της Κατερίνας Πολυχρονάκη, Πολιτικού επιστήμονα, master ευρωπαϊκών σπουδών
«Όσο οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη με την πρωτοφανή ανεργία, ιδιαίτερα των νέων, επιμένουν στα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, διαλύουν το κοινωνικό κράτος προς όφελος της αγοράς, κατακερματίζουν τη μεσαία τάξη, αρνούνται να διαχειριστούν τις μεταναστευτικές ροές, τόσο θα αυξάνει η απαξίωση του πολιτικού συστήματος, θα πληθαίνουν τα φαινόμενα ρατσιστικής βίας και οι επιθέσεις ενάντια στους μετανάστες και θα ισχυροποιούνται τα ακροδεξιά ή φασιστικά πολιτικά σχήματα. Αν το ευρωπαϊκό πολιτικό τοπίο μετά τις ευρωεκλογές του 2014 θα είναι απεχθές για τους πολίτες για τις πολιτικές ελίτ θα είναι εφιάλτης»
Σε περιόδους οικονομικής κρίσης, παρατεταμένης ύφεσης, ανεργίας, κατακερματισμού της μεσαίας τάξης, απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος, ο φασισμός, ο εθνικισμός, ο ρατσισμός μεγεθύνονται με καταστροφικά αποτελέσματα. Κορυφαίο παράδειγμα η περίοδος που ακολούθησε την οικονομική κρίση του ’29, ο Ναζισμός στη Γερμανία και ο καταστροφικός πόλεμος.
Ιστορικά, οποιαδήποτε προσπάθεια ενοποίησης για δημιουργία πολιτικής οντότητας, όπως στην εποχή μας το εγχείρημα συγκρότησης της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης (ΕΕ), στην προσπάθεια του να δημιουργήσει εσωτερική συνοχή και μια νέα κοινότητα συμφερόντων στηρίζεται στο σχήμα «εμείς και οι άλλοι».
Αυτά τα στοιχεία συναντούμε και στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), της πλέον ολοκληρωμένης προσπάθειας ευρωπαϊκής ενοποίησης μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, με την πολιτική επιλογή την εποχή εκείνη, των Ηνωμένων Πολιτειών να οικοδομήσουν μια Ευρώπη-ασπίδα απέναντι στο Ανατολικό μπλοκ και την Σοβιετική Ένωση και να συγκροτήσουν μια κοινή αγορά.
Η επιτυχία όμως της ΕΟΚ ως οικονομική κοινότητα, προϋπέθετε την απορρύθμιση και την κινητικότητα των συντελεστών παραγωγής δηλαδή και της εργασίας ενώ ταυτόχρονα όφειλε να διατηρήσει τις εθνικές ιδιαιτερότητες και την εθνική ταυτότητα των μελών της προκειμένου να διασφαλίσει ευρύτερη νομιμοποίηση.
Το σύγχρονο εγχείρημα λοιπόν της ευρωπαϊκής ενοποίησης εμπεριέχει ως οργανικό στοιχείο μια αντίφαση που υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις αποτελεί ωρολογιακή βόμβα. Το στερεότυπο «εμείς και οι άλλοι» υποσκάπτεται από την ανάγκη ελεύθερης διακίνησης της εργασίας, για την επίτευξη της κοινής αγοράς. Αυτό συμβαίνει επειδή σε ένα τέτοιο οικονομικό μοντέλο, η ελεύθερη διακίνηση της εργασίας δεν αφορά μόνο την εργασία των γηγενών. Αφορά την οποιαδήποτε εργασία άρα και την μεταναστευτική εργασία, η οποία στο βαθμό μάλιστα που εκφεύγει της πολιτικής ρύθμισης, μέσω του κοινωνικού dumping αυξάνει το κέρδος και μειώνει τα όποια δικαιώματα του γηγενούς πληθυσμού.
Αυτό το μίγμα πολιτικής, με τις εσωτερικές αντιφάσεις που περικλείει ως εγγενή στοιχεία, μπορεί να προκαλέσει ανεξέλεγκτες κοινωνικές καταστάσεις ιδιαίτερα σε περιόδους παρατεταμένης ύφεσης και ανεργίας. Πολύ δε περισσότερο στο βαθμό που η ΕΕ αφενός μεν δεν χρηματοδοτεί επαρκώς πολιτικές για την μείωση των ανισοτήτων και τη συνακόλουθη απορρόφηση των κοινωνικών τριγμών που προκαλούνται από την λειτουργία της και αφετέρου αρνείται να διαχειριστεί επίσημα τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές που αφορούν τα περισσότερα κράτη-μέλη της.
Σ’αυτό το πλαίσιο λοιπόν και σε μια φάση παρατεταμένης ύφεσης, υψηλής ανεργίας, διάλυσης της μεσαίας τάξης, απόσυρσης του κοινωνικού κράτους υπέρ της αγοράς, απαξιώνεται το πολιτικό σύστημα, δυναμώνουν τα αντιευρωπαϊκά αντανακλαστικά και θεριεύουν τα εθνικιστικά, ακροδεξιά ή και φασιστικά πολιτικά σχήματα.
Στην Ευρώπη, μετά τις πετρελαϊκές κρίσεις, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 - αρχές της δεκαετίας του ’80, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία πήραν ανησυχητικές διαστάσεις.
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα δεν ήταν προετοιμασμένη για την έκταση και ένταση του φαινομένου και δεν διέθετε τις σχετικές θεσμικές προβλέψεις. Το 1977 προχώρησε στην Κοινή Δήλωση για τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και το 1986 σε Κοινή Δήλωση των θεσμικών της οργάνων κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.
Όταν στις ευρωεκλογές του 1984 το ακροδεξιό κόμμα Front National (F.N.) του J.M. Le Pen συγκέντρωσε 10 έδρες στην Ευρωβουλή, συστάθηκε άμεσα Εξεταστική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Ε.Κ.) για την άνοδο του φασισμού και του ρατσισμού στην Ευρώπη με εντολή μεταξύ των άλλων να διερευνήσει «τη σχέση μεταξύ της ανόδου του φασισμού και του ρατσισμού και της επιδείνωσης των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, για παράδειγμα φτώχεια και ανεργία»
Η Επιτροπή συνέταξε την περίφημη Έκθεση Ευρυγένη το Δεκέμβριο 1985, παρουσιάζοντας αναλυτικά την κατάσταση σε κάθε χώρα. Σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Ο.Δ.Γ.) η ακροδεξιά χαρακτηρίζονταν από αδιάλλακτο εθνικισμό, απόρριψη των αρχών της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ρατσιστικές και αντισημιτικές τάσεις, περιφρόνηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και συστηματική προσπάθεια αποκατάστασης του ναζισμού. Η πολιτική δράση της περιελάμβανε μεταξύ άλλων την σύμπτυξη πολυάριθμων μαχητικών ομάδων, βιαιότητες, παραστρατιωτικές δομές, προνομιακές σχέσεις με την αστυνομία και το δικαστικό σώμα.
Η Γαλλική ακροδεξιά η οποία καταγράφηκε ιδιαίτερα ισχυρή και με ιστορικές ιδιαιτερότητες είχε ως στόχους τους βορειοαφρικανούς και τη γαλλική εβραϊκή κοινότητα, αποτελούνταν από πλειάδα ακροδεξιών οργανώσεων με πλούσια τρομοκρατική δράση ενώ τόνιζε την αύξηση της ξενοφοβίας θεωρώντας την πρόδρομο φαινόμενο κάθε ενσωμάτωσης. Επίσης υπογράμμιζε το γεγονός πως στην σύγχρονη Γαλλία ένας στους 3 γάλλους κατάγεται από μετανάστες των 100 τελευταίων χρόνων.
Αναφορικά με την Ελλάδα η Έκθεση, για ιστορικούς και πολιτικούς λόγους, θεώρησε τη δράση των οργανώσεων της ΕΠΕΝ, ΕΝΕΚ και Κ4Α περιθωριακή παρά την τότε εκπροσώπηση της ΕΠΕΝ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τον Χ. Δημητριάδη.
Η έκθεση υπογράμμιζε ότι δεν είναι τόσο οι οικονομικές δυσκολίες που διαβρώνουν τα δημοκρατικά αντανακλαστικά όσο η αύξηση της ανεργίας, ιδιαίτερα των νέων που αισθάνονται στερημένοι από κάθε προοπτική σταθερής απασχόλησης και δυνατότητα αληθινής κοινωνικής ενσωμάτωσης καθώς και οι συνέπειες της μακροχρόνιας οικονομικής ύφεσης.
Το 1990 κατατέθηκε νέα Έκθεση με εισηγητή τον Glyn Ford και αναλυτική επίσης πανευρωπαϊκή παρουσίαση της κατάστασης, η οποία κατέληγε στη διατύπωση συγκεκριμένων Συστάσεων προς όλα τα θεσμικά Κοινοτικά Όργανα. Οι περισσότερες από τις Συστάσεις αυτές υλοποιήθηκαν τα επόμενα χρόνια.
Η οργάνωση Κοινοτικής πολιτικής ενάντια στο ρατσισμό τα επόμενα χρόνια δεν απέτρεψαν την επανάληψη.
Στις μέρες μας αυξάνει συνεχώς η πολιτική επιρροή των ακροδεξιών ή φασιστικών δυνάμεων στα κράτη μέλη της ΕΕ. Αναφέρουμε, το εθνικιστικό Κόμμα των Ελευθέρων στην Αυστρία με ποσοστό 21,4%, το κόμμα οι «Αληθινοί Φιλανδοί» 19,1%, το Λαϊκό κόμμα της Δανίας 20% ως μερικά μόνο παραδείγματα ενώ το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία εμφανίζεται δημοσκοπικά πρώτο για τις επόμενες ευρωεκλογές. Όλες οι χώρες εμφανίζουν λιγότερο-περισσότερο την ίδια εικόνα ανάλογα με τις ιστορικές ιδιαιτερότητες και την πολιτική συγκυρία.
Ο τελευταίος προϋπολογισμός της ΕΕ (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2014-2020) εμφανίζει μείωση κατά 6% σε σχέση με το προηγούμενο, τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής συνεχίζονται, στην πρωτοφανή πανευρωπαϊκή ανεργία των νέων απαντούν με ασπιρίνες τύπου Erasmus+, οι ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές συνεχίζονται, καταπατούνται συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενδυναμώνονται οι ακροδεξιές-φασιστικές ομάδες ενώ πολλές κυβερνήσεις μετακινούνται δεξιότερα του πολιτικού φάσματος για να καλύψουν τις εκλογικές απώλειες.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 24/25 Οκτωβρίου 2013, αμέσως μετά το τραγικό ναυάγιο της Λαμπεντούζα, αρκέστηκε στο να εκφράσει την λύπη του, ενώ παρέπεμψε τα θέματα ασύλου και μετανάστευσης για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου του 2014.
Είναι προφανές ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες αφού άνοιξαν «τον ασκό του Αιόλου» με τις οικονομικές και πολιτικές τους επιλογές έχουν επιδοθεί σε ένα απίστευτο ανταγωνισμό επικράτησης και αδυνατούν να καταλάβουν που οδηγούν το καράβι της «Ενωμένης Ευρώπης».
Οι πολίτες συνήθισαν να «κάνουν κουράγιο» αυτοί διαθέτουν άραγε όσο ακριβώς κουράγιο θα τους χρειαστεί μετά τις ευρωεκλογές του 2014;
*Το κείμενο αυτό αποτελεί περίληψη της ομιλίας, στην ημερίδα που οργάνωσε το Παρατηρητήριο Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης (ΠΑ.Δ.Ο.Π.) με θέμα «οι καταβολές της ευρωπαϊκής ιδέας και η διεκδίκηση μιας νέας Ευρώπης»
