Περιήγηση στη νοτιοανατολική Τουρκία από τον Γιάννη Βλάχο

O ομότιμος καθηγητής του ΤΕΙ Kρήτης, Γιάννης Βλάχος, περιγράφει τις εμπειρίες του από την επίσκεψη που πραγματοποίησε σε σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Νοτιοανατολικής Τουρκίας , προσκεκλημένος από μια ομάδα συναδέλφων καθηγητών με τους οποίους διατηρεί φιλικές επαφές ως αποτέλεσμα της  συνεργασίας  που έχει αναπτύξει το ΤΕΙ Κρήτης με πολλά Πανεπιστήμια της Τουρκίας στα πλαίσια του προγράμματος Erasmus+.
To πρόγραμμα της τετραήμερης εκδρομής περιελάμβανε   επίσκεψη σε πόλεις και αρχαιολογικούς χώρους στην νοτιοανατολική Τουρκία με αφετηρία την Κωνσταντινούπολη. Σε όλα τα αρχαιολογικά μνημεία που επισκεφτήκαμε ήταν εμφανής η επίδραση του Ελληνικού πολιτισμού και της τέχνης σαν αποτέλεσμα της  εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου και των επιγόνων του στις περιοχές αυτές. Γενικά ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα επίσκεψη σε μέρη απομακρυσμένα, στα σύνορα με την Συρία, που δεν πηγαίνεις εύκολα ,τουλάχιστον από την Ελλάδα. Η  οργάνωση της εκδρομής ήταν άψογη, με ξεναγήσεις και διαμονή σε ξενοδοχεία 5 αστέρων σε όλες τις πόλεις και αρκετά οικονομική εξ αιτίας της πτώσης της τουρκικής λίρας. 

Μετά από    πτήση μιάμισης ώρας από την Κωνσταντινούπολη φτάσαμε στην πόλη Gaziantep, με  πληθυσμό 1,5 εκατομμυρίων, με   χαρακτηριστικά μιας ανατολίτικής αλλά και σύγχρονης πόλης με  πάρκα, αγορές και εντυπωσιακά κτίσματα (κονάκια).  Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί και Άραβες πέρασαν από την πόλη αυτή και άφησαν τα χνάρια τους  μέχρι που έφτασαν οι Σελτζούκοι Τούρκοι τον 11ο αιώνα.  Υπάρχουν πολλές εκκλησίες , που έχουν μετατραπεί σε τζαμιά, μουσεία η και πολιτιστικά κέντρα. Οι εκκλησίες αυτές , μεταξύ αυτών και ο μεγαλόπρεπος ναός του Αγίου Πέτρου (Bedro)  καθώς και άλλα  εντυπωσιακά κτίσματα σε όλη την πόλη κτίστηκαν από  Αρμένιους  που υπήρξαν κυρίαρχο στοιχείο στην πόλη μέχρι το 1920. 

Η Gaziantep είναι γνωστή και ως πρωτεύουσα του..μπακλαβά και της γαστρονομίας.  Υπάρχουν περισσότερα από 200  ζαχαροπλαστεία που προσφέρουν τον μπακλαβά με το φιστίκι  Αιγίνης που είναι η κύρια καλλιέργεια στην ευρύτερη περιοχή. Σε κεντρικό δρόμο της πόλης υπάρχει και γλυπτό που απεικονίζει τεράστια  φιστίκια!! 
Λίγο έξω από το κέντρο της πόλης επισκεφτήκαμε  το Μουσείο της Gaziantep,  με τα καταπληκτικά  ψηφιδωτά που βρέθηκαν στην παρακείμενη πόλη Ζεύγμα (Belkis) , των Ελληνστικών/Ρωμαικών χρόνων. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία ψηφιδωτών με  το παγκοσμίως γνωστό  Gypy girl , την κόρη με τα εκφραστικά μάτια.  Η πόλη  Ζεύγμα ιδρύθηκε από τους στρατηγούς του Μ. Αλεξάνδρου και άκμασε και απέκτησε  πλούτο κατά την Ρωμαϊκή εποχή λογω της θέσης της στο δρόμο του μεταξιού στις όχθες του Ευφράτη ποταμού . Με την κατασκευή του φράγματος Birelik ένα μεγάλο μέρος της αρχαίας πόλης καταποντίστηκε και ευτυχώς τα σημαντικά μωσαϊκά δάπεδα και τοιχογραφίες διασώθηκαν και εκτίθενται στο Μουσείο της πόλης. Παράλληλα έχουν διασωθεί ερείπια από επαύλεις των Ρωμαίων στις όχθες του Ευφράτη πολύ καλά διατηρημένες και προστατευμένες και τις οποίες επισκεφθήκαμε στο τέλος της ημερήσιας περιήγησης μας στην πόλη.

Η επόμενη μέρα μας έφερε στην περιοχή Halfeti στις όχθες μιας  λίμνης που σχηματίστηκε από το φράγμα Birelik και βύθισε ένα ολόκληρο χωριό αλλά ευτυχώς ,λογω θέσης, διασώθηκε το εντυπωσιακό κάστρο που κτίστηκε επι Ιουστινιανού και είναι γνωστό με το όνομα Rumkale (Eλληνικό κάστρο) . Μια βόλτα στη λίμνη μας έφερε γύρω από το κάστρο στο οποίο βρίσκεται ένα ερειπωμένο μοναστήρι, εκκλησία και τζαμί. 
Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε την μικρή πόλη Harran , μια από τις πιο αρχαίες πόλεις της περιοχής , που αναφέρεται στην  Παλαιά Διαθήκη ως κατοικία του Αβραάμ το 1900 π. Χ. Η σημερινή πόλη χαρακτηρίζεται από τα σπίτια με τις κωνικές κυψελοειδείς  οροφές από πηλό και πέτρα , μια τεχνική γνωστή στην περιοχή απο τον 3ο αιώνα π.Χ.,  ενώ στα περίχωρα της υπάρχουν τα ερείπια του Ulu Τζαμί , του πρώτου Ισλαμικού Πανεπιστημίου και  αρχαίων ναών της λατρείας του  Σιν, Θεού της Σελήνης και τους οποίους κατέστρεψε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Θεοδόσιος το 382 μ.Χ. 

Το τέλος της δεύτερης μέρας μας έφερε στην πόλη Sanliurfa , η Ιερή Urfa, με μισό εκατομμύριο πληθυσμό, η Ιερουσαλήμ των Μωαμεθανών, πόλη των Προφητών. Η Urfa ιδρύθηκε από Χιττίτες και Ασσύριους το 1400 πΧ αλλά όταν έφτασε ο Μ. Αλέξανδρος ονόμασε την πόλη Εδεσσα! Πολλά ξενοδοχεία και κέντρα διασκέδασης έχουν το όνομα Edessa.  Στη συνέχεια, Πέρσες, Ρωμαίοι, Τούρκοι, Αραβες, Βυζαντινοί , Αρμένιοι, και τέλος Σταυροφόροι πέρασαν από την πόλη αυτή για να την καταλάβουν τελικά οι Σελτζούκοι και οι Οθωμανοί Τούρκοι. Η πόλη έχει έντονο άρωμα μέσης Ανατολής , με την πλειονότητα των γυναικών να κυκλοφορούν με μαντήλες και τσαντόρ, με αγορές πολύβουες, με μπαχάρια και ξηρούς καρπούς και τεχνίτες να σφυρηλατούν μπακιρένια αντικείμενα και σκεύη. Τα βράδια στα πολυάριθμα στέκια, ο κόσμος διασκεδάζει με παραδοσιακή ζωντανή μουσική σε ειδικά διαμορφωμένες  αίθουσες , όπου όλοι κάθονται στο πάτωμα  που προσφέρουν τοπικά εδέσματα σε σοφράδες ενώ χορεύουν  με της ήχους αμανέδων και ανατολίτικης κουρδικής μουσικής. 
Η Sanliurfa χαρακτηρίζεται από το επιβλητικό κάστρο κτισμένο από Βυζαντινούς, αλλά κυρίως από τα προσκυνήματα στα οποία συρρέουν καθημερινά χιλιάδες πιστών Μωαμεθανών να προσκυνήσουν τα τεμένη και τα σπήλαια τα οποία σχετίζονται με την ζωή των προφητών  Αβραάμ κα Ιώβ. Ιερός τόπος είναι και μια τεχνητή λίμνη δίπλα στο μεγάλο τζαμί με ψάρια που θεωρούνται ιερά.
Από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα  της διαδρομής, λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα της Συρίας, ήταν η επίσκεψη στο Gobeklitepe, ενα λόφο στον οποίο ανακάλυψε Γερμανός αρχαιολόγος το πιο παλιό Προ Νεολιθικό κτίσμα 12.000 χρόνων που θεωρείται  το παλαιότερο αρχαιολογικό εύρημα στον κόσμο. Πρόκειται για ένα τόπο λατρείας των κυνηγών και τροφοσυλλεκτων  της εποχής που αποτελείται από τεράστιους μεγαλίθους βάρους μέχρι 50 τόννων τοποθετημένους σε κυκλικό σχήμα;  οι πέτρινοι αυτοί στύλοι έχουν σχήμα Τ και επάνω τους έχουν χαραχθεί ανάγλυφες μορφές ζώων όπως αλεπούδες σκορπιοί φίδια κ.ά. . Οι ερευνητές θεωρούν  ότι ο χώρος χρησιμοποιούνταν για τελετές γονιμότητας και πιστεύουν ότι οι μεγάλιθοι στο κέντρο των κύκλων συμβολίζουν τη γυναίκα.  Έχει  ανακηρυχτεί από την Unesco  χώρος παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και πρόκειται να εξελιχθεί σε ένα από τα πλέον τουριστικά μέρη της Τουρκίας λογω της μοναδικότητας του . Οι ανασκαφές συνεχίζονται και οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι υπάρχουν ακόμα πολλές παρόμοιες κατασκευές  στην ευρύτερη περιοχή. 
Η τελευταία μέρα της μοναδικής  αυτής εκδρομής ήταν η ανάβαση στην κορυφή  Nemrut, της οροσειράς του Ταύρου, στα 2150 μέτρα , εκεί όπου ο  βασιλιάς Αντίοχος Ι, έχτισε το 63 πΧ το ταφικό του ιερό με τεράστια αγάλματα ύψους 9 μέτρων που αναπαριστούσαν τον ίδιο, δύο λιοντάρια, δύο αετούς και διάφορους ελληνικούς και περσικούς θεούς και ημίθεους όπως ο Ηρακλής, ο Δίας-Ορομάσδης, τη θεά Τύχη και τον Απόλλωνα-Μίθρα.
Τα αγάλματα αυτά ήταν καθισμένα σε θρόνους στη σειρά, με τα ονόματα του κάθε θεού χαραγμένα πάνω τους, αλλά σήμερα  τα κεφάλια των αγαλμάτων βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη την περιοχή με εμφανή σημάδια καταστροφής που εικάζεται ότι προκλήθηκε κατά τη διάρκεια της εικονομαχίας στο Βυζάντιο. 

Η επίσκεψη στη κορυφή του Nemrut  έγινε τις πρώτες πρωινές ώρες για να απολαύσουμε το θέαμα των εντυπωσιακών αγαλμάτων με την ανατολή του ηλίου οπότε αποκτούν ακόμα πιο εντυπωσιακή εμφάνιση. Ξεκινήσαμε 3.30 το πρωί από την πόλη Adiyaman και μετά από μια μισή ώρα διαδρομής φτάσαμε στο σημείο που αφήνουν τα λεωφορεία  και για να φτάσουμε στην κορυφή ακολουθήσαμε ένα μονοπάτι με σκαλοπάτια για περίπου 1000 μέτρα μέχρι την κορυφή. Το θέαμα που αντικρίσαμε προκαλεί δέος και θαυμασμό και ήταν μια μοναδική εμπειρία που μας αποζημίωσε  στο έπακρο  παρά το το τσουχτερό κρύο (5 βαθμοί) και τον δυνατό αέρα που επικρατούσε στο υψόμετρο αυτό . Μετά από την επίσκεψη στο Νemrut, την τελευταία της τετραήμερης εκδρομής , επιστρέψαμε στo αεροδρόμιο  της Sanliurfa για την πτήση επιστροφής στην Κωνσταντινούπολη.