Ένα γράμμα από το Μέτωπο. Του Εμμανουήλ Χαλκιαδάκη
Στις 28 Οκτωβρίου η Ελλάδα γιορτάζει την είσοδό της στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις μεγάλες νίκες του ελληνικού στρατού εναντίον των φασιστικών ιταλικών δυνάμεων του Μπενίτο Μουσολίνι. Είναι ίσως η μόνη χώρα που γιορτάζει την αρχή και όχι το τέλος του πολέμου και αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι, ήδη από το 1941, οι ίδιοι οι Έλληνες αυθόρμητα γιόρτασαν την επέτειο, που καθιερώθηκε αργότερα, το 1944, ενώ οι εμφύλιος που ακολούθησε δεν τους άφησε να χαρούν το τέλος της εμπόλεμης κατάστασης και της Κατοχής. Στον πόλεμο αυτό, πέρα από την αρνητική απάντηση του δικτάτορα Μεταξά απέναντι στις ιταλικές αξιώσεις, σύσσωμος ο ελληνικός λαός πολέμησε τους εισβολείς με πρωτόγνωρο ενθουσιασμό, τόσο τα ιταλικά όσο και -αργότερα- τα ναζιστικά στρατεύματα. Τα γράμματα που έχουν σωθεί από το Μέτωπο αποτελούν μία καλή μαρτυρία για το πώς αντιμετώπιζαν οι καθημερινοί απλοί στρατιώτες, που πολεμούσαν για την ελευθερία της πατρίδας τους, τις δύσκολες καταστάσεις του πολέμου και αντικατοπτρίζουν την ελπίδα τους για την τελική νίκη.
Στο πλαίσιο αυτό, δημοσιεύω τμήμα της επιστολής του παππού μου Ανδρέα Πλευράκη προς τους γονείς του. Ο τελευταίος πολέμησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα (οχυρό Νυμφαίας). Η επιστολή γράφτηκε λίγες εβδομάδες πριν από την επίθεση των Γερμανών (συγκεκριμένα, στις 21.2.1941). Σε αυτήν γίνεται αναφορά στον αδελφό του που τραυματίστηκε (πρόκειται για τον αδελφό του Γεώργιο που πολεμούσε τους Ιταλούς, από ό,τι μου είχε αναφέρει ο παππούς μου, στο μέτωπο της Ηπείρου), αλλά και στον αδελφό του Βασίλη που κατατάχθηκε στο στρατό. Τρεις αδελφοί… Και οι τρεις πολεμούσαν για την πατρίδα τους. Εκείνο, όμως, που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην επιστολή είναι πώς αντιμετωπίζει τον τραυματισμό του αδελφού του. Παρά τη λύπη του, τον θεωρεί αναπόφευκτο, για την νίκη στον πόλεμο. Κάνει εντύπωση στον αναγνώστη η ελπίδα του για τη νίκη. Πιστεύει ότι στο τέλος ο ελληνικός στρατός θα νικήσει, γιατί ο αγώνας του είναι δίκαιος, γιατί πολεμά για την ελευθερία του και πιστεύει ότι με τη βοήθεια του Θεού και με υπομονή θα πετύχει την τελική νίκη. Στα απλά, καθαρά και σύντομα λόγια ενός απλού υποδεκανέα, που στοχεύουν και στο να δώσουν θάρρος στους γονείς του, μπορεί ο αναγνώστης να κατανοήσει το κλίμα του πολέμου, το αίσθημα πως πρόκειται για έναν δίκαιο αγώνα που πρέπει ο συντάκτης του γράμματος και οι συμπολεμιστές του να κερδίσουν με κάθε θυσία και την πίστη πως στο τέλος θα τα καταφέρουν. Και το αίσθημα αυτό δεν ήταν μόνο του παππού μου, αλλά και χιλιάδων Ελλήνων που πολέμησαν εναντίον του φασισμού και του ναζισμού, την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Συγκεκριμένα, στην επιστολή αναφέρονται τα ακόλουθα, μεταξύ άλλων (έχει διατηρηθεί ο τρόπος γραφής του γράφοντος, ενώ επισυνάπτεται και τμήμα της επιστολής):
«[…] τή νά κάνει κανείς, πόλεμος γίνετε καί χωρίς τραυματίες καί θυσίες δέν μπορή νά γίνη γιά να νικήσωμε καί θά νικήσωμε διότι ένας λαός που πολεμά γιά τήν ελευτερία του τόν βοηθά ο Θεός μόνο υπομονή πρέπει νά κάνωμε καί θάρθη η ώρα η καλή. […]».
Πολλές φορές τα λόγια είναι φτωχά, για να περιγράψει ένας ιστορικός ένα γεγονός που απέχει χρονικά από το σήμερα. Ωστόσο, οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές, μέσα από τα γράμματά τους, μπορούν να μας δείξουν καλύτερα τα συναισθήματά τους και να δημιουργήσουν νέα σε μας που τα διαβάζουμε. Το σίγουρο είναι πως νιώθει κανείς υπερηφάνεια για όλους αυτούς τους καθημερινούς ανθρώπους, όλους αυτούς του αφανείς ήρωες, που πολέμησαν για μία ελεύθερη χώρα…
***Ο Εμμανουήλ Χαλκιαδάκης είναι Διδάσκων (Ε.ΔΙ.Π.) στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Επιστημονικός Συνεργάτης Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας, Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (Κ.Ε.Σ.)
