Πρότυπα αγάπης: Γιατί ερωτεύομαι τον «λάθος» σύντροφο, ξανά και ξανά;

Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους στην αγάπη είναι ότι νομίζουμε ότι είμαστε ελεύθεροι να αγαπήσουμε όποιον θέλουμε.
Αλλά είμαστε ουσιαστικά;  
Έχουμε διάφορα μοντέλα μέσα μας, εσωτερικά που φτιάχνουν τις «λίστες αγορών μας» στους ανθρώπους που θα επιτρέψουμε να ερωτευτούμε. Αυτά τα μοντέλα, τα εσωτερικά μας πρότυπα, καθορίζουν το πως πρέπει να είναι οι άνθρωποι, τι συναισθήματα θα μας προκαλούνε προκειμένου να αισθανθούμε για αυτούς αγάπη. Εάν σκέφτεστε ότι αυτές οι «εσωτερικές λίστες» μας, σχετίζονται μόνο με συμπεριφορές αγάπης και έρωτα, όπως βλέπουμε στις ρομαντικές ταινίες, δηλαδή, να μας φέρεται πάντα όμορφα, πάντα με σεβασμό, πάντα να είναι αμοιβαία η αγάπη, να έχει κατανόηση, να είναι κοντά στην ηλικιακό και κοινωνικό μας γκρουπ και άλλες παρόμοιες προδιαγραφές, είστε γελασμένοι!  
Οι εσωτερικές μας λίστες είναι συχνά πολύ πιο παράξενες και σκοτεινές…
«Ερωτευόμαστε εξαιτίας μιας αίσθησης ατέλειας και μιας επιθυμίας να αισθανθούμε ολοκληρωμένοι… Κι εκείνη ακόμη, αναζητά τον έρωτα για να ανακτήσει την ισορροπία της και να ολοκληρωθεί…», αναφέρει ο Αλαίν Ντε Μποτόν, στο βιβλίο του το «Χρονικό του Έρωτα».
Με τον Μάνο, κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι!, ανέφερε περιχαρής η συμβουλευόμενή μου, όταν γνώρισε τον υποτιθέμενο «άντρα της ζωής της» πριν από μερικούς μήνες. Για να έρθει μετά από μερικούς μήνες πάλι στο γραφείο μου, κλαίγοντας για την απογοήτευση που εισέπραξε όταν ο Μάνος, αποδείχθηκε «σκάρτος σαν όλους τους άλλους!»
 
Μια αόρατη δύναμη φαίνεται να μας ωθεί πάντα στα ίδια. Και η ελπίδα ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά από τις προηγούμενες διαψεύδεται ξανά...
 
Δεν είναι παράλογο το γεγονός ότι μπορεί να καταλήξουμε να απορρίπτουμε όλους τους πιθανούς τύπους χαρακτήρων που μας κάνουν καλό,  χαρακτηρίζοντάς τους ως «βαρετούς» και να πάμε κατευθείαν σε ανθρώπους που τα χαρακτηριστικά τους είναι λίγο περίεργα και ίσως τελικά δεν συμβάλλουν στην ευτυχία μας. Μην μου πείτε ότι δεν σας έχει συμβεί να ερωτευτείτε ανθρώπους που είναι πολύ λιγότερο έξυπνοι ή λιγότερο υπεύθυνοι από ότι είστε εσείς; Ανθρώπους που ξέρατε από την αρχή ότι οι πιθανότητες να είναι άξιοι εμπιστοσύνης είναι μικρές; Ανθρώπους με μεγάλο ΕΓΩ, εγωκεντρικοί, σαρκαστικοί, κακόβουλοι;  
Ω ναι! Καταλαβαίνετε τι εννοώ…
 
Συχνά, στην αγάπη δεν ψάχνουμε αυτό που είναι καλύτερο για εμάς, αλλά αυτό που μας κάνει να αισθανόμαστε οικειότητα, ακόμη και αν αυτό περνά μέσα από αισθήματα ανασφάλειας ή αναξιότητας.
 
Οι περισσότεροι από εμάς διδαχθήκαμε την αγάπη και τις σχέσεις στην παιδική μας ηλικία, μεγαλωμένοι από ανθρώπους που και αυτοί περνούσαν τα δικά τους προβλήματα και μπορεί άθελά τους, να μετέφεραν σε εμάς τα προβλήματα, ενώ συνέχιζαν ταυτόχρονα να αποτελούν το «πρότυπο αγάπης» για εμάς.
Οι πρώιμοι φροντιστές μας (μαμά, μπαμπάς, γιαγιά, νταντά, θεία, κλπ), μας έδειξαν τα πρότυπα (templates) για το πώς είναι τα συναισθήματα της αγάπης, πώς είναι να αγαπάς και να σε αγαπούν.
Έτσι κάποιος που έμαθε να εξαρτάται από άλλους θα διαλέξει κάποιον που του αρέσει να έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Κάποιος που συνήθισε να βλέπει τον εαυτό του σαν θύμα, θα ψάξει να βρει τον βασανιστή του.

Σε κάποιες περιπτώσεις, τα βιώματα αυτής της αγάπης μπορεί να περιείχαν καταστροφικά συναισθήματα, όπως, έντονους θυμούς με ξεσπάσματα, συναισθηματική απόσταση, σύγχυση συναισθημάτων, αποξένωση, αδιαφορία, απόρριψη. Το ερωτικό μας μέλλον στις περιπτώσεις αυτές, προβλέπεται δυσοίωνο, με βάση τις πιθανότητες για μια αρμονική οικογενειακή ευτυχία στη ζωή μας.
Η αγάπη και ο συναισθηματικός δεσμός με τον πρώτο φροντιστή μας, είναι καθοριστικά για την πορεία των σχέσεων μας. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορεί να αλλάξει, με συνειδητή δουλειά και αναγνώριση, επιλέγοντας διαφορετικά από αυτό που έχεις ήδη μάθει.

Η Μαρία περιγράφει ότι ο πατέρας της ήταν κρύος, βίαιος και λεκτικά κακοποιητικός. Η Μαρία αναγνώρισε μετά από αρκετές σχέσεις, ότι κατέληγε να αγαπά και να αγαπιέται από ανθρώπους με παρόμοια συμπεριφορά. Αυτό που την έκανε να νιώθει άβολα και δύσκολα μαζί τους, ήταν ταυτόχρονα και αυτό που την έλκυε πάνω τους. Φυσικά, αυτό δεν φαινόταν από την πρώτη στιγμή, αλλά με έναν μαγικό τρόπο εμφανιζόταν σε όλες τις σχέσεις της, κάπου μετά τον πρώτο μήνα του μέλιτος!

Ο Στέφανος, μεγάλωσε με μια μαμά μη διαθέσιμη, ελεγκτική και υπονομευτική. Οι γυναίκες που ερωτευόταν βαθιά και τρελά, τον έκαναν να νιώθει με τον ίδιο τρόπο.
Όταν ήρθε για Συμβουλευτική σε εμένα, η αφορμή ήταν το ότι ερωτευόταν συνήθως παντρεμένες γυναίκες και μάλιστα έντονα ζηλιάρες, που ήθελαν αποκλειστικότητα, ακόμη και εάν αυτές δεν πρόσφεραν το ίδιο.

Μα γιατί να θέλουμε να επαναλάβουμε κάτι που μας έκανε να νιώθουμε άβολα, θα μου πείτε;
Διότι, μας είναι δύσκολο να διαχωρίσουμε τα συναισθήματά μας.
Μια σχέση αγάπης μπορεί να έχει μαζί δύσκολα συναισθήματα. Μπορεί να υπήρχε για παράδειγμα κακοποίηση, αλλά υπήρχε επίσης θαυμασμός, δέσιμο, οικειότητα ακόμη και τρυφερότητα. Ίσως η σχέση με την μαμά να ήταν υπονομευτική («ποιος άλλος θα σε αγαπήσει βρε περισσότερο από την μανούλα!»), ή η σχέση με τον μπαμπά κακοποιητική («είσαι ζώον, κανείς δεν πρόκειται να σου δώσει δουλειά ή να σε αγαπήσει»), αλλά ήταν αυτό που είχαμε συνηθίσει ως «σχέση αγάπης». Ακούγεται παράλογο και τρελό αυτό, αλλά την ίδια στιγμή είναι αυτό που μας προκαλεί οικειότητα. Και η οικειότητα, μπορεί να μην είναι πάντα αρεστή αλλά είναι βολική, γιατί είναι γνωστή. 
Το οικείο είναι ασφαλές ενώ το άγνωστο φοβίζει.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Αυτό που υποστήκαμε ως αδύναμα παιδιά, μπορεί άθελά μας να θέλουμε να το  κάνουμε στον άλλον. Είναι σαν ένα κομμάτι μας να πιστεύει ότι ο μόνος τρόπος να μην μας εκμεταλλευτούν, είναι να τους εκμεταλλευόμαστε εμείς.
Κατά βάθος, το παιδί μέσα μας, ο συναισθηματικός μας εαυτός, σκέφτεται ότι το πρόσωπο που μου το έκανε αυτό, ήταν κατά κάποιο τρόπο το αντίθετο από εμένα. Άρα αυτή η θέση, θα πρέπει να έχει την ασφάλεια που χρειάζομαι. Άρα αυτός θέλω να είμαι σε κάθε μου σχέση. Δεν θέλω να είμαι ο τιμωρός κακοποιητικός πατέρας, αλλά εάν βρεθώ σε ερωτική σχέση με κάποιον που είναι πιο αδύναμος, μπορεί να μπω σε αυτό το ρόλο.

Έτσι εξηγείται συχνά, ότι πολλοί άνθρωποι αλλάζουν μέσα στη σχέση ή μετά το γάμο. Μόλις αισθανθούν την οικειότητα, ότι ο άλλος είναι ευάλωτος συναισθηματικά απέναντί τους, αρχίζει η κακοποιητική συμπεριφορά. Δεν το θέλουν, αλλά τους βγαίνει αβίαστα και ύπουλα από την αποθήκη του υποσυνείδητου. 
Μια άλλη εξήγηση είναι ότι τείνουμε να επαναλαμβάνουμε το παρελθόν μας, για να το καταλάβουμε, να αποκομίσουμε κάτι και τελικά να το ξεπεράσουμε. Αν χορεύουμε πολλές φορές τον ίδιο χορό, μπορεί τελικά να τον χορέψουμε ωραία.
Αυτό όμως μπορεί να αποδειχθεί αληθές, μόνον εάν έχουμε την σοφία να παρατηρήσουμε ακριβώς τα βήματα που κάναμε και αν δούμε τι μπορούμε να διορθώσουμε.

‘Ένα άλλο θέμα που προκύπτει και μας οδηγεί σε λάθος επιλογές συντρόφου, είναι
όταν προσπαθώντας να ξεφύγουμε από τα πρότυπα των γονέων, απορρίπτουμε κάθε χαρακτηριστικό παρόμοιο με αυτό που μας πόνεσε.
Για παράδειγμα εάν μεγαλώσαμε με έναν υποβιβαστικό πατέρα, που μπορεί να ήταν  παράλληλα και έξυπνος, ο νους μπορεί να κάνει ασυνείδητα την αναγωγή ότι όλοι οι άντρες που είναι έξυπνοι, είναι υποβιβαστικοί.
Ή για κάποιους άντρες μπορεί η μαμά τους να ήταν γλυκιά και τρυφερή, αλλά καθόλου ερωτική ως γυναίκα (σύμφωνα με το παλιό μαμαδίστικο πρότυπο). Οπότε τώρα, όποια γυναίκα είναι γλυκιά και τρυφερή μαζί τους, φαντάζει να είναι τιμωρητική σχετικά με το σεξ, άρα πρέπει να απορριφθεί. Δεν είναι απίθανο τότε να επιλέξει μια πιο σκληρή και σέξυ γυναίκα (που είναι η αντίθετη από τη μαμά του) και να την απορρίψει και αυτή στη συνέχεια, όταν θα έρθει η ώρα να αποφασίσει να παντρευτεί, γιατί ούτε αυτή θα του είναι οικεία μορφή τότε...    
Ο παραπάνω είναι ένας συχνός λόγος που κάποιοι άνδρες όταν παντρεύονται θέλουν την γυναίκα τους πιο μαζεμένη, αλλά ταυτόχρονα μειώνεται η σεξουαλική επιθυμία τους για αυτή, γιατί αισθάνονται ότι τους τιμωρεί.    

Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτά τα μη λειτουργικά πρότυπα αγάπης;
Καταρχήν, συνειδητοποιούμε ότι τίποτα δεν είναι «λάθος». Είναι μη – λειτουργικό για εσένα στο σήμερα.
Στη συνέχεια, αντί να μαλώνεις τον εαυτό σου που μπλέκεσαι στα ίδια και στα ίδια κάθε φορά, μπορείς να κάνεις ένα θετικό απολογισμό: Αυτή τη φορά, μου πήρε μόνο τρεις ή πέντε μήνες για να δω τι κάνω στο θέμα της επιλογής συντρόφου.
Αν το δεις σαν μια εμπειρία διδακτική, μπορείς να το ξεπεράσεις και να προχωρήσεις πιο πέρα.
Οι εσωτερικοί μας χάρτες αγάπης είναι δύσκολο να αποκαλυφθούν. Χρειάζεται προσπάθεια και ψαχούλεμα για να ανακαλύψουμε τι μας υποβάλλουν να κάνουμε, ώστε να απελευθερωθούμε από τις απαιτήσεις τους. Οι συνεδρίες συμβουλευτικής και η ψυχοθεραπεία  με οποιαδήποτε προσέγγιση μας ταιριάζει, μπορεί να μας βοηθήσει αρκετά σε αυτό.  

Η διερεύνηση αρχίζει όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε και να αποκωδικοποιήσουμε τον εαυτό μας.
Αυτογνωσία!
Από τι υπέφερα στα χέρια των πρώιμων φροντιστών μου, παρά τις καλές τους προθέσεις;
Βλέπω τον εαυτό μου να έχει επαναλαμβανόμενα θέματα με τους συντρόφους που με ελκύουν;
Μήπως προκαλώ προβλήματα σε ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο που υπέφερα και εγώ όταν ήμουν παιδί;
Μήπως διώχνω ανθρώπους από τη ζωή μου επειδή έχουν χαρακτηριστικά που έχω συνδέσει με ανθρώπους που μου προκάλεσαν δυσκολίες όταν ήμουν παιδί;
Μπορώ να βρω σε άλλους ανθρώπους χαρακτηριστικά ανθρώπων που μου αρέσουν, χωρίς αυτά που φοβάμαι;
 
Συναισθηματική υγεία, σημαίνει να επεκτείνουμε τον αριθμό των ανθρώπων που αισθανόμαστε ελεύθεροι να ερωτευτούμε.
 
Μαθαίνουμε για την αγάπη στην παιδική μας ηλικία, αλλά ελευθερωνόμαστε από τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, όταν κατανοούμε ότι μπορούμε να αγαπάμε με διαφορετικό τρόπο.
Μπορούμε να αποδεχτούμε την ιδέα ότι το συναίσθημα της αγάπης, μπορεί να υπάρξει χωρίς αρνητικά συναισθήματα, ακόμη και εάν είναι άβολο και αμήχανο στην αρχή, ακόμη και άγνωστο (μη οικείο). Μπορούμε όμως να το δουλέψουμε και να είμαστε ευτυχισμένοι με κάποιον που είναι σε βάθος χρόνου καλός για εμάς.
Να επιτρέψουμε δηλαδή στον εαυτό μας να ζήσει μια επανορθωτική συναισθηματική εμπειρία.

Άντε, και στα δικά σας οι ελεύθεροι!

Πηγή: Προσαρμογή στοιχείων από video School of life «why we fall in love with the wrong person».
psychologynow