Λότζια Ηρακλείου: Το μέγαρο των Δημάρχων κι η ιστορία του

Η Λότζια η οποία βρίσκεται στην οδό 25ης Αυγούστου, στο κέντρο της πόλης, αποτελεί ένα από τα ομορφότερα οικοδομήματα που άφησε πίσω της η Ενετοκρατία, ενώ σήμερα στεγάζει το Δημαρχείο της πόλης μας.

Ήταν η 4η στη σειρά ενετική Λότζια που ανήγειραν οι Ενετοί στο Ηράκλειο και χτίστηκε το 1626-28 από τον Φραγκίσκο Μοροζίνι, εκείνον που έχτισε και την κρήνη των λιονταριών ( ή κρήνη Μοροζίνι) στην πλατεία του Ελευθερίου Βενιζέλου ( πλατεία λιονταριών). Όπως είχε πει και ο Γκερόλα ( Βενετσιάνος Αρχαιολόγος): "Ο Μοροζίνι αγάπησε την πόλη αυτή τόσο ώστε να της χαρίσει τα ωραιότερα μνημεία της, την κρήνη και τη Λότζια". Για τα τρία προηγούμενα κτίσματα ελάχιστες πληροφορίες έχουν διασωθεί, ενώ για την 1η Λότζια δεν υπάρχουν καν στοιχεία για το που ήταν κτισμένη. 

Η Λότζια βρίσκεται την αρχή της Βενετσιάνικης Ruga Maistra, ή αλλιώς στην οδό 25ης Αυγούστου όπως την αποκαλούμε σήμερα, η οποία αποτελούσε τον σημαντικότερο δρόμο του Ενετικού Ηρακλείου, καθώς συνέδεε το λιμάνι με τη καρδιά της πόλης. 

Σύμφωνα με τις ελάχιστες ιστορικές πληροφορίες, η δεύτερη Λότζια ήταν κτισμένη απέναντι από εκεί που βρίσκεται η τωρινή, αλλά το 1541 έδωσε και αυτή τη θέση της σε μια τρίτη, η οποία κτίστηκε στο σημείο που βρίσκεται η σημερινή. Όμως, 65 χρόνια μετά την ανέγερσή της, το 1626, ο Φραγκίσκος Μοροζίνι αποφασίζει να την κατεδαφίσει και στη θέση της να οικοδομήσει ένα κομψοτέχνημα, τη σημερινή Λότζια, που θεωρείται το ωραιότερο ενετικό οικοδόμημα στην Κρήτη.

Δείγμα παλλαδιανού ρυθμού, πρόκειται για ένα ορθογωνίου σχήματος κτίριο, διώροφο με κίονες δωρικού ρυθμού στο ισόγειο και κίονες ιωνικού ρυθμού στον 1ο όροφο. Στο ισόγειο διαθέτει διάζωμα το οποίο είναι διακοσμημένο με τρίγλυφα και μετόπες με ανάγλυφες παραστάσεις. Στη δυτική πλευρά διαθέτει εφτά τόξα με το κεντρικό να χρησιμοποιείται ως είσοδος. Αναφέρεται ότι το κτίριο μιμείται τη Βασιλική Παλαντιάνα στην Βιτσέντζα. 

Όσον αφορά την ιστορία της Λότζια στο χρόνο, τα πολιτικά και κοινωνικά ήθη των Ενετών επέβαλαν την ανέγερση ενός δημόσιου κτιρίου στο Ηράκλειο, όπου θα συνεδρίαζαν οι ευγενείς, οι άρχοντες και οι φεουδάρχες για να πάρουν αποφάσεις σε ζητήματα που αφορούσαν την οικονομική και εμπορική ζωή του τόπου. Παράλληλα, λειτουργούσε και ως χώρος συναντήσεως και ψυχαγωγίας τους.

Η Λότζια αποτελούσε το κέντρο της διοικητικής και κοινωνικής ζωής της πόλης. Από τους εξώστες της ανακοινώνονταν τα διάφορα διατάγματα και από εκεί παρακολουθούσε ο δούκας τις λιτανείες και τις παρελάσεις. Ο Μοροζίνι διεύρυνε τη Λότζια με την προσθήκη ενός δεύτερου οικοδομήματος στα ανατολικά, ενώ στο πίσω μέρος βρίσκονταν η Armeria για τη φύλαξη των όπλων. 

Στο Νότο της και σε απόσταση πενήντα μέτρων αντικρίζει τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, ένα άλλο σημαντικό ενετικό κτίσμα του 13ου αιώνα. Μια εκκλησία αφιερωμένη στον προστάτη της Βενετίας, τον Άγιο Μάρκο. Φιλοξενούσε όλες τις επίσημες τελετές, αλλά και τις ταφές των ευγενών της πόλης.

Μπροστά από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου εκτείνεται η πλατεία με τα λιοντάρια. Η Κρήνη Μοροζίνι, ένα ακόμη σημαντικό έργο του Ενετού Προβλεπτή της Κρήτης Francesco Morosini. Την περίοδο της Ενετοκρατίας η πλατεία αυτή είχε το όνομα Piazza delle biande (Πλατεία των δημητριακών) και πήρε το όνομά της αυτό από τις σιταποθήκες, ένα μακρόστενο κτίριο με θολωτούς χώρους, στη νότια πλευρά της.

Απέναντι από τις σιταποθήκες, στο βόρειο τμήμα της πλατείας και προς το μέρος της Λότζια ήταν κτισμένο το Palazzo Ducale (το παλάτι του Δούκα). Ήταν πολυώροφο με θολωτούς χώρους και βεράντες. Στο ισόγειό του υπήρχαν πολλά καταστήματα. Το παλάτι καταλάμβανε ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο.

Η Λότζια ήταν και είναι ένα βασικό κομμάτι στον κεντρικό κορμό της πόλης, όπως την οργάνωσαν οι Ενετοί. Δεν είναι τυχαίο ότι η Piazza delle biande (η σημερινή Πλατεία Λιονταριών, ή αλλιώς Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου) ήταν φτιαγμένη με πρότυπο την Πλατεία του Αγίου Μάρκου, στη Βενετία.

Το ισόγειο της Λότζια ήταν και παραμένει μια ανοικτή στοά. Σήμερα, στον πάνω όροφο στεγάζεται το Δημαρχείο.

Μετά την άλωση της πόλης από τους Τούρκους η Λότζια χάνει την παλιά της ταυτότητα και αίγλη. Ο νέος κατακτητής δεν είχε ανάγκη για τέτοιου είδους οικοδομήματα, και έτσι μετατρέπεται σε έδρα του ανώτατου οικονομικού υπαλλήλου, του Τεφτερδάρη και του Γραμματικού της Πόρτας που ήταν χριστιανός υπάλληλος, υπεύθυνος για τη διεκπεραίωση υποθέσεων μεταξύ των χριστιανών κατοίκων και της τουρκικής αρχής. Στη δικαιοδοσία του Τεφτερδάδη ανήκε και η οπλαποθήκη (τζεπχανές). Η περιπέτεια της Λότζιας όμως συνεχίζεται και μετά την απελευθέρωση.

Η «Κρητική Πολιτεία» προτείνει το οίκημα να χρησιμοποιηθεί ως Αρχαιολογικό Μουσείο. Μετά όμως, από ένα σεισμό που έγινε, κρίθηκε ότι το κτίριο δεν ήταν ασφαλές και εγκαταλείφθηκε αυτή η ιδέα. Αργότερα το 1904 θεωρήθηκε ετοιμόρροπο και άρχισε, δυστυχώς η χωρίς επιμέλεια, κατεδάφιση του α' ορόφου. Τον επόμενο χρόνο παραχωρήθηκε στο Δήμο, μαζί με την Αρμερία, για να στεγάσει τις υπηρεσίες του. Θα περάσουν όμως 10 χρόνια προκειμένου να τοποθετηθεί επίσημα ο θεμέλιος λίθος για την αναστήλωση του κτιρίου. Την γενική επιμέλεια των εργασιών είχε ο Maximilian Ongaro, που ήταν έφορος των καλλιτεχνικών μνημείων της Βενετίας. Και πάλι όμως οι εργασίες καθυστέρησαν. Στο τέλο, το 1934 παραδίδεται σε χρήση το κτίριο της οπλαποθήκης για την εγκατάσταση μερικών υπηρεσιών του Δήμου.

Μετά από χρόνια και μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου άρχισαν και πάλι οι εργασίες ανοικοδόμησης του μνημείου και της σύνδεσής του με την Αρμερία μέσω ενός αιθρίου. Σήμερα στον α' όροφο έχει διαμορφωθεί ειδική αίθουσα τελετών και συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου που έχει επιπλωθεί και διακοσμηθεί ανάλογα.

Το 1987 η Λότζια τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο Europa Nostra, ως το καλύτερα αναπαλαιωμένο Ευρωπαϊκό Μνημείο της χρονιάς.

Η δημαρχεία της πόλης έχει περάσει από πολλά χέρια, ξεκινώντας το 1916 με τον Ιωάννη Βογιατζάκη και φθάνοντας στο 2014 με τον νεοεκλεχθέντα Βασίλη Λαμπρινό.

Σήμερα, εν έτη 2014, το κτίριο της Λότζια εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα και πολυσύχναστα κεντρικά σημεία της πόλης, καθώς φιλοξενεί παζάρια ( φιλανθρωπικού κυρίως χαρακτήρα αλλά και όχι μόνο), εκθέσεις βιβλίου, ακόμα και χορευτικές ομάδες νέων, οι οποίες δίνουν έναν άλλο αέρα στο ιστορικό αυτό κτίριο. 

Eπιμέλεια: Εμμανουέλα Φασομυτάκη

Πηγές: el.wikipedia, zervonikolakis.lastros.net, explorecrete.com, heraklion.gr