Φλαμένγκο και Πεντοζάλης κάτω από το βλέμμα του Γκρέκο (βίντεο)

Έτος Γκρέκο χαρακτηρίστηκε το φετινό με αφορμή τα 400 χρόνια από το θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου και στη μνήμη μου ήρθε μια μουσικοχορευτική εκδήλωση που είχα παρακολουθήσει πριν χρόνια, αφιερωμένη σε εκείνον.

"Ανδαλουσία - Κρήτη. Μια συνάντηση πολιτισμών μέσα από τη τέχνη της μουσικής και του χορού, σε δρόμους που πρώτος βάδισε στην πορεία από Κρήτη προς Ισπανία, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος". Ακολουθώντας τα χνάρια του οι συντελεστές της μουσικοχορευτικής παράστασης μας ταξίδεψαν στο νοητό μονοπάτι που οδηγεί από την Κρήτη στην Ανδαλουσία.

Με οδηγό την φαντασία, την καλλιτεχνική ανησυχία και τη δημιουργική διάθεση έγινε ένα πάντρεμα πολιτισμών, πάντα με γνώμονα το σεβασμό στην παράδοση του κάθε τόπου. Όλα ξεκίνησαν από μια μουσική ιδέα των Ζαχαρία Σπυριδάκη, Γιάννη Παπατζανή και Δημήτρη Κουκουλιτάκη πάνω στους ρυθμούς του φλαμένγκο και τους κρητικούς μουσικούς δρόμους, εκφραζόμενους από τη λύρα, το λαούτο και τα κρουστά. Η ιδέα αυτή συνάντησε το κρητικό χορευτικό συγκρότημα του Γιώργου Μαρκαντώνη και έδεσε αρμονικά με τη μουσική και τους χορευτές του φλαμένγκο.  Έτσι η καλλιτεχνική ανησυχία των δημιουργών εκφραζόμενη μέσα από την ελευθερία της τέχνης, έσμιξε με την φαντασία και την δημιουργική διάθεση. Το αποτέλεσμα ήταν άκρως μαγευτικό. Με σεβασμό και στις δυο παραδόσεις, ένωσαν το φλαμένγκο με το κρητικό χορό, σε ένα μεθυστικό αλισβερίσι μεταξύ μουσικής και χορού, λύρας- λαούτου και κιθάρας, καστανιέτας και στιβανιού, ερωτισμού και λεβεντοσύνης.

Τι κοινό μπορεί να έχουν, εύλογα θα αναρωτιόταν κανείς, το φλαμένγκο με τον πεντοζάλη, τη σούστα, το συρτό, το μαλεβιζιώτη, η Ανδαλουσία με την Κρήτη, η Ισπανία με την Ελλάδα;

Η απάντηση βρίσκεται κάπου ανάμεσα στο μύθο και την ιστορία. Αναλύοντας το όνομα Ισπανία, συναντάμε την ελληνική ρίζα του: Ισπανία- Εσπάνα- Εσ- πάνα- προς τον Πάνα, ο οποίος ήταν Θεός των Δασών και το ιερό του βρίσκεται δυτικά της Αθήνας. Μια άλλη εκδοχή θέλει το όνομα «Εσπάνα» να σημαίνει προς τη Δύση, χώρας της Δύσης.

Ένα άλλο κοινό στοιχείο που μαρτυρά η ιστορία είναι τα Κανάρια Νησιά. Μία κτίση της Ισπανίας που κατοικήθηκε αρχικά από το Ροδάμανθυ, αδερφό του Μίνωα, βασιλιά της Κρήτης. Μια περαιτέρω ένωση που φανερώνει κοινά σημεία μεταξύ Ισπανίας και Κρήτης, προέρχεται από τη Μινωική Κρήτη και τα ταυροκαθάψια. Μία τελετή της Μινωικής Κρήτης για τη φύση, κατά την οποία νεαροί ακροβάτες ανέβαιναν στη ράχη του ταύρου. Μετεξέλιξη θα μπορούσαμε να πούμε αυτής της τελετής είναι οι ταυρομαχίες που γίνονται στην Ισπανία.

Τη σύνδεση των δύο αυτών πολιτισμών την απαντούμε και στην αρχαία Ελλάδα. Η Ανδαλουσία είναι η αρχαία Βαλτική, όπου, κατά τη μυθολογία βρισκότανε ο κήπος των Εσπερίδων. Όπως όλοι θυμόμαστε ένας από τους άθλους του Ηρακλή ήταν «τα μήλα των Εσπερίδων», τα οποία βρίσκονταν στη λεγόμενη χώρα των Εσπερίδων, όπου Εσπερία σημαίνει Δύση.  

Ο έρωτας και ο πόλεμος, είναι το επόμενο κοινό στοιχείο, το οποίο επικυρώνει το πάντρεμα της Ανδαλουσίας με την Κρήτη. Κοινή ρίζα του έρωτα και του πολέμου είναι το πάθος και η επιθυμία, αποφθέγματα των οποίων συναντάμε και στο φλαμέγκο και στους κρητικούς χορούς. Το χτύπημα της καστανιέτας (ειδικό παπούτσι που φοριέται στο φλαμένγκο) εκφράζει το ανείπωτο πάθος και την ανεκπλήρωτη επιθυμία που μεταδίδεται μέσα από ένα πέπλο αισθησιασμού από το χορευτή. Το χτύπημα των στιβανιών στους κρητικούς χορούς από την άλλη, είναι έκφραση της δύναμης, της γενναιότητας, της αντίστασης και της επιθυμίας για ελευθερία, στοιχεία που εδώ και αιώνες ενυπάρχουν στη Λεβεντογέννα.

Η ένωση αυτή του ηφαιστειώδη χορού του φλαμένγκο με την εκρηκτικότητα και την επαναστατική πνοή των κρητικών χορών παρασύρει χορευτές και κοινό σε μια ρυθμική μάχη με απροσδιόριστα δαιμόνια ενώ, σε άλλες στιγμές, η εκφραστική μελαγχολία, η αρρενωπή διεκδίκηση, και η ανεκπλήρωτη επιθυμία κυριαρχεί στις μαγευτικές κινήσεις των χορευτών.

Οι συντελεστές της μουσικοχορευτικής αυτής παράστασης είναι:

El Nano –  xoρός, Lidia Valle – χορός, Kiko de Alcala – τραγούδι, Jordi Albarran Flores – κιθάρα, Ζαχαρίας Σπυριδάκης – κρητική λύρα, τραγούδι, Δημήτρης Κουκουλιτάκης – κιθάρα, Δημήτρης Σιδέρης – λαούτο, τραγούδι, Γιάννης Παπατζανής – κρουστά, τραγούδι, Γιώργος Μαρκαντώνης και το χορευτικό του συγκρότημα.

Καλλιτεχνικός υπεύθυνος είναι ο Ζαχαρίας Σπυριδάκης.

Επιμέλεια κειμένου: Χρυσούλα Τζωρτζάκη

Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Κυδωνάκης

Το παρόν άρθρο δημοσιεύεται στο ekriti και υπόκειται στους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή του καθ’ οιονδήποτε τρόπο χωρίς την απαραίτητη παραπομπή (link) στην ιστοσελίδα που το δημοσίευσε.