Όταν το 2010 μας ήρθε το Πρόγραμμα Καλλικράτης (Νόμος 3852) για τη «Νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης», έφερε μαζί του και αρκετούς καινοτόμους θεσμούς, με στόχο τη «διοικητική, οικονομική, πολιτική αλλά και ηθική επαναθεμελίωση της αυτοδιοίκησης». Ως μέτρο δε για την αξιολόγηση της επιτυχούς εφαρμογής της νέας Αυτοδιοίκησης τέθηκε « η αναβάθμιση της καθημερινότητας του πολίτη, η ενίσχυση της επαγγελματικής δράσης και της επιχειρηματικότητας, η αναβάθμιση του ρόλου των αιρετών και των συνθηκών εργασίας των εργαζόμενων της αυτοδιοίκησης, η σωστή διαχείριση των δημόσιων πόρων και η συμβολή στη δημοσιονομική ανάταξη και την αναπτυξιακή επανεκκίνηση της χώρας μας» (αποσπάσματα από την Αιτιολογική Έκθεση του Νόμου 3852/10).
Ανάμεσα στους καινοτόμους αυτούς θεσμούς ήταν και ο θεσμός του Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης για τις Περιφέρειες (αντίστοιχα ο Συμπαραστάτης του Δημότη για τους Δήμους).
Για τις Περιφέρειες λοιπόν, σύμφωνα πάντα με την Αιτιολογική Έκθεση του Νόμου 3852/10, κρίθηκε απαραίτητη η θεσμοθέτηση και λειτουργία ενός οργάνου εσωτερικής και επιτόπιας καταπολέμησης της κακοδιοίκησης και διαμεσολάβησης μεταξύ πολιτών και περιφερειακής διοίκησης, με επιπρόσθετη αποστολή τη διασφάλιση της αμεροληψίας των αρχών, τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των πολιτών και των επιχειρήσεων, καθώς και την αποσυμφόρηση των αιρετών οργάνων από τη συσσώρευση αιτημάτων και παραπόνων των πολιτών. Μέσω του συμπαραστάτη, θα αποτρέπονταν πρόσθετες διαδικασίες (προσφυγές σε ελεγκτικούς μηχανισμούς και στη δικαιοσύνη), επειδή πολλά προβλήματα κακοδιοίκησης θα επιλύονταν στο πλαίσιο της ίδιας της Αυτοδιοίκησης, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση διαδικασιών, πόρων, χρόνου, χρήματος και την ελαχιστοποίηση της ταλαιπωρίας των πολιτών.
Σύμφωνα με το άρθρο 177 του Νόμου 3852/10, ο Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης δέχεται καταγγελίες άμεσα θιγομένων πολιτών και επιχειρήσεων για κακοδιοίκηση των υπηρεσιών της Περιφέρειας και διαμεσολαβεί προκειμένου να επιλυθούν τα σχετικά προβλήματα, χωρίς να αναιρείται η αρμοδιότητα του Συνηγόρου του Πολίτη, ούτε άλλων ελεγκτικών οργάνων και αρχών, καθώς και του ελεγκτή νομιμότητας. Επιπρόσθετα, συντάσσει και παρουσιάζει προς το Περιφερειακό Συμβούλιο ετήσια έκθεση πεπραγμένων. Πολύ σημαντική αρμοδιότητά του επίσης είναι η διατύπωση προτάσεων βελτίωσης της περιφερειακής διοίκησης και των σχέσεών της με το κοινό, τόσο στο πλαίσιο της ετήσιας έκθεσής του όσο και επ΄ευκαιρία σημαντικών προβλημάτων κακοδιοίκησης που ο ίδιος εντοπίζει. Όλες δε οι προαναφερόμενες ενέργειες είναι υπό το φώς της δημοσιότητας, τόσο ως έγγραφες απαντήσεις προς τους πολίτες όσο και με ανάρτηση των διατυπούμενων προτάσεων στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας.
Σύμφωνα πάντα με το Νόμο, ως Συμπαραστάτης του πολίτη και της επιχείρησης επιλέγεται πολίτης που αποτελεί προσωπικότητα εγνωσμένου κύρους, με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου η οποία λαμβάνεται με μυστική ψηφοφορία των 2/3 του συνόλου των μελών του. Αν δεν επιτευχθεί η επιλογή, η διαδικασία επαναλαμβάνεται κατά την ίδια ή μεταγενέστερη συνεδρίαση με την ίδια πλειοψηφία.
Η δε διαδικασία για την επιλογή του Συμπαραστάτη γίνεται εντός έξι μηνών από την εγκατάσταση των Αρχών (άρθρο 4 Ν.4257/14).
Παρατηρούμε λοιπόν από τις επιταγές του νόμου, ότι ο (νεο)εμφανιζόμενος αυτός θεσμός μπορεί να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο για τους πολίτες αλλά και την ίδια την Αυτοδιοίκηση. Ασφαλώς και η προσωπικότητα του προσώπου που επιλέγεται έχει μεγάλο μερίδιο για την επιτυχία του θεσμού, καθ΄όσον ο Συμπαραστάτης θα πρέπει να διαθέτει ευρύ φάσμα γνώσεων, μεγάλη διοικητική εμπειρία αλλά και δεξιότητες επικοινωνίας, διαπραγματευτική ικανότητα και –οπωσδήποτε- ορθολογική σκέψη. Σίγουρα, θα πρέπει να είναι το ανθρώπινο πρόσωπο της Περιφέρειας προς τον πολίτη αλλά και προς τις ίδιες τις υπηρεσίες. Επιτυχής δε θα είναι ο ρόλος του, εάν συμβάλει στην πρόληψη των παραπόνων των πολιτών, περισσότερο από ό,τι στην θεραπεία τους, μέσα από εποικοδομητικές προτάσεις διοικητικών βελτιώσεων, στη βάση οργανικής αναδιάρθρωσης υπηρεσιών ή ακόμη και θεσμικών αλλαγών.
Ας έρθουμε όμως εις τα καθ΄ημάς.
Η πρώτη απόπειρα επιλογής Συμπαραστάτη του Πολίτη για την Περιφέρεια Κρήτης έγινε τον Φεβρουάριο του 2011, με άγονο αποτέλεσμα μετά από μια και μόνη ψηφοφορία, η οποία ουδέποτε επαναλήφθηκε, παρά την πρόβλεψη του νόμου. Βέβαια, η απαιτούμενη πλειοψηφία των 2/3 είναι μάλλον απαγορευτική και παρούσα και για όποιες επαναληπτικές ψηφοφορίες. Η εμμονή δε του νομοθέτη σε αυτήν την πλειοψηφία, χωρίς καμία άλλη πρόβλεψη, υπερβαίνει την επιταγή του νόμου ακόμη και για εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας!
Το ίδιο ακριβώς σενάριο επιλογής Συμπαραστάτη του Πολίτη επαναλήφθηκε στις 24 Φεβρουαρίου του 2015, λίγες μόλις μέρες πριν την εκπνοή της προθεσμίας για διεξαγωγή της διαδικασίας (28/2), με πανομοιότυπο, άγονο, αποτέλεσμα.
Εξ όσων γνωρίζουμε, το φαινόμενο αυτό υπήρξε ίδιο για τη συντριπτική πλειοψηφία των περιφερειών της χώρας (αλλά και των Δήμων).
Γεννάται εύλογα το ερώτημα, γιατί τέσσερα ολόκληρα χρόνια δεν ήσαν αρκετά για τη βελτίωση του νόμου, ώστε η διαδικασία να μπορεί να είναι αποτελεσματική; Για ποιο λόγο ουδείς ασχολήθηκε με το θέμα όλο αυτό το διάστημα; Ποιος ο λόγος λοιπόν να επαναλαμβάνεται, πανελλαδικά, αυτό το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου; Μήπως αυτό θα σημάνει και το θάνατο ενός θεσμού πρωτοποριακού και άκρως χρήσιμου για τον πολίτη και την αυτοδιοίκηση, πριν ακόμη ο θεσμός αυτός γεννηθεί και δοκιμαστεί; Και, κάτι ακόμη χειρότερο, μήπως έτσι ευτελίζονται και οι ίδιοι οι θεσμοί που συμμετέχουν σε αυτές τις διαδικασίες;
Ίσως υπάρχει ακόμη χρόνος, αν πράγματι υπάρχει η βούληση, να λειτουργήσει ο θεσμός του Συμπαραστάτη του Πολίτη. Το οξύμωρο είναι ότι ο Συμπαραστάτης χρειάζεται μάλλον …συμπαράσταση! Συμπαράσταση, λοιπόν, στον …Συμπαραστάτη!!!
Ελένη Μπρεδάκη-Μαρινέλλη
Πολιτικός Μηχανικός-Οικονομολόγος
