Αστεροσκοπείο Σκίνακα: Το άγρυπνο "μάτι" της Κρήτης στο Σύμπαν (βίντεο)

Λίγα πράγματα γοητεύουν τόσο την ανθρώπινη σκέψη και προκαλούν την ανθρώπινη περιέργεια, όσο η εξερεύνηση του σύμπαντος. Αυτή η διαρκής αναζήτηση της επιβεβαίωσης πως δεν είμαστε ο μόνος ανθρώπινος πολιτισμός που εξελίχθηκε είναι αρκετή να κάνει την αστρονομία μία από τις πιο γοητευτικές και αξιοζήλευτες επιστήμες. Κι αν στην Κρήτη υπάρχει ένας τόπος που "κοιτάζει τ' άστρα" αυτός σίγουρα είναι ο Σκίνακας, το Αστεροσκοπείο του  Πανεπιστημίου Κρήτης. Σκαρφαλωμένο σε μια απόκρυμνη κορφή του Ψηλορείτη, σε ύψος 1760 μέτρων! Οι πύλες του για το κοινό ανοίγουν λίγες φορές το χρόνο και πάντα στην διάρκεια του καλοκαιριού. Η Πρεμιέρα για φέτος έγινε την Κυριακή 11 Μαΐου και το πλήθος που συρρέει σε κάθε τέτοια ανοιχτή εκδήλωση στο Αστεροσκοπείο είναι ευθέως ανάλογο του ενδιαφέροντος κρητικών και επισκεπτών για τα όσα γίνονται εκεί.

Η θέα από την κορυφή αποζημιώνει απλόχερα τον κόπο του επισκέπτη -αν και ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος είναι απρόσμενα καλός- και δικαιολογεί αυτόματα την επιλογή  των ερευνητών  για την τοποθεσία. Το κρύο είναι πάντα διαπεραστικό και το τοπίο αυστηρό, όμοιο με τις μνήμες ποu το 'χουν σμιλέψει. Απέναντι μας δυτικά, στους πρόποδες του Ψηλορείτη βρίσκεται το Σπήλαιο της γέννησης  του Δία, που απoτέλεσε μέγιστο λατρευτικό κέντρο της Μινωικής Κρήτης. Βόρεια από το Σκίνακα βρίσκεται η θαυμαστή Μινωική Πολιτεία της Ζωμίνθου.

Όσο για τούτη δω την κορφή πήρε το όνομα της από μία καταβόθρα, που υπάρχει στην περιοχή και η οποία διατηρεί το χιόνι και κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Πριν, λοιπόν, ανακαλυφθεί ο τεχνητός πάγος, έρχονταν από το Ηράκλειο οι άνθρωποι και έπαιρναν το χιόνι κατεβαίνοντας στην καταβόθρα μ’ ένα πολύ χοντρό σκοινί, έναν σκοίνακα. Κι έτσι δόθηκε το όνομα στην περιοχή. Και εδώ,στην απόλυτη κυριαρχία της φύσης, εγκαταστάθηκε το Αστεροσκοπείο της Κρήτης, μοναδικό σημάδι ανθρώπινης παρουσίας, που όμως έδεσε αρμονικά με το τοπίο, φροντίζοντας οι γραμμές του οικοδομήματος του να παραμείνουν λυτές και παραδοσιακές. «Ένα  ακόμη ... μάτι του ανθρώπινου νου προς το σύμπαν» το είχε χαρακτηρίσει στην τελετή εγκαινίων ο τότε πρόεδρος του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας Λευτέρης Οικονόμου .

Το Αστεροσκοπείο χτίστηκε και θεμελιώθηκε με την βοήθεια τριών συνιστωσών: του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και του τοπικού πληθυσμού. Ταυτόχρονα αποτελεί δείγμα της άψογης επιστημονικής συνεργασίας ελλήνων και γερμανών ερευνητών. Έτσι σ’ ένα χώρο, που άλλου είδους ιστορικά γεγονότα σημάδεψαν την πορεία του (σε ό,τι αφορά τους Γερμανούς) στήθηκε ένα ... κάστρο επιστημονικής συνεργασίας των δύο λαών, ό,τι ευγενέστερο έχει να επιδείξει ο σύγχρονος πολιτισμός.

Το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα στεγάζει τρία τηλεσκόπια: ένα μικρό των 30 εκατοστών, ένα δεύτερο 60 εκατοστών και το μεγαλύτερο με διάμετρο κατόπτρου 1,3 μέτρα. Ήδη με το κατά πολύ μικρότερο τηλεσκόπιο των 30 εκ., που λειτουργεί στο Σκίνακα από το 1986, έχουν επιτευχθεί σημαντικές αστρονομικές παρατηρήσεις, όπως η ανακάλυψη νέων νεφελωμάτων, που προέρχονται από αστρικές εκρήξεις Σούπερ Νόβα στο Γαλαξία μας, η ανακάλυψη νέων πλανητικών νεφελωμάτων (που περιβάλλουν Λευκούς Νάνους) αλλά και η καλύτερη διεθνώς παρατήρηση του κομήτη Austin. Η πλήρης λειτουργία του τηλεσκοπίου  των 1,3 μ. σε συνδυασμό με την υποδομή ανάλυσης ψηφιακών αστρονομικών εικόνων, που δημιουργήθηκε στο Παν/μιο Κρήτης και στο ΙΤΕ, έχουν εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις για να καταστεί η Κρήτη πόλος έλξης  για τους Αστρονόμους όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου.

Το Αστεροσκοπείο στήθηκε με την συνεργασία του Ινστιτούτου MAX PRANCK της Γερμανίας και έγινε ευρύτερα γνωστό όταν το 1986 -με την αρχή της λειτουργίας του- παρατήρησε τον περιβόητο κομήτη του HALEY, που στις αρχές του αιώνα είχε προκαλέσει πανικό, καθώς κάποιοι υποστήριζαν ότι θα συγκρουστεί με την γη. Αφού τελικά η ουρά του απομακρύνθηκε οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι κυρίως αποτελείτο από πάγο. Το τηλεσκόπιο που έκανε εκείνες τις παρατηρήσεις -ή έστω ένα από αυτά που «είδαν» τον κομήτη- ήταν το μικρό τηλεσκόπιο των 30 εκ. του Αστεροσκοπείου Σκίνακα.

Και ενώ κάτω - μακρυά  στην πολύβουη πόλη τα φώτα της και το  άγχος της καθημερινότητας εμποδίζουν τους ανθρώπους να στρέψουν το βλέμμα τους στον έναστρο  ουρανό και να ξαναθέσουν στον εαυτό τους τα πανάρχαια ερωτήματα για την δομή και την δημιουργία του σύμπαντος, εδώ στο γυμνό τοπίο που απλόχερα τους προσφέρει ο Ψηλορείτης, οι σύγχρονοι «μάγοι» της αστρονομίας, ανιχνεύουν το σύμπαν, προσδοκώντας να ανοίξουν νέα «παράθυρα» στην ανθρώπινη γνώση.  

Μ.Κορνάρου

Το παρόν άρθρο δημοσιεύεται στο ekriti και υπόκειται στους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή του καθ’ οιονδήποτε τρόπο χωρίς την απαραίτητη παραπομπή (link) στην ιστοσελίδα που το δημοσίευσε.