Στο χείλος του γκρεμού η χρεοκοπημένη τουρκική οικονομία. Του Νότη Μαριά

H κατάρρευση της τουρκικής λίρας ήρθε να αποδείξει με τον πιο έντονο τρόπο τα χρόνια προβλήματα της τουρκικής οικονομίας που συνίστανται στην βαθιά της εξάρτηση από τον υπέρμετρο εξωτερικό δανεισμό. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτής της εβδομάδας η τουρκική λίρα υποχώρησε σε νέα ιστορικά χαμηλά και έσπασε για πρώτη φορά το 8 στην ισοτιμία με το δολάριο. Το ίδιο έγινε και σε σχέση με το ευρώ και σύντομα αναμένεται 1 ευρώ να πωλείται προς 10 τουρκικές λίρες. Ήδη από την έναρξη της πανδημίας μέχρι τα τέλη Απριλίου η τουρκική λίρα είχε βυθιστεί κατά 17% σπάζοντας τότε σε πρώτη φάση το ψυχολογικό φράγμα των 7 λιρών το δολάριο (protothema.gr 1/5/2020), ενώ τώρα πλέον πάει από ρεκόρ σε ρεκόρ υποτίμησης καθώς σε βάθος ενός χρόνου το τουρκικό νόμισμα έχει χάσει πάνω από 38% της αξίας του σε σχέση με το δολάριο και σχεδόν 48% σε σχέση με το ευρώ (news24/7, 27/10/2020).

Ταυτόχρονα μεγάλο μέρος των τουρκικών συναλλαγματικών αποθεμάτων έχει κάνει φτερά καθώς η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας μετά τις συνεχείς πιέσεις του Ερντογάν να ακολουθήσει τα «Erdoganomics» προσπαθoύσε επί μήνες να τετραγωνίσει τον κύκλο. Δηλαδή και να κρατήσει κατά το δυνατόν σταθερή την ισοτιμία της τουρκικής λύρας και να μην αυξήσει τα επιτόκια. Αποτέλεσμα ήταν να εξαντλήσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα σε μια απέλπιδα προσπάθεια να στηρίξει την τουρκική λύρα. Έτσι τα ονομαστικά συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας στα μέσα Απριλίου έπεσαν στα 25,9 δις δολάρια από 41,1 δις δολάρια που ήταν στις αρχές του χρόνου (Capital.gr 3/5/2020). Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια να ενταθεί η νομισματική κρίση στην Τουρκία η οποία σε συνδυασμό με το διαφαινόμενο τεράστιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών άρχισε πλέον να μετατρέπεται σε έντονη κρίση δανεισμού κυρίως για τον ιδιωτικό τομέα. Και καθώς στην παρούσα φάση τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας σύμφωνα με τη Moody’s έχουν σχεδόν εξαντληθεί ήδη από τα μέσα Αυγούστου (in.gr 13/8/2020) οι τουρκικές αρχές φέρεται να έχουν ξοδέψει περίπου 134 δισεκατομμύρια δολάρια από το αποθεματικό ξένου συναλλάγματος στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν το νόμισμα (ΒΒC 28/10/2020).

Η νομισματική λοιπόν κατρακύλα της τουρκικής λίρας αναμένεται να εντείνει την κρίση δημόσιου και ιδιωτικού χρέους στη γείτονα και αυτό γιατί το πολυδάπανο τουρκικό κράτος έχει ξανοιχθεί σε διάφορα μέτωπα ενώ οι τουρκικές επιχειρήσεις και οι τράπεζες έχουν τεράστια πιστωτικά ανοίγματα και μάλιστα σε δολάρια.

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες καθώς έχουν τα τελευταία χρόνια δανείσει αφειδώς την τουρκική οικονομία. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε τον Αύγουστο 2018 η ίδια η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξέδωσε σχετική προειδοποίηση. Έτσι προ διετίας η έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών στην τουρκική οικονομία είχε ανέλθει στο ποσό των 135 δις ευρώ με τις ισπανικές τράπεζες να είναι στην πρώτη θέση με 80 δις ευρώ ακολουθούμενες από τις γαλλικές τράπεζες με 40 δις ευρώ και τις ιταλικές τράπεζες με 18 δις ευρώ (WolfStreet.com 10/8/2018). Επιπλέον σύμφωνα με νέα στοιχεία από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών οι ισπανικές τράπεζες παραμένουν στην πρώτη θέση των πιστωτών της Τουρκίας με 64 δις ευρώ, ακολουθούμενες από τις γαλλικές τράπεζες με 24 δις ευρώ και τις ιταλικές τράπεζες με 21 δις ευρώ, ενώ οι γερμανικές τράπεζες ακολουθώντας την τακτική «στρίβειν δια του αρραβώνος» μείωσαν τα δάνειά τους στο ποσό των 9 δις ευρώ (Bankwars 18/10/2020).

Η τεράστια έκθεση των ισπανικών και ιταλικών τραπεζών στην τουρκική οικονομία εξηγεί με τον πιο ανάγλυφο τρόπο για ποιο λόγο Μαδρίτη και Ρώμη δεν επιθυμούν τη λήψη οικονομικών μέτρων κατά της Τουρκίας η οποία πρέπει εντός του 2020 να βρει περίπου 170 δις δολάρια προκειμένου να πληρώσει τα τοκοχρεολύσια του εξωτερικού της χρέους το οποίο είναι κυρίως ιδιωτικό (Capital.gr 3/5/2020).

Μάλιστα καθώς η ΕΕ, που είναι άλλωστε και ο κύριος εμπορικός εταίρος της Άγκυρας απορροφώντας το 2018 το 50% των τουρκικών εξαγωγών (trade.gov.tr), μπαίνει σε βαθιά ύφεση είναι προφανές ότι οι τουρκικές εξαγωγές προς την Ευρώπη θα περιοριστούν με αποτέλεσμα τη μείωση εισροής συναλλάγματος στην Τουρκία.

Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με στοιχεία μόνο το 2018 το συνολικό εμπόριο αγαθών ΕΕ-Τουρκίας είχε ανέλθει στα 153,4 δις ευρώ. Εξ αυτών 76,1 δις ευρώ αντιπροσωπεύουν τις τουρκικές εξαγωγές στην ΕΕ και 77,3 δις ευρώ τις εξαγωγές της ΕΕ στην Τουρκία. Επιπλέον το 31% της αξίας των παραπάνω τουρκικών εξαγωγών, ύψους περίπου 23,6 δις ευρώ, διακινούνται με οδικές μεταφορές μέσω Ελλάδας και Βουλγαρίας.

Καθώς λοιπόν αυξάνεται η γεωπολιτική ανασφάλεια σε σχέση με την Τουρκία και ο Ερντογάν εντείνει τη σύγκρουσή του με τη Γαλλία η επιφυλακτικότητα των διεθνών χρηματαγορών για επιπλέον χρηματοδότηση της Άγκυρας θα αυξηθεί με αποτέλεσμα την εμβάθυνση της κρίσης χρέους της τουρκικής οικονομίας η οποία βρίσκεται πλέον στο χείλος της χρεοκοπίας απειλώντας να συμπαρασύρει μαζί της στο γκρεμό και πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες.

Νότης Μαριάς, Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, πρώην Ευρωβουλευτής, [email protected]