Ηρωικές γυναικείες μορφές των Κρητικών επαναστάσεων 1866-69 και 1897
Η περιβόητη Αντωνούσα Καστανάκη ή Καστανοπούλα από το χωριό Κερά Κισσάμου το 1866 ήταν 22 χρόνων. Μια μέρα οι Τούρκοι πήγαν στον πατέρα της και του ζήτησαν ένα βόδι πεσκέσι για τους Τούρκους του Καστελιού και αν δεν το πήγαινε την ημέρα που του όρισαν, θα σκότωναν την επομένη αυτόν και τα κοπέλια του.
Τ’ άκουσε αυτό η Αντωνούσα και εμπόδισε τον πατέρα της να δώσει το βόδι, τον έπεισε μάλιστα να φύγει με την οικογένεια και όλα τα ζωντανά του στα Εννιά Χωριά όπου δεν πατούσε εύκολα τούρκικο πόδι. Την επομένη το πρωί έφτασε ο Τούρκος, βρήκε την πόρτα κλειστή και φώναξε. Η Αντωνούσα ανεβασμένη σε μια συκιά τον πυροβόλησε. Εκείνος σωριάστηκε, πυροβόλησε με τη σειρά του αλλά αστόχησε και η Αντωνούσα πήρε το γιαταγάνι του και του’ κοψε το κεφάλι. Ύστερα ζώστηκε τ’ άρματα και βγήκε στο βουνό όπου συνάντησε τους επαναστάτες... Η Αντωνούσα διεκρίθηκε κατά τη μάχη του Μάκρωνα κι’ ακολούθησε έκτοτε το Σκαλίδη και τον Καρτσώνη... Πήρε μέρος σε πολλές μάχες κατά τον τριετή πόλεμο του 1866-69 και αργότερα στα 1879 στο σώμα του οπλαρχηγού Δημ. Κωναταντουλάκη. Οι Τούρκοι την κυνήγησαν αλλά ποτέ δεν μπόρεσαν να την πιάσουν.
Το 1882 αποφεύγοντας τη δίωξη κατέφυγε στην Αθήνα. Παρουσιάστηκε στον βασιλιά Γεώργιο Α’ που την ανεκήρυξε οπλαρχηγό....
Η ίδια γράφει σε μια αίτησή της: «Ηγωνίσθην κατά την επανάστασιν του 1866 καθ’ όλη την διάρκειαν ταύτης γενναίως και έλαβα τον βαθμό εκατοντάρχου. Επίσης δε, ηγωνίσθην και κατά την του 1877 εφ ώ ετιμήθην και πάλι δια του πεντακοσιάρχου τιμητικού βαθμού». ΄Ενας καπετάνιος λέει γι’ αυτήν: «Εν γένει δε αύτη ηγωνίσθη ως εκ του των καλλιτέρων αγωνιστών εφ’ ο και εγένετο βαθμοφόρος».
Με την ιδιότητά της αυτή και με σώμα αντρών που είχε συγκροτήσει η ίδια, πήρε μέρος στους ηπειρωτικούς αγώνες. Φορούσε πάντα την ανδρική κρητική στολή της εποχής, τις βράκες. Έτσι το 1911 που επισκέφτηκε το χωριό της χρειάστηκε να δείξει το στήθος της για να πιστέψουνε πως είναι γυναίκα. Πέθανε στον Πειραιά το 1918.
Στο πρόσωπο της Αντωνούσας, αστράφτει όλη η ασκλάβωτη και αγωνιστική γυναικεία Κρητική ράτσα..."
Αννα Κοντογιάννη
Σημαντική αγωνίστρια είναι και η ΄Αννα Κοντογιάννη ή Σπανονικόλα, που είχε καταγωγή Ηρακλειώτικη από την ξακουσμένη οικογένεια των Καλλεργών ,κι η δράση της είναι αρκετά μεγάλη και οι υπηρεσίες της προς την πατρίδα πολύτιμες. Λέγει η ίδια σε μια αίτηση της προς το Συμβούλιο του Ηγεμόνα: «Καίτοι γυνή παρηκολούθησα τον αγώνα κατά το 1896 και κατά το 1897 και έλαβα μέρος εις απάσας τας μάχας του Σελίνου μεταξύ των εις την πρώτη γραμμή τεταγμένων παλληκαριών υπό την σημαίαν του αρχηγού Κριάρη καθώς εξάγεται και εκ των συνημμένων ώδε πιστοποιητικών».
«Μη καταθέσασα τα όπλα εγώ, υστέρησα ποσώς ως προς την ανδρεία άλλων πολεμιστών, έλαβον μέρος αγωνισθείσα εις αμφοτέρας τας επαναστάσεις ταύτας οπλισθείσα και παρευρεθείσα εις πολλάς μάχας και μαχομένη παρά το πλευρό του συζύγου μου». ΄Ελαβε ακόμη μέρος στη μάχη του Γαλατά το 1897 και σε μια άλλη μάχη στη Ρογδιά του Ηρακλείου, κατά την οποία και τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι. Στους αγώνες του 1896-97 έφερε τον βαθμό του Πεντακοσιάρχου.
Ελαβε ενεργό μέρος το 1912 στη μάχη του Μπιζανιού και παρασημοφορήθηκε από τον Βασιλιά Κωνσταντίνο. Από μαρτυρίες μαθαίνουμε ότι το 1914 πρωτοστάτησε με τον ηγούμενο της Αγίας Τριάδας Ιερόθεο Κονταράκη στην επαναφορά του Τουρκικού Τζαμιού της Σπλάντζιας στη λατρεία του Χριστού. Για διπλωματικούς καθαρά λόγους η Καπετά – Γιάννενα τότε, εφυλακίσθηκε στο Φιρκά περίπου ένα μήνα. Πέθανε στο Καστέλι των Χανιών στις 9 του Νοέμβρη του 1938 από το βάρος 95 χρόνων και της αποδόθηκαν τιμές οπλαρχηγού..."
Πηγές: mydaimincom.blogspot.gr - hatzikos.blogspot.gr
