«Σε αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα! …». Του Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκη*

Όταν το 1943 πέθανε ο Κωστής Παλαμάς, ο έτερος «εθνικός μας ποιητής», μετά τον Σολωμό, χιλιάδες κόσμου τον συνόδευσαν στην τελευταία του κατοικία. Τότε, ο Άγγελος Σικελιανός απήγγειλε στην κηδεία του το ποίημα που είχε γράψει προς τιμήν του. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, ανέφερε:

«Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...
Βογκήστε τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα ! […]

Μα εσύ Λαέ, που τη φτωχή σου τη μιλιά,
Ήρωας την πήρε και την ύψωσε ως τ' αστέρια,
μεράσου τώρα τη θεϊκή φεγγοβολιά
της τέλειας δόξας του, ανασήκωσ' τον στα χέρια […]».

Όταν είδα το πλήθος του κόσμου που έσπευσε να αποχαιρετήσει τον Μίκη Θεοδωράκη, μου ήρθαν στον νου οι στίχοι του Σικελιανού. Πράγματι, σε αυτό το φέρετρο ακουμπάει όλη η Ελλάδα... Το τελευταίο αποτελεί μία αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, γιατί αυτός ο «παγκόσμιος» Έλληνας, ο δημιουργός, ο μουσικός, ο πολιτικός, ο μεγάλος αγωνιστής ήταν ο άνθρωπος που συνδέθηκε με τις σημαντικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας, ήταν η «ζωντανή ιστορία αυτού του τόπου» και αποτελεί ένα ξεχωριστό πολιτιστικό κεφάλαιο αυτής της χώρας, «κτῆμα ἐς ἀεί»  για τις επόμενες γενιές.

Το όνομά του συνδέεται άρρηκτα με τον Σύγχρονο Ελληνισμό. Ανάμεσα στα τόσα έργα που δημιούργησε αυτή η πολυσχιδής προσωπικότητα ήταν και το συρτάκι, ο πιο αναγνωρίσιμος ελληνικός ρυθμός στον κόσμο, «ο δεύτερος εθνικός ύμνος», όπως έχει συμβολικά χαρακτηριστεί, που συντέθηκε  για την κινηματογραφική ταινία «Ζορμπάς ο Έλληνας». Ήταν ο άνθρωπος που δεν φοβόταν να εκφράσει ελεύθερα τη γνώμη του, που αγωνίστηκε για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την αξιοπρέπεια, παίρνοντας μέρος στην αντίσταση κατά των κατακτητών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και κατά της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, ενώ τα τραγούδια του έγιναν σύμβολο αντιστασιακής δράσης. Το πιο σημαντικό, όμως, μέρος του έργου του ήταν ότι μελοποίησε τα βραβευμένα ποιήματα των μεγάλων Ελλήνων ποιητών (Ρίτσου, Σεφέρη, Ελύτη κ.ά.), τα έκανε κτήμα του απλού λαού και έφερε στα σπίτια των καθημερινών Ελλήνων ποιήματα που μέχρι τότε ακούγονταν μόνο στα λογοτεχνικά σαλόνια της εποχής. Και αυτό είναι ένα σπουδαίο κατόρθωμα που μόνο μία μουσική ιδιοφυία σαν τον Θεοδωράκη θα μπορούσε να κατορθώσει.

Ο Μίκης, όπως τον αποκαλούσαν όσοι τον γνώριζαν και όσοι δεν τον γνώριζαν -όταν αποκαλείς κάποιον με το μικρό του όνομα, σημαίνει ότι τον αισθάνεσαι δικό σου άνθρωπο- ουσιαστικά μελοποίησε τη Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία μέσα από τα έργα του, που έχουν και πολιτικό περιεχόμενο. Γι’ αυτό και όλη η Ελλάδα ακουμπάει πάνω στην πολύτιμη πολιτιστική παρακαταθήκη του που μας κληροδότησε.

Πριν από χρόνια είχα τη μοναδική ευκαιρία να τον γνωρίσω στο πλαίσιο ενός συνεδρίου που είχε πραγματοποιηθεί προς τιμήν του. Όταν μίλησα μαζί του ένιωσα δέος και αμηχανία, καθώς αντιλήφθηκα ότι συνομιλούσα με τη «ζωντανή ιστορία» αυτού του τόπου. Όλα όσα άκουγα ή είχα διαβάσει για τη σύγχρονη Ελλάδα εμφανίστηκαν μεμιάς μπροστά μου, όταν τον κοίταξα στα μάτια… Γιατί Θεοδωράκης επηρέασε βαθιά στη διαμόρφωσή της τη Σύγχρονη Ιστορία της χώρας μας.

Άλλωστε όπως είχε αναφέρει ο ίδιος σε μία συνέντευξή του (περιοδικό MENSA 2010), «η Ελλάδα για μένα δεν είναι απλώς ένα όνομα στην αστυνομική μου ταυτότητα είτε κάποια αφηρημένη έννοια αλλά ένας τόπος και ένας λαός, όπου γεννήθηκα, έζησα, ζυμώθηκα και τελικά ταυτίστηκα μ’ αυτόν. Έτσι απλά δεν μπόρεσα και δεν μπορώ να ζήσω μακριά απ’ αυτόν.[…]». Αυτός ήταν ο μεγάλος Έλληνας,  που έγινε οικουμενικός. Στηριζόμαστε στις ιδέες και στο έργο του, αυτήν την πολύτιμη κληρονομιά του, για να προχωρήσουμε με θάρρος στο μέλλον...

*Ο Εμμ. Χαλκιαδάκης διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (Π.Τ.Δ.Ε.).

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Μίκης Θεοδωράκης: Η Κρήτη "αγκάλιασε" τον σπουδαίο Έλληνα

Θάνατος Μίκη Θεοδωράκη: Χειροκροτήματα και συγκίνηση στην πομπή (βίντεο - φωτο)

Κηδεία Μίκη Θεοδωράκη: Ανατριχίλα από το ριζίτικο "Τον ανδρειωμένο μην τον κλαις"