της Κατερίνας Πολυχρονάκη
Στη σύγχρονη εποχή που ζούμε και όλα έχουν αλλάξει γύρω μας ελάχιστες γειτονιές και δρόμοι θυμίζουν το παρελθόν και διατηρούν ταυτόχρονα την αυθεντικότητα μιας άλλης εποχής.
Ένας από αυτούς τους δρόμους είναι και η παλιά αγορά του Ηρακλείου στο Μειντάνι .Η “1866”, για δεκαετίες φιλοξενούσε και συνεχίζει να φιλοξενεί καταστήματα, που μπορεί με το πέρασμα του χρόνου να άλλαξαν προσαρμοζόμενα στην ζωή των πολιτών, ωστόσο κάποια έχουν διατηρήσει το “χρώμα” παλαιότερων ετών.
Το ekriti επιχειρεί να καταγράψει την καθημερινότητα ενός δρόμου με ιστορία που κρύβει και θαμμένα μυστικά, ταξιδεύοντας όμως παράλληλα πίσω στο χρόνο.
Η "μεγάλη" αγορά
Η κεντρική αγορά, ή απλώς “Αγορά” όπως συνηθίζουν να την αποκαλούν οι Ηρακλειώτες, βρίσκεται στον πεζόδρομο της Οδού 1866 που ξεκινά από το Μεϊντάνι και εκτείνεται ως την Πλατεία Κορνάρου.
Όπως δείχνουν παλαιότερες φωτογραφίες, ο δρόμος της 1866 ήταν μια από τις δυο μεγαλύτερες αγορές του Ηρακλείου,που λειτουργούσαν κυρίως μπακάλικα, μανάβικα, κρεοπωλεία. Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '90, η "Αγορά" έσφυζε από παλμό αφού αποτελούσε τη νούμερο ένα επιλογή για τους ντόπιους που προμηθεύονταν τρόφιμα και άλλα είδη, αφού εκεί συγκεντρωνόταν μεγάλος όγκος κρεοπωλείων(τα γνωστά “κασαπιά”), οπωροπωλείων, ψαράδικων, και καταστημάτων με τυροκομικά είδη και μπαχαρικά.
Με τα χρόνια όμως το σκηνικό άλλαξε, και σήμερα ο δρόμος της 1866, αποτελεί έναν εκ των δύο πιο τουριστικών πεζοδρόμων του Ηρακλείου.
Σήμερα περπατώντας στον λιθόστρωτο πεζόδρομο της “Παλιάς Αγοράς”, συναντάμε τουριστικά καταστήματα μαγαζιά με ρούχα, παπούτσια και είδη σπιτιού και σούπερ μάρκετ. Σταθερή αξία παραμένουν τα μαγειρεία της στοάς “Φώτιου Θεοδοσάκη”,
αλλά και το καφεκοπτείο "Κουδουμάς" που λειτουργεί απο το 1958 και εντός του οποίου βρίσκεται η ιστορική ενετική καμάρα, μέρος της εκκλησίας του Αγίου Ονουφρίου.
"Οι μερακλήδες του καφέ"
Όπως διηγείται ο ιδιοκτήτης του, το εξειδικευμένο καφεκοπτείο κατάφερε να ανταπεξέλθει στο χρόνο "εξαιτίας των σταθερών πελατών του που είναι μερακλήδες του καφέ". Για εκείνον οι αλλαγές που υπέστη η οδός 1866, οφείλονται κυρίως σε οικονομικούς λόγους, αφού περιφερειακά του κέντρου του Ηρακλείου άνοιξε πληθώρα καταστημάτων με αποτέλεσμα πολλοί να αναγκαστούν να αλλάξουν επάγγελμα.
Ενώ όπως αφηγείται στο ekriti ο κος Δημητρίου, ιδιοκτήτης ενός εκ των δύο παλιών εναπομεινάντων κρεοπωλείων, το οποίο βρίσκεται εκεί από το 1925, περνώντας από γενιά σε γενιά, ο χάρτης έχει αλλάξει κατά πολύ απο την εποχή εκείνη, αφού παλαιότερα λειτουργούσαν εντός του πεζοδρόμου περί τα 18 «κασαπιά». Ο ίδιος σε πείσμα των καιρών συνεχίζει να διατηρεί μέχρι και σήμερα την οικογενειακή επιχείρηση, ενώ όπως επισημαίνει για την αλλαγή αυτή ευθύνεται τόσο η αποκέντρωση του Ηρακλείου, όσο και η μαζική εισροή των σούπερ μάρκετ στην ζωή του καταναλωτή αλλά και η οικονομική κρίση των προηγούμενων ετών που ήρθε να δώσει το τελειωτικό χτύπημα σε πολλούς καταστηματάρχες.
Τα φρούτα στα "κασόνια"
Το μοναδικό παλιό μανάβικο που κατάφερε να επιβιώσει στον δρόμο της κεντρικής αγοράς βρίσκεται στην αρχή του πεζοδρόμου από τη μεριά του Μεϊντάνι. Με την έλευση των υπαίθριων λαϊκών αγορών στις γειτονιές της πόλης πολλά από τα οπωροπωλεία που έδραζαν στην οδό 1866, κουβαλώντας στην πλάτη τους μια ιστορία χρόνων, αναγκάστηκαν να κλείσουν.
Και ενώ φαίνεται τίποτα να μη μοιάζει με παλιά, στα κάθετα στην 1866 δρομάκια, ξεπηδούν μικρά μαγαζιά που μετρούν λίγα χρόνια λειτουργίας, που όμως προσπαθούν να επαναφέρουν τον γραφικό και παραδοσιακό αέρα που έπνεε κάποτε στην περιοχή.
Μια τέτοια προσπάθεια είναι εκείνη του κυρίου Γιώργου Βασιλάκη, ιδιοκτήτη του παραδοσιακού παντοπωλείου "Φασκόμηλο" στο στενό Τσικριτζή που τέμνει κάθετα την 1866.
Το παντοπωλείο της γειτονιάς
Όπως λέει ο ίδιος στο ekriti αν και το κατάστημα του μετρά έξι χρόνια λειτουργίας, φιλοσοφία του είναι αυτή του παραδοσιακού παντοπωλείου, που συνεργάζεται με παραγωγούς με ποιοτικά προϊόντα, με στόχο την άμεση επαφή παραγωγού πελάτη όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κεντρικής αγοράς παίζει και η τιμή του ενοικίου, αφού σύμφωνα με τον κύριο Βασιλάκη " Στους κάθετους δρόμους, είναι πολύ πιο εύκολο να συντηρηθεί ένα κατάστημα με ενοίκιο, απ ότι στον κεντρικό δρόμο της 1866".
Ταξίδι στο χρόνο
Μπορεί λοιπόν το σκηνικό εκ πρώτης όψεως να μη θυμίζει σε τίποτα τον δρόμο της περασμένης εκείνης εποχής όμως με μια πιο προσεκτική ματιά μπορεί κανείς να παρατηρήσει νότες του χθες που αναβιώνουν στο σήμερα. Δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια.
Αρκεί ο επισκέπτης να σταθεί στη μέση του πλακόστρωτου και να ενεργοποιήσει όλες τις αισθήσεις του. Να ακούσει τα γέλια και τα πειράγματα από τους περαστικούς και τους μαγαζάτορες, τον ήχο από τα ζάρια να χτυπούν σε μια παρτίδα τάβλι σε έναν από τους παραπλήσιους καφενέδες, και τους ντόπιους ιχθυοπώλες στη συμβολή των οδών 1866 και Καρτερού να διαλαλούν το φρέσκο ψάρι τους.
Αρκεί να κοντοσταθεί και να μυρίσει τις ευωδιές από μπαχάρι και βότανα που αναδύονται από τα μικρά μαγαζάκια, το άρωμα του φρεσκοκομμένου καφέ από τα καφεκοπτεία και να κοιτάξει πάνω από τις βιτρίνες των σύγχρονων καταστημάτων εκεί που δεσπόζουν ακόμα κάποια παλιά κτίσματα. Αυτές οι αισθήσεις είναι που συνθέτουν ένα κράμα αυθεντικής κρητικής καθημερινότητας.
