Στο φως απόρρητο έγγραφο του Χριστομιχάλη Ξυλούρη, 70 χρόνια από το Ολοκαύτωμα των Ανωγείων

"...Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ' αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου».

Χανιά 13-8-44 
Ο Στρατηγός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης X. Μίλλερ"

Με τη συγκεκριμένη διαταγή του Μίλλερ η καταστροφή και ισοπέδωση του χωριού των Ανωγείων, τον Αύγουστο του 1944, καταγράφηκε στην ιστορία της χώρας ως το τρίτο ολοκαύτωμα του χωριού, ακολουθώντας εκείνα του 1822 και του 1867. 

Το ολοκαύτωμα κράτησε 22 ολόκληρα μερόνυχτα, με τους Γερμανούς να λεηλατούν τα σπίτια, να τα καίνε και στη συνέχεια να τα ανατινάζουν. Τα "λάφυρα" τα έστελναν στα Σείσαρχα, και από εκεί με φορτηγά στο αεροδρόμιο Καστελίου, τα φόρτωναν στα μεταγωγικά και από εκεί έφταναν στη Γερμανία, όπως είπε στο Ράδιο Κρήτη και στη Ρένα Σημειαντωνάκη, ο δημοσιογράφος της ΝΕΡΙΤ Γιάννης Φασουλάς.

Μόλις πριν από λίγες ημέρες άνοιξε ο απόρρητος φακελλος του αρχηγού της αντίστασης Χριστομιχάλη Ξυλούρη στον οποίο μεταξύ άλλων αναφέρονται και τα ονόματα των συνολικά 6 δοσίλογων, όλοι από χωριά του Ηρακλείου, οι οποίοι "συνόδευαν" τους Γερμανούς στα Ανώγεια. Μάλιστα οι Γερμανοί είχαν επιλέξει να πάρουν μαζί τους από το χωριό στο Ηράκλειο, γυναίκες από τις οικογένειες Ξυλούρη, Σταυρακάκη και Σκουλά, οι οποίες μετρούσαν πολλά μέλη τους στον αγώνα εναντίον τους, και οι οποίες έβλεπαν τους δοσίλογους να μπαινοβγαίνουν σε υπηρεσίες του Ηρακλείου και να συνεργάζονται με τους Γερμανούς. 

Οπως αναφέρεται στην Ανωγή, η οποία δημοσιεύει και το έγγραφο ντοκουμέντο, στις 30  Ιανουαρίου 1972, ο Καπετάν Χριστομιχάλης  Ξυλούρης κάλεσε στο  σπίτι του το Μιχάλη Ξυλούρη  (του Στρατομανόλη), και του παρέδωσε ένα φάκελο ο  οποίος περιείχε 114 έγγραφα. Στο εξωτερικό μέρος του φακέλου ήταν γραμμένη με μαύρο μελάνι η  φράση: «Αυστηρά απόρρητος φάκελος». Η οδηγία του Αρχηγού Ανωγείων προς το Μιχάλη Ξυλούρη ήταν ο φάκελος να παραμείνει κλειστός και να ανοίξει όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.

Το έγγραφο:

Αγαπητέ  Μιχάλη

Η  τελευταία  τακτική  των  Γερμανών  είναι  η  σύλληψις  γυναικών  αλλά  γυρεύγουν  απ’τις  οικογένειες  Σκουλάδων,  Ξυλούρηδων, Σταυρακάκηδων.

Είχαν  πιάσει  και  του  Μιχαλακογιαννιό  τη  γυναίκα  και  του  Στρατογιώργη αλλά  αυτή  γνώριζε  ένα  γκεσταμπίτη  και  τους είπε  να  πουν  ότι  δεν  έχουν ταυτότητες  και  ότι  δεν  ήσαν  Ξυλουροπούλες  διότι  θα  τους  βοηθούσε  να  τους  απολύσουν όπως  και  τις  απέλυσαν.  Τις  άλλες τις  κρατούν  και  μάλιστα  λένε  ότι  θα  τες  φύγουν  σήμερο  για  το  Ηράκλειο.

Εκεί  εγνώρισαν  τον Π…  το  Σ… Κ…  τον  Ε… Κ…    ξυλουργό,  τον  Ιωάννη  Επανωμεριτάκη  από  τον  Κρουσώνα  και  δύο  ακόμη  αλλά  δεν  ξέρουν τα  επίθετά  τους  τον  ένα  λένε  Στέργιο  χαρακτηριστικά  μελαχροινό  με  μαύρο  μουστάκι  από τον  Κρουσώνα  τον  άλλο  λένε  Γιάννη  ξανθός  με  λίγο  μουστάκι  κατσαρά  μαλλιά.  Είχαν  πάρει  και  δύο  συγγενούς  τους  εγγαρεία  τους  εσκοτώσανε  στα  Σείσαρχα  φρόντισε  να  μάθεις  ποιοι  είναι  στα  Σείσαρχα,  έχουν  σε  δύο  σημεία  σκοτωμένους  άνω  από 50  όσους  είχαν εγγαρεία  από  το  Μαλεβύζι  και  από  τα  άλλα  χωριά  και  τσι  Μυλοποταμίτες  επεράσανε από  τον  Κυλιστό  όλους  τους  σκοτώσανε  στα  Σείσαρχα.  Στην  Τύλισσο  Κορφές  Σείσαρχα  συγκεντρώνονται  στρατεύματα  για  δευτεροεξερεύνηση  του  αοριού.

Στις  κορφές του  Κουτσοτρούλη  κάνουν  από  χθες  εξερεύνηση  και  λένε  όταν  τελειώσουν  από  κει  θα  ξανακάμουν  εξερεύνηση  στο  δικό  μας  βουνό.[3]  Αυτό  δεν  είναι  βέβαιο διότι  δεν μπορούμε  να  επικοινωνήσω λόγω  της  καταστάσεως.  Η  Ελένη  δεν  ήρθε  ακόμη. Λεφτά εγώ δεν  κρατώ  άλλα  διότι  απ’αυτά  που  μου  έδωσες  έδωκα  6  στο  κριθάρι,  3   στην  Αξό  και  1 στου  Καλλέργη  για  το λάδι  αλλά  θα  φροντίσω  να  βρω  κριθάρι  ώσπου  να  στείλεις  λεπτά.

Έτερον  ουδέν

Με  αγάπη  Μανόλης  (Φρουδάς)

Πες  του  Λευτέρη  ότι  η  γυναίκα  του  είναι  στο  Μελιδόνι  είναι  όλοι  καλά.  Στο  χωριό  έγινε  απαγορευμένη  ζώνη  σε  όλη  την  περιφέρεια  του  χωριού  επ’αόριστο.