"Η μοίρα μας, παρ' όλα αυτά, βρίσκεται στα χέρια μας" του Γιάννη Παπαμαστοράκη

Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΠΟΡΕΙ ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΤΟ ΘΕΛΗΣΕΙ

*του Γιάννη Παπαμαστοράκη

Η περιέργεια  που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό αλλά και μοναδικότητα του ανθρώπινου είδους βρίσκει, ήδη από το μακρινό και ένδοξο παρελθόν των αρχαίων Ελλήνων, την καθαυτού έκφραση της στην επιστημονική αναζήτηση. Πολύ συχνά όμως ανακαλύψεις που είχαν ως απαρχή μόνο την περιέργεια των επιστημόνων αποκτούν μέσω των τεχνολογικών τους εφαρμογών τεράστια σημασία στη καθημερινή μας ζωή και συνεισφέρουν καθοριστικά στη ευημερία μιας κοινωνίας. Κοινωνίες που έγκαιρα έχουν αναγνωρίσει τη σημασία αυτού του γεγονότος δαπανούν και ένα αξιόλογο ποσοστό του προϋπολογισμού τους στην Παιδεία, στην Βασική και τη Τεχνολογική Έρευνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Ευρώπη αποτελεί η Φινλανδία (μια άλλοτε μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα αγροτική χώρα) που μετά τη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 αποξενώθηκε από κύριες αγορές των προϊόντων της με αποτέλεσμα κατακόρυφη πτώση του Εθνικού Προϊόντος και ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Τότε οι ιθύνοντες της Φινλανδίας με τη στήριξη της κοινωνίας αποφάσισαν, για να διασφαλίσουν την ευημερία της χώρας τους, να επενδύσουν κύρια στην ποιοτική εκπαίδευση των νέων και στη υψηλή τεχνολογία –εγχείρημα που έφεραν σε πέρας με μεγάλη και διαχρονική επιτυχία. Έτσι σύμφωνα με το Διεθνές Πρόγραμμα του ΟΟΣΑ για την Αξιολόγηση των Μαθητών - PISA, η Φινλανδία (όπως και μια άλλη πολύ μικρή χώρα που επενδύει σημαντικά σε Έρευνα και Τεχνολογία,η Σιγκαπούρη) καταλαμβάνει στην κατάταξη μια από τις πρώτες θέσεις, ενώ η Ελλάδα μια από τις χειρότερες ανάμεσα στα Ευρωπαϊκά κράτη. Στον Παγκόσμιο Δείκτη Ανταγωνιστικότητας 2013 η Φινλανδία καταλαμβάνει τη τρίτη θέση μετά την Ελβετία και την Σιγκαπούρη, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στη θέση 91 παρουσιάζοντας χειρότερες επιδόσεις ακόμα και από χώρες όπως η Καμπότζη και Ναμίμπια!

Το ξεκίνημα του νέου χρόνου αποτελεί μια καλή ευκαιρία να αναλογιστούν όλοι στην Ελλάδα τις ευθύνες τους και να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια αξιοποίησης του ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού της χώρας μας. Καταρχήν μια από τις πιο εμφανείς «ιδιαιτερότητες» της Ελληνικής κοινωνίας, που τόσο πολύ επενδύει σε ατομικό οικογενειακό επίπεδο στην μόρφωση των παιδιών, είναι η δεσπόζουσα θέση των Φροντιστηρίων και ιδιαιτέρων μαθημάτων που χωρίς αυτά φαίνεται να είναι σχεδόν αδύνατη η εισαγωγή στα ΑΕΙ. Ταυτόχρονα όμως καταρρακώνει κάθε έννοια Δημόσιας και Δωρεάν Παιδείας, που αποτελεί και το πάγιο σύνθημα της νεολαίας και πολλών πολιτικών σχηματισμών (από τους οποίους όμως «παραδόξως» κατά κανόνα το γεγονός της φροντιστηριακής παιδείας με την τεράστια οικονομική επιβάρυνση των γονέων αποσιωπάται επιμελώς). Πέραν όμως της οικονομικής επιβάρυνσης υπάρχει και τεράστια επιβάρυνση των ίδιων των μαθητών με ουσιαστικά διπλό φόρτο μαθημάτων που τους αφαιρεί, σε μια σημαντική για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας τους ηλικία, και κάθε χρόνο για ελεύθερη και δημιουργική σκέψη. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί και η «εκμάθηση» σε αρκετά μαθήματα μέσω τυφλής αποστήθισης, που έχει σαν αποτέλεσμα την παντελή έλλειψη ουσιαστικής κατανόησης της διδαχθείσας ύλης και την ταχύτατη λησμόνηση της. Για να απαλλαγούν μάλιστα οι πρώην μαθητές -και φοιτητές πλέον - από το σύνδρομο της αποστήθισης ώστε να μπορούν να σκέφτονται δημιουργικά απαιτούνται στη συνέχεια μεγάλη προσπάθεια και πολύς χρόνος από τους πανεπιστημιακούς δασκάλους.

Όμως παρά και ενάντια στις αδυναμίες και στρεβλώσεις του εκπαιδευτικού συστήματος η Ελλάδα διαθέτει αξιολογότατο επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό, εντός και εκτός της χώρας, που αξιοποιώντας το θα μπορούσε να προάγει την τεχνολογική της ανάπτυξη και μέσω αυτής την ευημερία των πολιτών της. Αυτό αναγνωρίζεται από τους πλέον καταξιωμένους στον κόσμο επιστήμονες. Τον Απρίλιο 2012, 22 διεθνούς φήμης ηγετικές προσωπικότητες από διάφορους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας (μεταξύ αυτών 20 Νομπελίστες!) συνέταξαν και υπέγραψαν ένα υπόμνημα το οποίο απηύθυναν προς τους Martin Schulz, Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Herman Van Rompuy, Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και José Manue lDurão Barroso, Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ζητώντας τη στήριξη της Ελλάδος και των επιστημονικών ιδρυμάτων της. Στους 22 προστέθηκε στη συνέχεια ένας ακόμα Νομπελίστας, ο παγκοσμίως γνωστός  Jim Watson που ανακάλυψε τη δομή (διπλή έλικα) του DNA. Στο υπόμνημα τους οι Νομπελίστες μεταξύ άλλων αναφέρουν :

«Είμαστε πεπεισμένοι ότι η Ελλάδα, η οποία έχει συμβάλει τα μέγιστα στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, είναι σε θέση να πράξει ό,τι απαιτείται για να δημιουργήσει ένα λαμπρό μέλλον. Για να επιτύχει σε αυτό το δύσκολο έργο, ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί, μεταξύ άλλων, στην επιστήμη και την τεχνολογία, τομείς στους οποίους η Ελλάδα διαθέτει ιδιαιτέρως ισχυρά ιδρύματα και ανθρώπινο δυναμικό.

Με τη χρήση υπαρχόντων διαρθρωτικών πόρων και την προώθηση της στενής συνεργασίας ανάμεσα σε μεγάλα ευρωπαϊκά επιστημονικά και τεχνολογικά κέντρα και ελληνικές ομάδες αριστείας, η Ελλάδα μπορεί να καταστεί ικανή να διατηρήσει τις επιστημονικές υποδομές της, να δημιουργήσει το δικό της τεχνολογικό μέλλον και να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα μία ανταγωνιστική οικονομία.»

Επρόκειτο για μια από τις μεγαλύτερες συλλογές υπογραφών από Νομπελίστες στα παγκόσμια χρονικά και τη μεγαλύτερη στην μέχρι τότε ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης - η οποία όμως φαίνεται να πέρασε εντελώς απαρατήρητη και αναξιοποίητη από τον Ελληνικό πολιτικό κόσμο μέχρι και σήμερα. Ούτε η κυβέρνηση ούτε τα πολιτικά κόμματα της έδωσαν οποιαδήποτε σημασία παρά το ότι από τα πιο υπεύθυνα χείλη παγκοσμίως αναδεικνύονται η αξιοπιστία της χώρας και οι μεγάλες δυνατότητες της. Οι μόνοι που ανταποκρίθηκαν έμπρακτα στη σημασία του γεγονότος ήταν ο προ καιρού υπηρεσιακός Πρωθυπουργός Παναγιώτης Πικραμμένος, που σε επιστολή του στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό SCIENCE, που δημοσίευσε τον υπόμνημα μαζί με σχετικό άρθρο του Νομπελίστα Haraldzur Hausen, συνεχάρη τους υπογράψαντες και μεταξύ άλλων «…διαβεβαιώνει ότι θα προωθηθούν οι προτάσεις που παρουσιάζονται στην επιστολή “Support for Greece” και προσδοκά την υλοποίησή τους προκειμένου να αναπτυχθεί η έρευνα και η τεχνολογία στην Ελλάδα…», και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας που έχει ήδη συναντήσει και συγχαρεί τον Haraldzur Hausen για την υποστήριξη στην Ελλάδα και τον οποίο επίσης θα υποδεχθεί τέλος Ιανουαρίου στο Προεδρικό μέγαρο.

Ενόψει του νέου έτους θα μπορούσαμε λοιπόν να είμαστε αισιόδοξοι αν η εκάστοτε πολιτική ηγεσία της Ελλάδος, με τη γενικότερη συναίνεση της κοινωνίας, λάμβανε την απαραίτητη απόφαση να επενδύσει σοβαρά και διαχρονικά στο ανθρώπινο επιστημονικό δυναμικό της χώρας. Άλλωστε οι συνεχιζόμενες επιτυχίες των Καθηγητών – Ερευνητών του ΙΤΕ και του Πανεπιστημίου Κρήτης στον Ευρωπαϊκό στίβο, όπου ανταγωνίζονται επάξια τους ικανότερους επιστήμονες  από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, αποτελούν και το καλύτερο επιχείρημα για το ότι Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΠΟΡΕΙ αρκεί να το θελήσει.

*Ο Γιάννης Παπαμαστοράκης είναι καθηγητής Αστροφυσικής, διευθυντής του Αστεροσκοπείου Σκίνακα