Ενημερωτικό σημείωμα με το τι ισχύει στην Ευρώπη για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΗΣΥΦΑ) έδωσε στη δημοσιότητα ο Κωστής Χατζηδάκης. Όπως δηλώνει ο υπουργός Ανάπτυξης «αντιπαρέρχομαι την οξύτατη προσωπική επίθεση του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου εναντίον μου για το θέμα των Μη Συνταγογραφούμενων Φαρμάκων (ΜΗΣΥΦΑ). Oύτε υπεισέρχομαι στο θέμα της λίστας των ΜΗΣΥΦΑ, που όπως έχω σημειώσει είναι της αρμοδιότητας του Υπουργείου Υγείας.
Επειδή όμως, ανεξάρτητα από την όποια τελική πρόταση της Κυβέρνησης και την αντίστοιχη ρύθμιση της Βουλής, είμαι υποχρεωμένος να προστατεύσω την προσωπικότητά μου, δίνω στη δημοσιότητα ενημερωτικό σημείωμα σε σχέση με το τι ισχύει στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες για τα ΜΗΣΥΦΑ. Ο κάθε πολίτης θα βγάλει τα συμπεράσματά του».
1. Τι είναι τα ΜΗΣΥΦΑ
Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα είναι τα φάρμακα που θεωρούνται κατάλληλα για χρήση από το ευρύ κοινό χωρίς να απαιτείται για τη χρήση τους ιατρική συνταγή και που δεν αποζημιώνονται από τα ασφαλιστικά ταμεία.
Tα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα χωρίζονται σε έξι θεραπευτικές κατηγορίες: 1) cough/cold (φάρμακα για το βήχα και το κρυολόγημα), 2) analgesics (αναλγητικά), 3) digestive (φάρμακα για το γαστρεντερικό σύστημα), 4) vms/tonics (βιταμίνες), 5) skin (φάρμακα για την φροντίδα του δέρματος) και 6) eye care (φάρμακα για τη φροντίδα των ματιών).
Η λίστα των Mη Συνταγογραφούμενων Φαρμάκων (ΜΗΣΥΦΑ) καθορίζεται από το Υπουργείο Υγείας και τον ΕΟΦ.
2. Ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα
• Η Ελλάδα είναι σήμερα μία από τις 4 εναπομείνασες χώρες της Ευρώπης που καθορίζει τις τιμές των Mη Συνταγογραφούμενων Φαρμάκων (ΜΗΣΥΦΑ) και τα ανώτατα περιθώρια κέρδους όλων των επιμέρους σταδίων (χονδρική και λιανική πώληση). Τα τελευταία χρόνια πολλές χώρες της Ευρώπης έχουν προβεί στην απελευθέρωση των τιμών αυτής της κατηγορίας (π.χ. Ιταλία) με θετικά αποτελέσματα.
- Παράλληλα, τα ΜΗΣΥΦΑ πωλούνται σήμερα αποκλειστικά από τα φαρμακεία -απαγορεύεται η πώλησή τους από οποιοδήποτε άλλο σημείο λιανικής. Στην Ευρώπη τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα διατίθενται και από άλλα σημεία πλην των φαρμακείων: είναι χαρακτηριστικό ότι η πώληση σε καταστήματα που εξειδικεύονται στην πώληση φαρμακευτικών προϊόντων χωρίς να είναι φαρμακεία επιτρέπεται σε 11 χώρες της Ευρώπης (μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Φινλανδία, η Ελβετία, η Ουγγαρία, η Ολλανδία, η Ιρλανδία, η Αγγλία), σε σούπερ μάρκετ σε 12 χώρες (όπως η Ιταλία, η Γερμανία, η Νορβηγία, η Δανία, η Πορτογαλία, η Σουηδία, η Ιρλανδία και η Αγγλία), σε περισσότερα σημεία (παντοπωλεία κτλ.) σε 9 χώρες και από το διαδίκτυο σε 10 χώρες (όπως Δανία, Γερμανία, Ολλανδία, Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο).
- Επιπλέον, το νομικό πλαίσιο ορίζει ότι για να τεθεί σε κυκλοφορία ένα ΜΗΣΥΦΑ θα πρέπει να κυκλοφορεί ήδη σε 5 κράτη μέλη.
Οι περιοριστικές ρυθμίσεις που ισχύουν στην Ελλάδα αποτελούν εμπόδιο για την κυκλοφορία νέων προϊόντων στην ελληνική αγορά και για την είσοδο νέων επαγγελματιών στο χώρο. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε περιορισμένη δυνατότητα επιλογής προϊόντων και ενίοτε ανεπάρκεια ειδών ΜΗΣΥΦΑ (πχ πρόσφατη κρίση της ασπιρίνης), που εντέλει βλάπτουν τον καταναλωτή.
Σημειωτέον ότι στην Ελλάδα το μερίδιο των ΜΗΣΥΦΑ είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, το 11,9% του συνόλου των φαρμακευτικών προϊόντων το 2012 (372 εκατ. ευρώ) έναντι 16% που είναι ο μέσος όρος της ευρωζώνης.
3. Ποια οφέλη αναμένονται για τον καταναλωτή και την οικονομία
Η απελευθέρωση των τιμών και το άνοιγμα της αγοράς θα έχει πολλαπλά οφέλη.
- Σε καθεστώς ελεύθερης διαμόρφωσης των τιμών και σε συνθήκες ανταγωνισμού, οι επιχειρήσεις εκτιμούν πλέον οι ίδιες την εμπορική τους πολιτική και, απαλλαγμένες από το περιοριστικό καθεστώς, αναμένεται να υιοθετήσουν ανταγωνιστικές τιμές.
- Ταυτόχρονα, το άνοιγμα των σημείων διάθεσης δίνει τη δυνατότητα στον Έλληνα καταναλωτή να αγοράσει με μεγαλύτερη ευκολία το προϊόν που επιθυμεί ενώ παράλληλα δημιουργείται εντονότερος ανταγωνισμός από τα νέα σημεία πώλησης που θα πιέσει τις τιμές προς τα κάτω. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το βρεφικό γάλα, όπου μόλις απελευθερώθηκε το κανάλι διανομής, σημειώθηκε πτώση της τιμής του προϊόντος ακόμα και 20%.
- Το μη περιοριστικό περιβάλλον δημιουργεί κίνητρα για την είσοδο νέων επιχειρήσεων ή και νέων προϊόντων με συνεπακόλουθα οφέλη τόσο για τη δυνατότητα επιλογής του καταναλωτή όσο και για την αγορά των ΜΗΣΥΦΑ.
4. Γιατί αναμένεται να πέσουν οι τιμές
Κατά την έκθεση του ΟΟΣΑ, οι τιμές στα ΜΗΣΥΦΑ από την απελευθέρωση της τιμής και των σημείων διάθεσης αναμένεται να πέσουν, καθώς «σε χώρες όπου η πώληση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων γίνεται μόνο από τα φαρμακεία και οι τιμές ελέγχονται σε επίπεδο χονδρικής και λιανικής, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, η λιανική προ φόρων τιμή ανά μονάδα δραστικής ουσίας είναι υψηλότερη κατά μέσο όρο κατά 27,6 %».
Η απελευθέρωση των τιμών, σε συνδυασμό με την απελευθέρωση των σημείων πώλησης, θα έχει πολλαπλά οφέλη:
- Θα εξυπηρετείται καλύτερα ο Έλληνας καταναλωτής, που μπορεί να βρει πολύ ευκολότερα το προϊόν που επιθυμεί.
- Σε καθεστώς ελεύθερων τιμών, δημιουργείται ο απαραίτητος ανταγωνισμός, που οδηγεί σε χαμηλότερες τιμές.
- Στην Ιταλία, στον ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της αγοράς, οι τιμές των ΜΗΣΥΦΑ μειώθηκαν κατά 6,6%
- Στη Δανία, οι τιμές μειώθηκαν κατά 5%-15% μετά την απελευθέρωση.
- Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι διαφορές τιμής ανάμεσα σε εναλλακτικά σημεία πώλησης έφθασαν στο 10%-30%.
5. Ο παράγων Δημόσια Υγεία
Η πρωτοβουλία για αυτό το θέμα ανήκει στο Υπουργείο Υγείας. Το Υπουργείο Υγείας δια του ΕΟΦ καθορίζει τη λίστα των ΜΗΣΥΦΑ με βάση τα στοιχεία της επιστήμης.
Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης όπου υπάρχει απελευθέρωση η πρωτοβουλία σε σχέση με τον παράγοντα Δημόσια Υγεία ανήκει στο Υπουργείο Υγείας.
6. Παραδείγματα διάθεσης ΜΗΣΥΦΑ σε κράτη – μέλη της Ε.Ε.
Ηνωμένο Βασίλειο - Ιρλανδία
Οι δύο χώρες έχουν παρόμοιο καθεστώς ως προς την ρύθμιση της διανομής των φαρμάκων. Τρείς βασικές κατηγορίες φαρμάκων ξεχωρίζουν:
1) Φάρμακα τα οποία διατίθενται αποκλειστικά στα φαρμακεία με ιατρική συνταγή ("POM"- prescription only medicine)
2) Φάρμακα τα οποία διατίθενται μόνο υπό την παρουσία φαρμακοποιού (κατηγορία "P" pharmacy supervised sale )
3) Φάρμακα που διατίθενται ελεύθερα εκτός φαρμακείου (π.χ. drugstores, σουπερμάρκετ, βενζινάδικα κλπ.) και ανήκουν στην λεγόμενη “General Sales List ή “GSL”.
Τα ΜΗΣΥΦΑ εμπίπτουν στις κατηγορίες 2 και 3. Στην κατηγορία 3 ανήκουν π.χ, η ασπιρίνη , η παρακεταμόλη και τα φάρμακα για τον βήχα και το κρυολόγημα.
Ολλανδία
Σύμφωνα με την ολλανδική νομοθεσία τα φάρμακα χωρίζονται σε 4 κατηγορίες.
1) Φάρμακα που χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή (αποκλειστικά εντός φαρμακείου)
2) Φάρμακα που πωλούνται κατ' αποκλειστικότητα σε φαρμακεία χωρίς να απαιτείται ιατρική συνταγή
3) Φάρμακα που πωλούνται είτε σε φαρμακείο είτε σε ειδικούς χώρους (drugstores)
4) Φάρμακα που πωλούνται ελεύθερα
Τα ΜΗΣΥΦΑ εμπίπτουν στις κατηγορίες 2,3 και 4. Κατά συνέπεια υπάρχουν ορισμένα ΜΗΣΥΦΑ που πωλούνται κατ' αποκλειστικότητα σε φαρμακεία.
Σε ό,τι αφορά την πώληση ορισμένων ΜΗΣΥΦΑ εκτός φαρμακείων, σημειώνεται ότι στα λεγόμενα “drugstores” δεν εκτελούνται ιατρικές συνταγές, παρά μόνο προσφέρεται ένας περιορισμένος αριθμός δημοφιλών φαρμάκων, όπως είναι τα παυσίπονα ή τα φάρμακα για το κρυολόγημα και το βήχα. Τα εν λόγω καταστήματα πουλάνε μεταξύ άλλων αρώματα, καλλυντικά κλπ.
Φάρμακα που εμπίπτουν στην τελευταία κατηγορία μπορούν να πωληθούν σε σουπερμάρκετ.
Παρόμοιος διαχωρισμός (3 κατηγορίες φαρμάκων) υπάρχει και στην Δανία, με την διαφορά όμως ότι ή διάθεση τους γίνεται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους (εντός σουπερμάρκετ για παράδειγμα) που «συνδέονται» με φαρμακεία.
Πορτογαλία
Στην Πορτογαλία τα φάρμακα διαχωρίζονται συνοπτικά σε δύο κατηγορίες (χωρίς υποκατηγορίες), σε συνταγογραφούμενα και ΜΗΣΥΦΑ.
Η αγορά των ΜΗΣΥΦΑ απελευθερώθηκε – πλήρως – το 2005, τόσο ως προς την τιμολόγηση των εν λόγω φαρμάκων (απόλυτη ελευθερία τιμολόγησης) όσο και ως προς τον τρόπο διανομής τους στην αγορά. Κατά συνέπεια, το σύνολο των φαρμάκων που εμπίπτουν στην κατηγορία των ΜΗΣΥΦΑ πωλούνται εκτός φαρμακείων. Ως αποτέλεσμα της απελευθέρωσης της διανομής, ιδρύθηκαν τα λεγόμενα «πάρα - φαρμακεία», που λειτουργούν είτε ως ανεξάρτητες μονάδες είτε εντός των σουπερμάρκετ.
Σύμφωνα με το νόμο 134/2005 που διέπει την λειτουργία των ΜΗΣΥΦΑ, η πώληση τους πρέπει να γίνεται είτε απευθείας από φαρμακοποιό ή βοηθό φαρμακοποιού είτε απλώς υπό την εποπτεία τους (“under their supervision”). Κατά συνέπεια η “φυσική παρουσία” του φαρμακοποιού ή του βοηθού του δεν επιβάλλεται την πράξη.
Ιταλία
Το παράδειγμα της απελευθέρωσης της αγοράς ΜΗΣΥΦΑ στην Ιταλία περιγράφεται στην έκθεση του ΟΟΣΑ. Από το 2006 και μετά, απελευθερώθηκε η αγορά ΜΗΣΥΦΑ ως προς την διανομή της, με αποτέλεσμα την δημιουργία «παρά - φαρμακείων», για την λειτουργία των οποίων απαιτείται από την ίδιο νόμο η παρουσία φαρμακοποιού.
