Νέες ευρωπαϊκές πιέσεις κατά της «χρυσής βίζας»

Συνεχίζονται οι πιέσεις των κοινοτικών οργάνων στα κράτη-μέλη για την κατάργηση των προγραμμάτων προσέλκυσης επενδυτών με αντάλλαγμα τη χορήγηση της «χρυσής βίζας» και του «χρυσού διαβατηρίου».

Την Παρασκευή, ένα άλλο κοινοτικό όργανο, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), υιοθέτησε γνωμοδότηση με την οποία συνιστά την κατάργηση των εθνικών προγραμμάτων, θεωρώντας ότι εγκυμονούν κινδύνους όσον αφορά την ασφάλεια, τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, τη φοροδιαφυγή και την παράκαμψη των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τους προηγούμενους μήνες η Ευρωβουλή τάχθηκε ευθέως υπέρ της κατάργησης των μέτρων, ενώ προβληματισμένη είναι και η Κομισιόν, η οποία προχώρησε στη σύσταση μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων από τα κράτη-μέλη, προκειμένου να εξετάσει τους κινδύνους από την εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων.

Επί του παρόντος υπάρχουν από 17 έως 20 προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας και άδειας διαμονής σε επενδυτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ καταγράφει τους παρακάτω κινδύνους:

*Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και διαφθορά: Τα συστήματα «χρυσής θεώρησης» και «χρυσού διαβατηρίου» παρέχουν τη δυνατότητα ταχείας χορήγησης ιθαγένειας ή άδειας διαμονής - μερικές φορές μέσα σε λίγους μήνες. Ωστόσο, το προφίλ και η προέλευση των αιτούντων συχνά δυσχεραίνει τη διενέργεια κατάλληλων ελέγχων ασφαλείας, ενώ δεν είναι όλα τα κράτη-μέλη εξίσου επιλεκτικά. Επιπλέον, οι ενδιάμεσοι οργανισμοί μέσω των οποίων διοχετεύονται τα ποσά που καταβάλλουν οι αιτούντες δεν υπόκεινται στη νομοθεσία της Ε.Ε. περί νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

*Διοίκηση: Η έλλειψη διαφάνειας πολλών από αυτά τα προγράμματα εκθέτει τα κράτη και τους δημόσιους υπαλλήλους στον κίνδυνο της διαφθοράς, εξαιτίας αδυναμιών όπως η ευρεία διακριτική ευχέρεια στη λήψη αποφάσεων, η έλλειψη ανεξάρτητης εποπτείας και ο κίνδυνος σύγκρουσης συμφερόντων που επηρεάζουν ιδιωτικούς φορείς και ενδιάμεσους οργανισμούς που συμμετέχουν, τόσο στην υποβολή της αίτησης όσο και στη διαδικασία δέουσας επιμέλειας.

*Διαφάνεια: Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να διατίθενται περισσότερα επίσημα στοιχεία για το μέγεθος του φαινομένου (ύψος των επενδύσεων, αριθμός αιτούντων, δικαιούχοι, χώρες προέλευσης, ποσό και αντίκτυπος των επενδύσεων κ.λπ.).

*Η κοινοτική διάσταση: Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η έλλειψη εναρμονισμένων προτύπων θα μπορούσε να ενθαρρύνει έναν αγώνα μειοδοσίας όσον αφορά τα πρότυπα διαφάνειας. Όχι μόνο χρησιμοποιείται η ιθαγένεια της Ε.Ε. ως δέλεαρ για την προσέλκυση επενδυτών, αλλά και η απόφαση που λαμβάνει ένα κράτος-μέλος για τη χορήγηση διαβατηρίου ή άδειας διαμονής ενδέχεται να επηρεάσει άλλα κράτη-μέλη και την Ε.Ε. στο σύνολό της, καθότι αυτή η απόφαση παρέχει πρόσβαση σε ολόκληρο τον Χώρο Σένγκεν και την εσωτερική αγορά.

*Φοροδιαφυγή: Τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας και άδειας διαμονής είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν για λόγους φοροδιαφυγής, δεδομένου ότι επιτρέπουν στους επενδυτές να διατηρούν τη φορολογική τους έδρα στην πατρίδα τους, επωφελούμενοι ταυτόχρονα των φορολογικών πλεονεκτημάτων των εν λόγω προγραμμάτων.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η έκθεση της Ευρωβουλής αναφέρει και άλλους δυνητικούς κινδύνους, όπως οι έντονες διακυμάνσεις των εν λόγω επενδυτικών ροών, οι κοινωνικοοικονομικοί κίνδυνοι (ως αποτέλεσμα του πληθωρισμού των τιμών στην αγορά ακινήτων) ή οι πολιτικοί κίνδυνοι, όπως η διάβρωση της εμπιστοσύνης στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. ή απαξίωση της κοινοτικής ιθαγένειας. 

Ελάχιστα πρότυπα

Έως ότου καταργηθούν σταδιακά τα προγράμματα χορήγησης της «χρυσής θεώρησης» και του «χρυσού διαβατηρίου», η ΕΟΚΕ συνιστά να επικεντρωθεί η ομάδα εμπειρογνωμόνων που έχει συστήσει η Κομισιόν στον καθορισμό ελάχιστων προτύπων όσον αφορά τη δέουσα επιμέλεια, τους ελέγχους ασφαλείας και την ακεραιότητα της λειτουργίας των προγραμμάτων.  Συνιστά επίσης στην Κομισιόν να θεσπίσει μηχανισμό συντονισμού που θα επιτρέπει στα κράτη-μέλη να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικές με τις εγκριθείσες και απορριφθείσες αιτήσεις χορήγησης ιθαγένειας και άδειας διαμονής, με σκοπό να αποφευχθεί το φαινόμενο άτομα με αμφίβολο ποιόν να βγαίνουν προς άγραν των ευνοϊκότερων συνθηκών χορήγησης διαβατηρίου ή θεώρησης μεταξύ διαφόρων αρχών.

Στη γνωμοδότηση προτείνεται επίσης όλοι οι φορείς και ενδιάμεσοι οργανισμοί που παρέχουν υπηρεσίες στους αιτούντες να υπόκεινται στους κανόνες της Ε.Ε. περί καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Επίσης, ζητείται να αποσαφηνιστεί ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα με τη θέσπιση ενός υποχρεωτικού κώδικα δεοντολογίας, την εποπτεία των ενταγμένων σε ρυθμιστικό πλαίσιο επαγγελματιών και τη δημιουργία ενός δημόσια προσπελάσιμου μητρώου παρόχων υπηρεσιών για τον κλάδο.

Ετήσια κέρδη από επενδύσεις

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή επικαλείται στοιχεία από έκθεση των οργανισμών Διεθνούς Διαφάνειας (Transparency International) και Παγκόσμιου Μάρτυρα (Global Witness), σύμφωνα με τα οποία η Κύπρος είναι η δεύτερη χώρα παγκοσμίως σε επενδύσεις προγραμμάτων ιθαγένειας και συνδυασμού προγραμμάτων ιθαγένειας και διαμονής, με ετήσια κέρδη που φτάνουν τα 914 εκατ. ευρώ, λίγο κάτω από την Ισπανία, η οποία φθάνει τα 976 εκατ. ευρώ ετησίως.

Μέσω της πώλησης της ιθαγένειας, η Κύπρος αύξησε τα κέρδη της από το 2013 κατά 4,8 δισ. ευρώ, υπογραμμίζει η έκθεση. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, που επικαλείται η ΕΟΚΕ, η άδεια διαμονής στην Ελλάδα μπορεί να κοστίσει έως και 250.000 ευρώ, ενώ ένα κυπριακό διαβατήριο έως και 2 εκατ. ευρώ.  

Πηγή: Ναυτεμπορική