Τι συμβαίνει στο μυαλό μας όταν χωρίζουμε;
Ο πόνος και το αίσθημα της εξάρτησης είναι μέρος της διαδικασίας του χωρισμού.
Από τη Μαρία Κωσταλά, Κλινική Ψυχολόγο, Msc
Ένας ανεπιθύμητος και απροσδόκητος χωρισμός μπορεί να επιφέρει σημαντικό ψυχολογικό στρες.
Συχνά οι άνθρωποι παρομοιάζουν το αίσθημα με μία γροθιά στο στομάχι ή μία μαχαιριά στην καρδιά. Παρά τις όποιες προσπάθειές τους, τη βοήθεια και την υποστήριξη του φιλικού τους κύκλου, το συναίσθημα αυτό αποδεικνύεται πολύ δύσκολο να ξεπεραστεί, τουλάχιστον τους πρώτους μήνες. Σε μια απόπειρα να κατανοήσουν την υποκειμενικότητα και την οικουμενικότητα του πόνου του χωρισμού, οι ψυχολόγοι έχουν στρέψει τις έρευνές τους στην μελέτη του εγκεφάλου.
Ο Edward Smith και οι συνάδελφοί του, αφού συνέλεξαν ένα δείγμα ανθρώπων που μόλις είχαν βιώσει έναν ανεπιθύμητο επώδυνο χωρισμό, εξέτασαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα μέσω μαγνητικής τομογραφίας (MRI) τη στιγμή που κοιτούσαν φωτογραφίες των πρώην συντρόφων τους και σκεφτόντουσαν τις στιγμές που περάσανε μαζί.
Στη συνέχεια εξέτασαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα όταν τους ασκούσαν πόνο στο μπράτσο τους και όταν κοιτούσαν φωτογραφίες φίλων τους.
Οι ερευνητές βρήκαν ότι υπήρχε δραστηριότητα στα ίδια μέρη του εγκεφάλου όταν κοιτούσαν τις φωτογραφίες των πρώην συντρόφων τους και όταν ένιωθαν πόνο, αλλά όχι όταν κοίταζαν φωτογραφίες φίλων τους.
Ο εγκέφαλός μας τείνει να αντιλαμβάνεται τον πόνο του χωρισμού με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβάνεται το σωματικό πόνο.
Είναι πολύ πιθανόν αυτό να οφείλεται σε εξελικτικούς λόγους. Ο πόνος εξυπηρετεί στο να κάνει αισθητή την παρουσία σωματικού κινδύνου στο άτομο, έτσι ώστε να μπορέσει να προστατεύσει τον εαυτό του. Για τους προγόνους μας, η κοινωνική απόρριψη αποτελούσε μία άμεση απειλή για την σωματική τους ακεραιότητα, καθώς στο ζωικό βασίλειο είσαι λιγότερο ευάλωτος στους εχθρούς ως μέλος μιας ομάδας.
Αυτό ίσως προσφέρει μία εξήγηση στο γιατί μερικά άτομα αισθάνονται τόσο ευάλωτα χωρίς κάποιον σύντροφο και επιδιώκουν να βρίσκονται πάντα σε μία σχέση.
Πολύ συχνά όσοι έχουν μόλις βιώσει μία ερωτική απόρριψη, εκδηλώνουν εμμονική συμπεριφορά. Σκέφτονται συνέχεια τι κάνανε λάθος, πώς θα μπορούσαν να ξανακερδίσουν τον άλλον και πόσο πολύ τους λείπει η σχέση. Αυτές οι σκέψεις μπορούν να γίνουν πιο έντονες όταν βρίσκονται σε μέρη και καταστάσεις που τους θυμίζουν τη σχέση ή όταν βλέπουν κοινούς τους φίλους.
Το άτομο επεξεργάζεται το χωρισμό όπως θα επεξεργαζόταν ένα τραυματικό γεγονός, περνώντας μακρές περιόδους αποφεύγοντας το συναισθηματικό πόνο και τις σχετικές σκέψεις και περιόδους όπου η θλίψη και οι έμμονες ιδέες τον καταλαμβάνουν.
Καθώς αυτή η διαδικασία θυμίζει τη φάση απεξάρτησης από κάποιον εθισμό, πρόσφατες έρευνες προσπάθησαν να εξετάσουν αν υπάρχουν ομοιότητες στον τρόπο που ο εγκέφαλος αντιδρά σε έναν χωρισμό και στον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλος ενός εξαρτημένου ατόμου.
Οι έρευνες αυτές έδειξαν ότι υπάρχει μία νευροφυσιολογική βάση στα αισθήματα εξάρτησης των χωρισμένων, καθώς παρατηρήθηκαν σημαντικές ομοιότητες μεταξύ της εγκεφαλικής δραστηριότητας ενός ναρκομανή που αποζητά την δόση του και ενός χωρισμένου που ποθεί τον πρώην συντροφό του.
Σύμφωνα με τη Lucy Brown και τους συναδέλφους της, ο έρωτας μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος εξάρτησης, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει γιατί οι συμπεριφορές και οι συναισθηματικές αντιδράσεις που σχετίζονται με την ερωτική απόρριψη είναι ανεξέλεγκτες και γιατί ο χωρισμός μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις όπως δολοφονίες, αυτοκτονίες και κλινική κατάθλιψη.
Ποια είναι όμως η πρακτική χρησιμότητα αυτών των ερευνών;
Εκτός από το επιστημονικό ενδιαφέρουν που παρουσιάζουν, μπορούν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα τη φύση του χωρισμού και να αναπτύξουμε πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για να τον ξεπεράσουμε.
Είναι σημαντικό να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες και να αντιλαμβανόμαστε ότι ο πόνος και το αίσθημα της εξάρτησης είναι μέρος της διαδικασίας του χωρισμού.
- Κατά την διάρκεια των πρώτων εβδομάδων είναι πολύ πιθανό να αισθανόμαστε ότι χρειαζόμαστε την “δόση” μας και ίσως θα είναι καλό να αποφεύγουμε μέρη που πηγαίναμε με τον συντροφό μας και κοινές παρέες που μπορεί να κάνουν τα συναισθήματα αυτά πιο έντονα.
- Μη βιάζετε τον εαυτό σας να αισθανθεί καλύτερα, δώστε του χρόνο.
Όπως συμβαίνει με τον σωματικό πόνο, με τον καιρό η ένταση θα μειωθεί και το τραύμα θα αρχίσει να επουλώνεται. Το μόνο που θέλει είναι λίγη υπομονή.
Βιβλιογραφικές Αναφορές: Kross, E., Berman, M. G., Mischel, W., Smith, E. E., & Wager , T. D. (2011). Social rejection shares somatosensory representations with physical pain. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(15), 6270‐6275. Fisher, H.E, Brown,L. L., Aron,A. Strong, G.. Mashek., D. (2010). Reward, Addiction and Emotion Regulation Systems Associated with Rejection in Love. Journal of Neurophysiology, 104: 51-60.
