Έθιμα για καλή τύχη

“Πάει ο παλιός ο χρόνος ας γιορτάσουμε παιδιά και του χωρισμού ο πόνος ας κοιμάται στην καρδιά” μ' αυτούς τους στίχους ξεκινάει το τραγούδι που είναι συνδεδεμένο με τον αποχαιρετισμό του προηγούμενου έτους και ταυτόχρονα την προσμονή του νέου χρόνου που έρχεται ... με δώρα, τραγούδια και χαρά.

Η Πρωτοχρονιά δεν είναι μία συνηθισμένη μέρα αφού από την στιγμή που θα ξεκινήσουμε να μετράμε αντίστροφα μέχρι τα ρολόγια να δείξουν 00:00 και να ξεκινήσουμε επίσημα το νέο έτος ξεκινάει ένα τελετουργικό που διαφέρει ανάλογα με το μέρος που μένουμε αλλά κάθε κίνηση έχει κάτι κοινό: προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε την καλή τύχη για τη νέα χρονιά.

Η Βασιλόπιτα

Έτσι λοιπόν μετά τις ευχές, τις αγκαλιές και τα φιλιά για τον ερχομό του νέου χρόνου το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να κόψουμε τη Βασιλόπιτα τα ξημερώματα. Σε κάποια μέρη βέβαια συνηθίζεται η κοπή της πίτας να γίνεται στο μεσημεριανό τραπέζι τη μέρα της γιορτής του Αγίου Βασιλείου, παρόλα αυτά πάντα ακολουθείται η ίδια ... τελετουργία: την κόβει ο νοικοκύρης του σπιτιού και αφού σταυρώσει τρεις φορές την πίτα ξεκινάει να κόβει τα κομμάτια. Το πρώτο κομμάτι ανήκει στο Χριστό, το δεύτερο στην Παναγία, το τρίτο στον Άγιο Βασίλειο, το τέταρτο του σπιτιού και από το πέμπτο και έπειτα ξεκινάει η “μοιρασιά” στην οικογένεια συνήθως κατά σειρά προτεραιότητας. Το πιο σημαντικό μέρος στην κοπή της Βασιλόπιτας είναι ... το φλουρί. Μικροί και μεγάλοι συνήθως πρώτα “σκαλίζουν” το κομμάτι τους για να βρουν το φλουρί που εξασφαλίζει την εύννοια της τύχης για τη νέα χρονιά και μετά το τρώνε.

Το "τάισμα" της βρύσης

Ένα ιδιαίτερο έθιμο συναντάται στην Καρδίτσα το οποίο γίνεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς σε κάποια χωριά όμως γίνεται την τελευταία μέρα του χρόνου, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Το έθιμο θέλει τις κοπέλες να πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση για να κλέψουν το "άκραντο νερό". Ονομάζεται έτσι -δηλαδή αμίλητο- διότι σε όλη τη διαδρομή οι κοπέλες δεν πρέπει να μιλήσουν καθόλου. Αλείφουν όλες τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι και εύχονται όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Για να έχουν καλή σοδειά την καινούρια χρονιά, όταν φτάνουν στη βρύση, την "ταΐζουν" με διάφορες λιχουδιές όπως τυρί, βούτυρο, κλαδί ελιάς ή ψωμί. Πιστεύουν ακόμα ότι όποια κοπέλα φτάσει πρώτη στη βρύση εκείνη θα είναι η εννοούμενη της τύχης για τη νέα χρονιά. Στη συνέχεια ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια "κλέβουν" νερό από τη βρύση γυρνάνε σπίτια τους χωρίς να μιλήσουν καθόλου κατά τη διάρκεια της επιστροφής. Μόλις φτάσουν πίνουν από το "άκραντο νερό" και ραντίζουν με το ίδιο νερό τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια. 

Κρεμμύδα για γούρι

Στην Κρήτη συνηθίζεται να κρεμούν την κρεμμύδα ή σκυλοκρέμμυδο έξω από την πόρτα του σπιτιού τους. Το συγκεκριμένο φυτό είναι συνηθισμένο στην Κρήτη ... ασυνήθιστο όμως στην χλωρίδα. Φυτρώνει άγριο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι δεν τρώγεται όμως ούτε από τα ζώα ούτε από τους ανθρώπους αφού περιέχει δηλητήριο. Ακόμα κι αν το βγάλεις από τη γη και το κρεμάσεις εκείνο συνεχίζει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη. Αυτή η μεγάλη ζωτική του δύναμη πιστεύει ο λαός ότι μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα γι αυτό τη μέρα της Πρωτοχρονιάς στην Κρήτη κρεμούν έξω από την πόρτα τους το φυτό. Σήμερα ολοένα και υποχωρεί το αρχαίο έθιμο της κρεμμύδας που χρονολογείται από τον 6ο αιώνα π.Χ.

Το σπάσιμο του ροδιού

Το ρόδι είναι συνδεδεμένο την καλή τύχη αφού πολλά από τα γούρια που φτιάχνονται για τη νέα χρονιά έχουν το σχήμα τους αφού είναι σύμβολο εκτός από της καλής τύχης και της αφθονίας και γονιμότητας. Σαποτελεί έθιμο της Πελοποννήσου ενώ σε πολλά μέρη της Ελλάδας από το φθινόπωρο κι όλας κρεμούσαν στο σπίτι τους το ρόδι που θα έφερνε την εύννοια της τύχης την Πρωτοχρονιά. Μετά τη Μεγάλη Λειτουργία της Πρωτοχρονιάς στην επιστροφή του νοικοκύρη από την εκκλησία κρατά στα χέρια του ρόδι. Η παράδοση ορίζει να μη χρησιμοποιήσει τα κλειδιά του για να μπει στο σπίτι αλλά να χτυπήσει το κουδούνι ώστε να του ανοίξουν τα μέλη του σπιτιού με σκοπό να κάνει το ποδαρικο, να φέρει δηλαδή την καλή τύχη μέσα στο σπίτι. Στη συνέχεια κάνει το πρώτο βήμα για να μπει σπίτι με το δεξί και πετάει το ρόδι με δύναμη με σκοπό να σκορπιστούν όσες περισσότερες ρόγες στο πάτωμα του σπιτιού. Οι καρποί αυτοί συμβολίζουν την υγεία, την καλοζωία, τα χρήματα, την ευτυχία.Ταυτόχρονα λέει: «Με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρόγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά», ώστε να «πιάσει» το γούρι!

Το ποδαρικό

Η Ελλάδα γενικότερα φημίζεται για το φιλόξενο χαρακτήρα της ... όχι όμως την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Το καλό ή το κακό ποδαρικό είναι ικανό να σε ακολουθεί για όλη τη χρονιά αφού σ' αυτόν αποδίδουμε συνήθως την εύννοια της τύχης. Μέχρι και σήμερα οι περισσότεροι προσέχουν ποιος θα περάσει την πόρτα του σπιτιού τους πρώτος με τα μικρά παιδιά να έχουν την τιμητική τους λόγω της αγνότητας και της αθωότητας τους. Αυτός που θα επιλεχθεί από την οικογένεια για το ποδαρικό είτε μεγάλος είτε μικρός μόλις μπει στο σπίτι -με το δεξί πόδι πάντα- τον βάζουν να πατήσει ένα σίδερο για να είναι όλοι σιδερένιοι και γεροί μέσα στο σπίτι. Από τη μεριά της η νοικοκυρά φιλεύει τον “γουρλή” για το καλό του χρόνου κερνώντας τον μήλα ή καρύδια και μία κουταλιά γλυκό κυδώνι ή ότι άλλο γλυκό έχει φτιάξει για τις γιορτές.

Το σκόρπισμα των φύλλων

Οι κάτοικοι της Θάσου μέχρι και σήμερα διατηρούν ένα πολύ παλιό έθιμο όπου γύρω από το αναμμένο τζάκι κάθεται η οικογένεια και σκέφτεται την ευχή που θέλει να κάνει. Στη συνέχεια τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στ’ αναμμένα κάρβουνα, φύλλα ελιάς, κάνουν την ευχή τους ο καθένας χωρίς να την πουν. Το φύλλο που θα γυρίσει περισσότερο δίνει το σήμα ότι εκείνου η ευχή θα πραγματοποιηθεί.

Οι καλοί οιωνοί της Πρωτοχρονιάς

Στις Κυκλάδες θεωρούν καλό σημάδι αν φυσάει Βοριάς την Πρωτοχρονιάς. Επίσης με μεγάλη χαρά "φιλοξενούν" περιστέρια στην αυλή τους αφού αν σταθεί θεωρείται πολύ καλός οιωνός. Από την άλλη μεριά και μόνο να περάσει κοράκι από το σπίτι δημιουργεί μελαγχολικές σκέψεις πιστεύοντας ότι τους περιμένουν συμφορές.

Νερό που τρέχει

Οι κάτοικοι του Ηρακλείου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς μεταφέρουν νερό από τη βρύση στο σπίτι τους και ο νοικοκύρης του σπιτιού λέει: «Όπως τρέχει τούτο το νερό έτσι να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι μου». Παράλληλα μεταφέρει και μία πέτρα που μόλις την πάει σπίτι αναφέρει: «Όπως είναι γερή τούτη η πέτρα έτσι να είναι γερό και το σπίτι μου». Σε ορισμένα μέρη μάλιστα συνηθίζεται να πηγαίνει η οικογένεια στη λειτουργία την Πρωτοχρονιά και μαζί να κρατάνε μία εικόνα του σπιτιού η οποία αφού λειτουργηθεί κάνει το ποδαρικό στο σπιτικό.