Τα Αστερούσια στο στόχαστρο της... "Ανάπτυξης". Του Αντώνη Βασιλάκη

Η ταραγμένη εποχή που περνάει ο τόπος χαρακτηρίζεται από τη μετωπική επίθεση κατά όσων «ιερών και όσιων» του περιβάλλοντος και της ιστορίας έχουν απομείνει από τις προηγούμενες καταστροφές και τη θυσία τους στην μόνιμα ερχόμενη ανάπτυξη που όμως δεν την εχουμε ακόμα δει.
Το 1980, το 1997, το 2000 και το 2016 ασχοληθήκαμε με τα προβλήματα προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος στην νότια κεντρική Κρήτη (Μεσαρά και Αστερούσια) σε επιστημονικές ημερίδες, συναντήσεις και συνέδρια.
Ο Νότος της Κρήτης είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της κακοδαιμονίας του νεοελληνικού κράτους: Ανεπίτρεπτοί τοπικισμοί, ελλιπής παρουσία της υπο- και κακο-στελεχωμένης Κεντρικής Διοίκησης, παροιμιώδης ανικανότητα των εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης, παραγοντισμός των ποικιλώνυμων πολιτευομένων, κακοδιαχείριση των πλούσιων φυσικών πόρων, συμφεροντολογική, μικρονοϊκή και μυωπική αντιμετώπιση του τόπου και των προβλημάτων του, ανύπαρκτη πολιτική προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.
Μετά από την εισαγωγή αυτή έρχομαι στο σημερινό κρίσιμο θέμα:
Τα Αστερούσια όρη από το Κεφάλι της Οδηγήτριας μέχρι τον Αχεντριά και το Χούσακα, αποτελούν έναν θησαυρό ιστορικής και πολιτισμικής μνήμης και παρθένου -σε μεγάλο βαθμό ακόμη- φυσικού τοπίου ιδιαίτερα φυσικού κάλλους, μάλιστα κηρυγμένο ήδη από το 1950. Τα τελευταία χρόνια είναι προστατευόμενη περιοχή Natura. Ελαιώνες χιλιετιών σε πολλά σημεία, μικρά δάση, σπηλιές και σπηλαιοβάραθρα, άγρια χλωρίδα, πανίδα και ορνιθοπανίδα. 
Οι αρχαιολογικοί χώροι είναι διάσπαρτοι από τη μιαν άκρα στην άλλη, από το Βαθύ, το Μάρτσαλο, το Κεφάλι, τη Μονή Οδηγήτριας, τους Καλούς Λιμένες και τη Λασαία, την Πομπια, τη Μονή Απεζανών, τον Άγιο Κύριλλο, τη Μιαμού, τον Κρότο, τον Λέντα, τη Τρυπητή, τον Άγιο Σάββα, το Χριστό, το Σαλαμιά, το Πορτί, την Κουμάσα, τον Άγιο Ιωάννη Καπετανιανών, τον Κόφινα, τον Κουδουμά, το Ροτάσι, τις Τρεις Εκκλησιές, τον Τσούτσουρα. Μινωικοί οικισμοί, νεκροταφεία και ιερά, ελληνορωμαϊκές πόλεις, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μοναστήρια, παραδοσιακοί οικισμοί. 
Αυτήν την όμορφη φύση έρχεται να προσβάλει η κατασκευή εργοστασίου επεξεργασίας ελαιοπυρήνα στην περιοχή «Πλατεία άμμος», πολύ κοντά στο ορνιθοτροφείο Λεβεντάκη (που ιδρύθηκε παράνομα στα χρόνια της Χούντας και λειτούργησε ως χοιροτροφείο μέχρι τη δεκαετία του 1980 και 1990). Η περιοχή έχει αρκετό νερό που πέφτει από ένα καταρράκτη, ρέει προς το φαράγγι του Αγίου Σάββα, και καταλήγει στο Στενό Φαράγγι στο φυσικό όρμο της Τρυπητής. Η γύρω περιοχή δεν έχει ερευνηθεί αρχαιολογικά συστηματικά, αλλά ενδείξεις αρχαίων υπάρχουν πολλές, γνωστές ήδη από την εποχή του Έβανς.
Κατά πληροφορίες, οι εργασίες για το εργοστάσιο έχουν ήδη ξεκινήσει. Δεν θέλω να πιστέψω ότι όλες οι υπηρεσίες εξαπατήθηκαν στην περίπτωση αυτή. Επιτακτικά προβάλλει η ανάγκη να ανακληθούν όλες οι άδειες. Το περιβαλλοντικό και πολιτισμικό έγκλημα δεν πρέπει να συντελεστεί. Η ευθύνη είναι μεγάλη σε όλους τους υπογράψαντες.

Δρ. Αντώνης Βασιλάκης
Επίτιμος έφορος αρχαιοτήτων
Επί 40 χρόνια αρχαιολόγος που μελετά τα Αστερούσια όρη