«25 Νοεμβρίου 1898. Πρέπει να προσθέσω ότι οι μουσουλμάνοι κατέθεσαν και αυτοί τα όπλα τους μαζί με τους χριστιανούς της κοινότητας της Ιεράπετρας. Η παρέλαση ήταν περίεργη. Βλέπαμε κόσμο κάθε κοινωνικής θέσης, μερικοί από τους οποίους είχαν αρκετά τραχιά και ρακένδυτη εμφάνιση, δίπλα σε κομψούς ανθρώπους, τους δικηγόρους και τους γιατρούς της περιοχής. Οφείλω να πω πως όλοι είναι πολύ χαρούμενοι με την κατάθεση των όπλων τους. Το θέαμα αυτό θα μείνει ανεξίτηλο στις μνήμες μας. Επεστράφησαν 567 τουφέκια κατά τη διάρκεια του πρωινού. Μετά την τελετή, βλέπουμε κόσμο να καταφθάνει με τα μουλάρια και τα γαϊδούρια τους φορτωμένα. Η μπάντα παίζει τη Μασσαλιώτιδα που ξεσηκώνει πανηγυρισμούς. Φωνές «Ζήτω η Γαλλία και ο ναύαρχος!», «Ζήτω ο συνταγματάρχης!», κτλ., που μας ξεκουφαίνουν. Λέω στην μπάντα να ξαναπαίξει τη Μασσαλιώτιδα με τη συγκατάθεση του ναυάρχου και οι στρατιώτες την τραγουδούν όλοι, συνοδευόμενοι από τους Έλληνες που τη γνωρίζουν· είναι εντυπωσιακό. Μετά από αυτή την τελετή μεταβαίνουμε στις οχυρώσεις της πόλης. Ο ναύαρχος πηγαίνει ο ίδιος και ρίχνει κάτω την πρώτη πέτρα.»
Émile-Honoré Destelle, Ημερολόγιο 1898, Μαρτυρίες 11, Ε.Κ.Ι.Μ. 2019
Σειρά στις Μαρτυρίες της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών έχει το Ημερολόγιο 1898 του Γάλλου συνταγματάρχη Émile-Honoré Destelle, συνέχεια του Ημερολογίου 1897 που κυκλοφόρησε το 2018 η ΕΚΙΜ.
Όπως θα γνωρίζουν ήδη οι αναγνώστες του πρώτου τόμου, τα ημερολόγια του Γάλλου συνταγματάρχη φωτίζουν μια ταραχώδη περίοδο της ιστορίας του νησιού, το πέρασμα από την Οθωμανική κυριαρχία στην αυτονομία της Κρήτης, κάτω από την στενή επιτήρηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Στον παρόντα τόμο, η γαλλική σφαίρα επιρροής επεκτείνεται πέραν της μείζονος περιοχής της Σητείας σε όλο το νομό Λασιθίου μαζί με την περιοχή της Βιάννου, με έδρα του Γάλλου διοικητή την Ιεράπετρα, και οι ημερολογιακές εγγραφές καλύπτουν μεταξύ άλλων εμβληματικά γεγονότα του κρητικού αγώνα, όπως η σφαγή της 25ης Αυγούστου στην Κάντια (Ηράκλειο), οι εργασίες του Εκτελεστικού (διοικητικό όργανο των επαναστατών) στο Ακρωτήρι Χανίων, η αποχώρηση των οθωμανικών στρατευμάτων, η άφιξη του Αρμοστή πρίγκιπα Γεωργίου. Η γλαφυρή πέννα του συνταγματάρχη, εξάλλου, μας προσφέρει θαυμάσιες περιγραφές τόπων και ανθρώπων.
Στο όλο εγχείρημα της έκδοσης αυτών των ημερολογίων καθοριστική ήταν η συμβολή της Περιφέρειας Κρήτης.
Ο Émile-Honoré Destelle γεννήθηκε στην Agde της Νότιας Γαλλίας τον Ιανουάριο του 1856. Φοίτησε στην Στρατιωτική Σχολή του Saint Cyr και ακολούθησε στρατιωτική καριέρα, υπηρετώντας κυρίως σε αποικίες της Γαλλίας –Νέα Καληδονία, Τονκίνο, Μαδαγασκάρη κ.α. Στις 24 Μαρτίου του 1897 έφτασε στην Κρήτη ως ταγματάρχης, υπηρέτησε διαδοχικά στη Σητεία, στην Ιεράπετρα και το καλοκαίρι του 1899 στα Χανιά. Αφού απουσίασε για δύο περίπου χρόνια λόγω προβλημάτων υγείας, επέστρεψε στα Χανιά στις 22 Ιουνίου του 1901 ως Ανώτατος Διοικητής των Διεθνών Στρατευμάτων στην Κρήτη. Στη θέση αυτή παρέμεινε ως τον Ιούνιο του 1904 οπότε επαναπατρίστηκε και στη συνέχεια συνταξιοδοτήθηκε. Συμμετείχε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τιμήθηκε με τον τίτλο του Ταξιάρχη της Λεγεώνας της Τιμής και πέθανε στη Λα Βαλέτ-ντυ-Βαρ στις 16 Αυγούστου του 1944.
Το κείμενο του πρωτοτύπου μεταγράφηκε με εργώδη προσπάθεια από τον εγγονό του συγγραφέα Jean-Pierre Destelle, ο οποίος φρόντισε να συγκεντρώσει ένα πολύ μεγάλο εικονογραφικό-πραγματολογικό υλικό και να το αναρτήσει στο διαδίκτυο το 2001 υπό τον τίτλο Journal d’ Émile-Honoré Destelle pendant la période de l’Occupation Internationale en Crète.
Τη μετάφραση του κειμένου έχει κάνει η κυρία Εμμανουέλα Τζεδάκη, επιστημονική σύμβουλος της έκδοσης, συντάκτρια των ιστορικών σημειώσεων είναι η κυρία Μαρία Σωρού και τη φροντίδα της έκδοσης έχει η κυρία Κλαίρη Μιτσοτάκη.
