κουρητών, που πρώτοι στο κόσμο τους διδάχθηκαν από την ίδια τη Ρέα, τη μητέρα του Δία. 

Ένας απ' αυτούς τους χορούς - ξεχασμένος ίσως - είναι κι ο  Απανωμερίτης, ή προβατινίστικος χορός, ή προβατίνα, ή νταγκουνάκι.

Πρόκειται για έναν από τους πολλούς τοπικούς Κρητικούς χορούς που έχουν σχεδόν ξεχαστεί και είναι ελάχιστα τα συγκροτήματα που τον αποδίδουν. 

Απανωμερίτης λέγεται γιατί χορευόταν στις ορεινές (στα πάνω μέρη) περιοχές του Ρεθύμνου, ειδικά στην περιοχή του Αμαρίου και προς τη μεριά του Ηρακλείου,  μέχρι και λίγο μετά τον πόλεμο.

Προβατινίστικος ή προβατίνα εξαιτίας του ότι οι χορεύτριες στις κινήσεις τους κάποια στιγμή χτυπάνε με το πόδι τους στο έδαφος όπως όταν κάνουν τα πρόβατα όταν νευριάσουν.

Νταγκουνάκι επίσης για τον παραπάνω λόγο επειδή οι χορεύτριες χτυπάνε με το πόδι τους (τακούνι) το έδαφος.Οι χορεύτριες είναι πιασμένες από τις παλάμες με τα χέρια κάτω.Ο χορός έχει τελετουργικό χαραχτήρα κάτι που δείχνει τις θρησκευτικές του καταβολές και έχει στενή σχέση με τους τελετουργικούς χορούς των αρχαίων Μινωιτών .

 Στις μέρες μας χορεύεται κυρίως από γυναίκες, παλαιότερα όμως ήταν μικτός χορός. Το μουσικό μέτρο του είναι 2/4, τα βήματά του 10 και η λαβή από τις παλάμες με τα χέρια κάτω. Χορεύεται σε κύκλο.