Η μεγάλη σφαγή στο Ηράκλειο, στις 25 Αυγούστου 1898 (φωτο)
25 Αυγούστου: Ημερομηνία ορόσημο για την ιστορία της Κρήτης. Η 25η Αυγούστου 1898 αποτέλεσε καθοριστικό σημείο για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Την ημέρα αυτή, στις 2 το μεσημέρι είχε ξεκινήσει ο μεγάλος «αρμπεντές» των Τούρκων (με την συνδρομή και των Τουρκοκρητικών), εις βάρος του άμαχου χριστιανικού πληθυσμού του Ηρακλείου.
Η αιτία ήταν η παράδοση των διοικητικών υπηρεσιών της πόλης, απ' τους μουσουλμάνους στους χριστιανούς, απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων, στα πλαίσια της αυτονομίας της Κρητικής Πολιτείας.
Τα δραματικά γεγονότα ξεκίνησαν όταν οι χριστιανοί υπάλληλοι πήγαν να παραλάβουν την υπηρεσία του τελωνείου της πόλης, συνοδευόμενοι από ένα μικρό βρετανικό στρατιωτικό τμήμα. Ο μουσουλμανικός όχλος, με την πλήρη ανοχή των τουρκικών στρατιωτικών και διοικητικών αρχών, κινήθηκε σε μια φοβερής αγριότητας σφαγή κατάσφαξε άμαχο πληθυσμό, έβαλε φωτιά και λεηλάτησε σπίτια, γραφεία και καταστήματα. Το επίκεντρο των τραγικών γεγονότων μεταφέρθηκε σύντομα στην περιοχή Βεζίρ Τσαρσί (σημερινή οδός 25ης Αυγούστου).
Στη φωτογραφία απεικονίζεται η περιοχή Βεζίρ Τσαρσί η σημερινή 25ης Αυγούστου στο Ηράκλειο
Οι νεκροί από αυτές τις σφαγές υπολογίζονται σε 400-700. Οι μουσουλμάνοι όμως έκαναν το «λάθος» και είχαν σκοτώσει και την βρετανική φρουρά (17 Σκωτσέζους) που συνόδευε τους χριστιανούς υπαλλήλους. Αυτό το γεγονός -πέρα από την κατακραυγή που είχαν προκαλέσει στην Ευρώπη οι ωμότητες τους Τούρκων- συνετέλεσε στην αλλαγή πλεύσης και ανοχής των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στους Τούρκους οι οποίοι πλέον θα καλούνταν να αποχωρήσουν απ' το νησί.
Η Βασιλική του Αγίου Τίτου, που την είχαν μετατρέψει σε τζαμί, το Βεζίρ Τζαμί, έδωσε το όνομα στην περιοχή Βεζίρ Τσαρσί. Τα αιματηρά γεγονότα της άλλαξαν πάλι το όνομα σε οδό «Μαρτύρων 25ης Αυγούστου». Σήμερα έχει εξαφανιστεί από τις πινακίδες του δρόμου η λέξη «Μαρτύρων» και μένει μόνο το «25ης Αυγούστου»
Η 25ης Αυγούστου σήμερα είναι πεζόδρομος και είναι ο δρόμος με τα ομορφότερα νεοκλασικά κτίρια στο Ηράκλειο, που αναπαλαιωμένα πλέον στεγάζουν τις πιο εύρωστες οικονομικά επιχειρήσεις και τις Δημοτικές υπηρεσίες του Ηρακλείου. Δεν είναι τυχαίο ότι η 25ης Αυγούστου με σατυρική διάθεση ονομάστηκε "οδός Πλάνης", γιατί ο επισκέπτης που έρχεται από το λιμάνι και βλέπει τα όμορφα αυτά κτίρια, σχηματίζει μία πρώτη εικόνα για την πόλη που δυστυχώς διαψεύδεται στη συνέχεια.
