Έθιμα και δεισιδαιμονίες της Πρωτομαγιάς: Το Μαγιόξυλο, η μουζουδιά, το πήδημα της φωτιάς

Πολλά έθιμα του Μάη, ξεκινούν από την αντίληψη ότι ο Μάιος κάνει τα πάντα νέα. Μια νέα ζωή αρχίζει για τον άνθρωπο, όπως και για τη φύση. Κεντρικός πυρήνας του εορτασμού σε όλους τους πολιτισμούς είναι η ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη και η αναζήτηση της ομορφιάς της φύσης και της δροσιάς της Άνοιξης.
Ορισμένα έθιμα που σχετίζονται με τον μήνα Μάιο είναι το Μαγιάτικο Στεφάνι (Μαγιοστέφανο) το αμίλητο Νερό και οι Μάηδες.

Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες, είναι το πρωτομαγιάτικο στεφάνι. Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς συνδέεται με την ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη και τη βλάστηση. Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι το μαγιάτικο στεφάνι που φτιάχνεται από διάφορα άνθη και καρπούς και κρεμιέται στην πόρτα των σπιτιών.

Το μάζεμα των λουλουδιών για το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, ενισχύει στη σημερινή εποχή τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, από την οποία οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν απομακρυνθεί λόγω του τρόπου ζωής των σύγχρονων πόλεων. 

Ο Μάης των Αγροτών...
Την πρώτη μέρα του Μάη ενώ όλοι κόβουν λουλούδια από τους αγρούς για να πλέξουν πολύχρωμα στεφάνια οι αγρότες επιλέγουν να φτιάξουν το Μάη τους με πρασινάδες και καρπούς χωρίς να παραλείπουν το σκόρδο για τη βασκανία και το αγκάθι για τον εχθρό.
 

Το Μαγιόξυλο..
Σε χωριά της Κέρκυρας, οι κάτοικοι περιφέρουν έναν κορμό κυπαρισσιού, σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες που γύρω του έχει ένα στεφάνι με χλωρά κλαδιά. Με το μαγιόξυλο αυτό, οι νέοι εργάτες ντυμένοι με κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδώντας το Μάη.
 

Το Πήδημα της φωτιάς..
Νέοι και γυναίκες μεγάλης ηλικίας μαζεύονται την παραμονή της Πρωτομαγιάς, μόλις δύσει ο ήλιος και ανάβουν φωτιές με ξερά κλαδιά που έχουν συγκεντρώσει αρκετές μέρες πριν. Όσο η φωτιά είναι αναμμένη οι γυναίκες χορεύουν κυκλικούς χορούς γύρω από τη φωτιά και τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια . Στην συνέχεια όλοι παίρνουν έναν κλαδί από φωτιά και την πηγαίνουν στο σπίτι τους για να φύγουν όλα τα κακά

Υπάρχουν και άλλα πολλά έθιμα της Πρωτομαγιάς που γιορτάζονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας: το Μαγιόπουλο, το οποίο ονομάζουν ακόμα Φουσκοδένδρι ή Ζαφείρη, γιορτάζεται στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία, το έθιμο του Κλήδωνα (είδος λουλουδιού) στο δήμο Κόζιακα, το έθιμο της πιπεργιάς στην Εύβοια, τα Ξόρκια της Πρωτομαγιάς για το διώξιμο των φιδιών στην Ήπειρο, κ.λπ.

Δεισιδαιμονίες της Πρωτομαγιάς

Ο μήνας των λουλουδιών και την Άνοιξης, γεννά στις ψυχές των ανθρώπων τόσες δεισιδαιμονίες όσες κανείς άλλος. Το όνομα του μήνα συνηχεί με την λέξη μαγεία και θεωρείται ευνοϊκός μήνας για κάθε είδους μαγεία.​

Κάθε στεφάνι έπρεπε να 'χει ορισμένα λουλούδια για να πιάσουν οι ευχές που έκαναν οι νοικοκυρές όπως :
Για να 'ναι ανθισμένο το σπίτι, το στεφάνι να 'χει: Tραντάφυλλα, γαρούφαλα, βιόλες, πασκαγιές (λιλά), γεράνια.
Για την ευτυχία του σπιτιού: Kλωνάρια ανθισμένα από αγιόκλημα απο ελιά.
Για να 'ναι γεμάτο το σπίτι: Στάχια και λουλούδια του κάμπου: μαργαρίτες, παπαρούνες.
Για τη γλωσσοφαγιά: Μια κουκκιά (φυτό) με τις ρίζες και τους καρπούς της .
Για την αγάπη των κοριτσιών του σπιτιού: Eνα κλωνάρι λιγαριά.
Για το μάτι: Eνα κεφάλι σκόρδο, κρεμασμένο στη μέση στο στεφάνι για να φαίνεται.

 Την Πρωτομαγιά οι άνθρωποι θέλουν να φέρουν την ομορφιά και τη δροσιά της φύσης στο σώμα τους και στο σπίτι τους. Λένε μάλιστα ότι όποιος δροσίσει το πρόσωπο του με την πρωινή δροσιά αυτής της μέρας, εξασφαλίζει την νεότητα στο δέρμα του και τα μαλλιά του.

Αυτή την ενέργεια συμβολίζουν και τα στεφάνια από λουλούδια του αγρού που φτιάχνουν και κρεμούν πάνω από τις πόρτες τους οι άνθρωποι.

Οι γεωργοί φτιάχνουν στεφάνια φτιάχνουν στεφάνια με πρασινάδες και λογής λογής καρπούς. Γιατί αυτοί ζητούν, από την μητέρα γη, να τους εξασφαλίσει πλούσια βλάστηση και καρποφορία.

Στην Κρήτη την Πρωτομαγιά μουντζουρώνουνε τα παιδιά τους με κατράμι πάνω από τα φρύδια . Επίσης με κατράμι κάνανε σταυρό στην πόρτα για να μην πιάνει το μάτι το σπίτι. Αλλού ράβουν στα ρούχα των παιδιών ένα σκόρδο και ένα γαρύφαλο.

Έλεγαν:

Για τους κατοίκους του Καστελόριζου μια βαριά κατάρα λέει : « Η ώρα του Μάη να σ’ εύρει» Λένε πως αυτός ο μήνας «έχει πολλές κακές ώρες». Γι αυτό στη διάρκεια του Μαίου δεν κόβουν ρούχα ούτε παντρεύονται, γιατί «τους παίρνει ο Μάης». 

Η δεισιδαιμονία αυτή συναντάται σε όλους του λαούς της Ευρώπης και εξηγείται από την λατρεία των Ρωμαίων που τον Μάιο τελούσαν τα Λεμούρια, γιορτή προς τιμήν των θεοτήτων του κάτω κόσμου. Γι’ αυτό οι μέρες του Μαϊου θεωρούνταν αποφράδες και απαγορεύονταν οι γάμοι. 

Στα μέρη της Μικράς Ασίας, σε κάθε στεφάνι έβαζαν, εκτός από λουλούδια, ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την καλή σοδειά. Το μαγιάτικο στεφάνι στόλιζε τις πόρτες των σπιτιών ως του Αϊ – Γιαννιού του Θεριστή και τότε, το καίγανε στις φωτιές του αγίου.

Στα Δωδεκάνησα, μαζεύουν ένα λουλούδι που το λένε “ανοιχτομάτη” και πιστεύουν πως όποιος το έχει είναι πάντα γερός και τυχερός.

Στη Σινώπη, την παραμονή της Πρωτομαγιάς έβρισκαν 7 είδη λουλουδιών, όπως : τριαντάφυλλα, βιολέτες, άνθη ροδακινιάς, μπουρνελιάς κ.άλ. τα έβαζαν σε ένα δοχείο με νερό, έβαζαν και μερικά καρύδια και τα άφηναν όλη νύχτα. Το πρωί, πριν χαράξει, όλα τα μέλη της οικογένειας έπιναν λίγο από το νερό και έτρωγαν λίγο λαμπροκούλουρο. Μετά έβγαιναν έξω.

Στο Ρέϊσδερε της Σμύρνης οι αγρότες συνήθιζαν να φτιάχνουν στεφάνια με φυτά που είχαν καρπό : σιτάρι, κριθάρι, συκιά με τα σύκα, σκόρδο, κρεμμύδι, αμυγδαλιά με αμύγδαλα, ροδιά με ρόδι και τα κρεμούσαν πάνω από την πόρτα του σπιτιού ως τ’ Αη Γιαννιού του Θεριστή .

Στις Κυδωνίες κάθε στεφάνι είχε απαραίτητα ένα σκόρδο για την βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την εφορία.