Επιστολή στον Οργανισμό Λιμένος Ηρακλείου, απέστειλε ο πρώην πρόεδρός του Νίκος Αντωνακάκης, με αφορμή τα μνημεία στο Μπεντενάκι, τα οποία, όπως επισημαίνει, έχουν αφεθεί στην τύχη τους, τα τελευταία 5 χρόνια, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζονται και να καταρρέουν από μέρα σε μέρα.
Αξιότιμοι κύριοι,
Όπως ήδη γνωρίζετε δυο σημαντικά για την πόλη του Ηρακλείου μνημεία που βρίσκονται στη περιοχή αρμοδιότητας του Οργανισμού Λιμένα Ηρακλείου έχουν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους τα τελευταία τουλάχιστον 5 χρόνια με αποτέλεσμα να υποβαθμίζονται και να καταρρέουν από μέρα σε μέρα.
Αναφέρομαι συγκεκριμένα στο Λιμενικό περίπτερο Μπεντενακίου και στην ανασκαφείσα από τον ΟΛΗ περιοχή μεταξύ του Λιμενικού περιπτέρου και των στεγάστρων των καταστημάτων στην περιοχή Μπεντενακίου
Ενώ λοιπόν για τα παραπάνω μνημεία ο ΟΛΗ είχε δείξει ως όφειλε σημαντικό ενδιαφέρον αρχικά, τα τελευταία 5 χρόνια δεν έχει ενδιαφερθεί κανένας για την τύχη τους.
Α Όσον αφορά στο Λιμενικό περίπτερο Μπεντενακίου
Όπως είναι γνωστό στους παλιούς Ηρακλειώτες το κτίριο αυτό κατασκευάστηκε το έτος 1951 με μελέτες του σημαντικού Αρχιτέκτονα της εποχής Ιωάννη Τζομπανάκη πατέρα της αείμνηστης Αρχαιολόγου – Αρχιτέκτονες Χρυσούλας Τζομπανάκη
Σκοπός της κατασκευής του Λιμενικού περιπτέρου από την τότε Λιμενική επιτροπή Ηρακλείου ήταν η αναβάθμιση της περιοχής και η λειτουργία της ως πόλος έλξης για τους κατοίκους της πόλης.
Το έτος 1958 αποφασίστηκε η επέκταση του Λιμενικού Περιπτέρου επειδή το αρχικό κτίριο κρίθηκε ανεπαρκές για τις αυξημένες ανάγκες της εποχής η οποία υλοποιήθηκε με μελέτη του ίδιου Αρχιτέκτονα.
Ο αρχικός σκοπός υλοποιήθηκε πλήρως και οι παλιοί Ηρακλειώτες θυμούνται την αίγλη που είχε αποκτήσει ως Glas House, όπως έγινε γνωστό, ικανοποιώντας τις ανάγκες της εποχής για ποιοτική διασκέδαση και ψυχαγωγία .
Το Λιμενικό περίπτερο μισθωνόταν επί σειρά ετών από το τότε Λιμενικό ταμείο αποφέροντας εκτός των άλλων και σημαντικά έσοδα στον προϋπολογισμό του.
Με την με αρ. ΥΠΠΟ/ΔΝΣ/ΑΚ/53374/1594(5) απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1058/Β/04-08-2006 που εκδόθηκε μετα από συντονισμένες ενέργειες της τότε Διοίκησης του ΟΛΗ παρά τις έντονες αντιδράσεις του Δήμου Ηρακλείου το κτίριο του Λιμενικού περιπτέρου λόγω της σπουδαιότητας του και επειδή η κατασκευή του ενσωματώνει ενδιαφέροντα στοιχεία της μοντέρνας Αρχιτεκτονικής και επειδή έχει συνδεθεί με την κοινωνική ζωή της πόλης ανακηρύχτηκε ως νεώτερο μνημείο.
Η παραπάνω απόφαση λήφθηκε με του εξής όρους.
1. Να αφαιρεθούν οι μεταγενέστερες προσθήκες που
δεν εναρμονίζονται με τις αρχικές κατασκευές της δεκαετίας του 1950.
2. Η νέα μελέτη, με την απαραίτητη φωτογραφική, σχεδιαστική και ιστορική τεκμηρίωση να υποβληθεί στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων προς έγκριση.
3. Η μελέτη αυτή να απαντά στο στατικό ζήτημα, και
4. Να αφαιρεθούν οι υπάρχοντες στύλοι ηλεκτροφωτισμού και να υπογειοποιηθεί το δίκτυο ηλεκτροδότησης.
Η τότε Διοίκηση του ΟΛΗ ΑΕ ενεργώντας σύμφωνα με την παραπάνω Υπουργική Απόφαση συνέταξε σχετική προκήρυξη για την ανάθεση της απαραίτητων μελετών.
Κατά την δημοσίευση της προκήρυξης εκδηλώθηκε έντονο ενδιαφέρον από σημαντικά γραφεία μελετών και η αρμόδια επιτροπή που είχε συσταθεί κατέληξε στην καταλληλότερη προσφορά για την ανάθεση των μελετών
Η νέα διοίκηση του ΟΛΗ που ορίσθηκε μετά τις εκλογές του έτους 2009, δεν προχώρησε στην έγκριση του αποτελέσματος του δημοσίου Διαγωνισμού και την υπογραφή της σχετικής σύμβασης με τους μελετητές. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να μην έχει γίνει καμιά ενέργεια και το κτίριο και η ευρύτερη περιοχή του, να βρίσκονται εκτός λειτουργίας, εγκαταλελειμμένα στην τύχη τους.
Από μια επίσκεψη στην περιοχή μπορούν να διαπιστώσουν οι πολίτες του Ηρακλείου την κατάσταση που επικρατεί σήμερα.
Το κτίριο βρίσκεται εγκαταλελειμμένο χωρίς καμιά συντήρηση για πολλά χρόνια. Όλα τα τζάμια έχουν σπάσει με αποτέλεσμα αυτό να είναι προσβάσιμο σε κάθε είδους τρωκτικά δημιουργώντας σοβαρό κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Το έντονα διαβρωτικό θαλάσσιο περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται διαβρώνει καθημερινά τα δομικά υλικά του, με κίνδυνο, πολύ σύντομα εάν δεν έχει γίνει ήδη, η κατάσταση του να γίνει μη αναστρέψιμη.
Πέραν από τα παραπάνω ο κίνδυνος αποχαρακτηρισμού του Λιμενικού Περιπτέρου ως νεώτερο μνημείο είναι ορατός αφού καμία από τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από την παραπάνω απόφαση του ΥΠΠΟ δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Για την αποτροπή των παραπάνω κινδύνων, η διοίκηση του ΟΛΗ οφείλει, χωρίς καμία χρονοτριβή έστω και τώρα την τελευταία στιγμή, να υλοποιήσει όσα αδικαιολόγητα αμέλησε τόσα χρόνια να πράξει, προχωρώντας στην ανάθεση των απαραίτητων μελετών είτε στην επιλεγείσα από την προηγούμενη διοίκηση ομάδα μελετητών ή στην επιλογή άλλης ομάδας .
Το κόστος των μελετών, μετά την τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας και την κατάργηση του ισχύοντος τότε πλαφόν (20%) στις εκπτώσεις των αμοιβών, ενδέχεται να είναι σήμερα σημαντικά χαμηλότερο.
Β. Όπως επίσης είναι γνωστό, τον Μάρτιο του 2008 στα πλαίσια της εκτέλεσης των εργασιών διαμόρφωσης στην περιοχή Μπεντενακίου κατά την διάρκεια αποξήλωσης του αρχικού δαπέδου από σκυρόδεμα, εμφανίστηκαν σπηλαιώσεις μεγάλου βάθους κάτω από το παλαιό δάπεδο
Η τότε διοίκηση του ΟΛΗ σε συνεννόηση με τις αρμόδιες Αρχαιολογικές Υπηρεσίες ανέλαβε την πρωτοβουλία και την δαπάνη κατ αρχήν για διασκοπική διερεύνηση του υπεδάφους και στην συνέχεια για την διενέργεια ανασκαφικών εργασιών.
Κατά την διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών αποκαλύφθηκαν αρχαιότητες, σημαντικές για την τοπογραφία της πόλης του Ηρακλείου και συγκεκριμένα :
- ένα κτηριακό σύμπλεγμα με διττό χαρακτήρα, αμυντικό και λατρευτικό τμήμα πύργου, με μεγάλους ισόδομους λίθους, καθώς και τμήματα διαφόρων εγκαταστάσεων, όπως θολοσκεπής χώρος-στοά, φρέατα, δεξαμενές, βοτσαλωτά και πλακόστρωτα δάπεδα.
- Στην παραπάνω οχύρωση προσκολλήθηκε σε μεταγενέστερη φάση κόγχη ιερού και μετατράπηκε σε ναό. Ο ναός φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο που σώζεται αποσπασματικά και χρονολογείται στα τέλη του 13ου-αρχές του 14ου αιώνα. Σώζεται ολόκληρη η κόγχη του ιερού, με ίχνη από την παράσταση των Συλλειτουργούντων Ιεραρχών, το δάπεδο και το αποτύπωμα της Αγίας Τράπεζας. Στο νότιο τοίχο του ναού σώζεται η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας με ποινές των Κολασμένων στη θέση αυτή.
- Τοιχογραφίες, με φυτικά και διακοσμητικά μοτίβα και την παράσταση της Βαϊοφόρου Στο δυτικό τοίχο.
- Τάφοι σε όλη την έκταση του δαπέδου, καθώς και δύο επιμελημένα αρκοσόλια στον τοίχο της βόρειας κεραίας της ενετικής περιόδου. Οι τάφοι συνεχίζονται και εκτός του δυτικού ορίου του συγκροτήματος.
Ο ναός ήταν άγνωστος. Σε χάρτη του Domenico Rossi da Este του έτους 1567 μνημονεύεται ανατολικά του Αγίου Πέτρου και προς το παράκτιο τείχος η Santa Catarina ruinata, ενώ σε χάρτη του ίδιου του 1570 δεν σημειώνεται πλέον τίποτα.
Μετά την αποκάλυψη των παραπάνω σημαντικών ευρημάτων εντός της χερσαίας Ζώνης Λιμένος, δηλαδή στην περιοχή αρμοδιότητας του ΟΛΗ, η τότε διοίκηση του ΟΛΗ άρχισε αμέσως τις συνεννοήσεις, τόσο με τις τοπικές όσον και με τις κεντρικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού για την ολοκλήρωση των ανασκαφών και την ανάδειξη - προστασία και αξιοποίηση των ευρημάτων, με τρόπο ώστε να γίνουν επισκέψιμα προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και της οικονομίας της περιοχής.
Στα πλαίσια των παραπάνω συνεννοήσεων και επαφών προκλήθηκε επίσκεψη στην περιοχή των ανασκαφών των τότε Υπουργών Πολιτισμού και Εμπορικής Ναυτιλίας .
Κατά την σύσκεψη που ακλούθησε δόθηκαν οδηγίες από τους αρμοδίους υπουργούς για την ολοκλήρωση των ανασκαφικών εργασιών και την ανάθεση σύνταξη ειδικών μελετών για την κατασκευή κατάλληλου διαφανούς στεγάστρου για την προστασία των ευρημάτων από τις καιρικές συνθήκες ενώ παράλληλα θα μπορούσαν να είναι ορατά και επισκέψιμα από τους πολίτες και τους επισκέπτες της πόλης.
Σαν πρώτη ενέργεια αποφασίσθηκε και υλοποιήθηκε από την τότε διοίκηση του ΟΛΗ ΑΕ η κατασκευή ειδικών panels για την προσωρινή προστασία των τοιχογραφιών μέχρι την πλήρη κάλυψη τους .
Έκτοτε, μετά την αλλαγή της Διοίκησης στον ΟΛΗ, καμία ενέργεια στην κατεύθυνση προστασίας και ανάδειξης των ευρημάτων δεν έχει υλοποιηθεί. Αποτέλεσμα, τάφοι, βοτσαλωτά δάπεδα, τοιχογραφίες κλπ να βρίσκονται εγκαταλελειμμένα, περιφραγμένα και προφανώς μη επισκέψιμα από τους πολίτες και τους επισκέπτες της πόλης.
Ειδικά δε οι ευαίσθητες στον ήλιο και την βροχή τοιχογραφίες βρίσκονται τελείως εκτεθειμένες αφού και η αρχική προσωρινή προστασία με τα ειδικά panels έχει τελείως καταστραφεί.
Η νέα διοίκηση του ΟΛΗ, στην αρμοδιότητα του οποίου βρίσκονται τα παραπάνω αξιόλογα ευρήματα, παρέλειψε εδώ και πέντε περίπου χρόνια να προχωρήσει ως όφειλε στις σχετικές ενέργειες που είχαν ξεκινήσει από την προηγούμενη Διοίκηση για την προστασία και την ανάδειξη των μνημείων και την απόδοση της ευρύτερης περιοχής στην κοινωνία του Ηρακλείου στην οποία ούτως ή άλλως ανήκει.
Σημειώνεται ότι με την αποκατάσταση της επισκεψιμότητας στην περιοχή μετά την προστασία και αξιοποίηση των μνημείων τα εν γένει οφέλη που θα προκύψουν τόσο για την τοπική κοινωνία όσο και για τον ίδιο τον ΟΛΗ θα είναι σημαντικά.
ΟΙ απαιτούμενες ενέργειες λοιπόν είναι κατεπείγουσες και πρέπει να έχουν άμεση προτεραιότητα για τον ΟΛΗ
Κάθε παραπέρα καθυστέρηση σε ανάληψη πρωτοβουλιών θα είναι καταστροφική για το μνημείο.
Με ιδιαίτερη εκτίμηση
Νίκος Αντωνακάκης
Πρώην Αντιπρόεδρος του Οργανισμού Λιμένα Ηρακλείου
Μέλος Πολιτικού Συμβουλίου Νέας Δημοκρατίας
