Οι μικροί παράδεισοι βιοποικιλότητας στα φαράγγια της Κρήτης (φωτογραφίες)

Η Κρήτη κρύβει ομορφιά στον κόρφο της. Στις σχισμές της κρητικής της γης βρίσκονται μικροί παράδεισοι βιοποικιλότητας, αναπάντεχοι στον πλούτο και τη μοναδικότητά τους. Τα φυσικά θησαυροφυλάκια του νησιού ξεπερνούν τα 400, προσελκύοντας ολοένα και περισσότερους εξερευνητές κάθε χρόνο. Μια έκδοση του Ινστιτούτου Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας αναδεικνύει τα 13 ωραιότερα φαράγγια του Ηρακλείου και μας υπενθυμίζει τους λόγους προστασίας τους.

Στον συνδυασμό των λέξεων «φαράγγι» και «Κρήτη», οι περισσότεροι σταματούν στο διάσημο φαράγγι της Σαμαριάς. Ομως αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό είναι πως το νησί αριθμεί περισσότερα από 400 μεγαλύτερα και μικρότερα φαράγγια. Για ποιο λόγο αποτελούν ένα από τα στοιχεία του έντονου ανάγλυφου του νησιού; Η απάντηση βρίσκεται στον συνδυασμό του ορεινού χαρακτήρα της Κρήτης, με τον μεγάλο αριθμό ρηγμάτων και την ύπαρξη εκτεταμένων περιοχών με ανθρακικά πετρώματα όπως οι ασβεστόλιθοι. Το Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας, με τη βοήθεια του κοινοτικού προγράμματος Leader, πραγματοποιεί στην περιφερειακή ενότητα Ηρακλείου ένα πρόγραμμα για την ανάδειξη του αθέατου κόσμου των φαραγγιών. «Στον νομό Ηρακλείου καλλιεργείται σχεδόν το σύνολο των πεδινών εκτάσεων, δηλαδή το 50% του νομού. Επομένως, η φύση έχει μείνει ανέγγιχτη μόνο σε ένα μέρος των ορεινών περιοχών και στα φαράγγια» εξηγεί ο διευθυντής του Ινστιτούτου, Καλούστ Παραγκαμιάν. «Εμείς επιλέξαμε 13 φαράγγια, τα δύο στα βόρεια του Ηρακλείου και τα υπόλοιπα στον νότο, στα Αστερούσια όρη. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι το φαράγγι του Καρτετού, με μήκος 18 χιλιόμετρα. Τα 6 από τα 13 φαράγγια είναι περιπατητικά, δηλαδή μπορεί ένας επισκέπτης να τα διασχίσει, ενώ τα υπόλοιπα είναι προσβάσιμα μόνο με ειδικό εξοπλισμό».

Το Αγιοφάραγγο, μήκους μόλις 1,4 χιλιομέτρου, ξεκινά κοντά στη μονή Οδηγήτριας και καταλήγει σε μια πανέμορφη παραλία.

Ποια είναι, λοιπόν, η κατάσταση στα φαράγγια του Ηρακλείου; «Στα φαράγγια που είναι περιπατητικά υπάρχουν, όπως είναι κατανοητό, μεγαλύτερα προβλήματα. Σε κάποια ρίχνονται επί δεκαετίες απόβλητα ελαιοτριβείων, σε άλλα τα ανεπεξέργαστα λύματα των γύρω χωριών» λέει ο κ. Παραγκαμιάν. «Στην περιοχή των Αστερουσίων, η κατάσταση είναι διαφορετική. Παρότι ένα κομμάτι του ορεινού όγκου απειλείται με ερημοποίηση λόγω της υπερβόσκησης, τα φαράγγια αποτελούν πραγματικές οάσεις. Θα βρεις δάση αγριελιάς, ένα εξαιρετικά σπάνιο οικοσύστημα, ή δάση με φοίνικες του Θεόφραστου, όπως στο φοινικόδασος στο Βάι, ένα είδος παγκόσμιας σημασίας.

Όπως αναφέρει στο ρεπορτάζ της η εφημερίδα Καθημερινή, τα φαράγγια επίσης φιλοξενούν πολλά είδη πανίδας και ορνιθοπανίδας, κάποια ενδημικά ή σπάνια: για παράδειγμα, στα φαράγγια που βρίσκονται στο μέσον της οροσειράς των Αστερουσίων βρίσκεται η μεγαλύτερη αποικία όρνεων». Ισως το πιο ενδιαφέρον σημείο στα φαράγγια του νότιου Ηρακλείου είναι ο καταρράκτης στο φαράγγι Αμπά. Οπως αναφέρει ο οδηγός των φαραγγιών, που εκδόθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος, ο καταρράκτης έχει ύψος 140 μέτρων και είναι ορατός σε όλο το μεγαλείο του από το ανατολικό τοίχωμα του φαραγγιού, το οποίο προσεγγίζεται με αυτοκίνητο. Εκεί υπάρχει μια καταπληκτική θέση με θέα τον καταρράκτη και το Λυβικό πέλαγος, τα άγρια γκρεμνά των Αστερουσίων με το γαλάζιο της θάλασσας. Ο καταρράκτης του Αμπά είναι ένας από τους 10 μεγαλύτερους εξερευνημένους καταρράκτες της Ελλάδας και η κατάβασή του χωρίζεται σε τρία ή τέσσερα τμήματα, με μεγάλα «πατάρια» ενδιάμεσα. Ο μεγάλος καταρράκτης δεν είναι ο μόνος στο φαράγγι του Αμπά- ακολουθούν ακόμα 18, που φθάνουν έως τα 20 μέτρα.

To αστρακιανό φαράγγι βρίσκεται μόλις 11 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και είναι εύκολα επισκέψιμο στο μεγαλύτερο μέρος του.

Εκτός από την οικολογική τους σημασία, τα κρητικά φαράγγια έχουν έναν σημαντικό οικονομικό ρόλο. «Η Σαμαριά έχει εισπράξει 1,5 εκατ. ευρώ ετησίως μόνο από τα εισιτήρια. Και δεν είναι το μόνο φαράγγι που επισκέπτεται πολύς κόσμος», λέει ο κ. Παραγκαμιάν. «Επίσης μια ανερχόμενη δραστηριότητα είναι το canyoning, η κατάβαση άβατων φαραγγιών με σκοινιά και ειδικό εξοπλισμό, που έχει φανατικούς οπαδούς σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα το Μάρτιο στον Τσούτσουρο θα γίνει ένα διεθνές σχολείο canyoning, υπό την αιγίδα της Γαλλικής Ομοσπονδίας Canyoning. Ελπίζουμε τα επόμενα χρόνια η σημασία των φαραγγιών να γίνει γνωστή σε περισσότερο κόσμο στην Κρήτη, ώστε να υπάρξει και μεγαλύτερη πίεση για την προστασία τους».