40 μέρες χωρίς τον γλύπτη Νίκο Σωτηριάδη

Με την συμπλήρωση 40ημέρου από τον πρόωρο χαμό του γλύπτη  Νίκου Σωτηριάδη η επιμνημόσυνη δέηση 
θα τελεσθεί την Παρασκευή 31.7.2015 στον ιερό ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Αγίας Άννης) στον Άγιο Νικόλαο.

Ακολουθεί η ομιλία που διαβάστηκε στα εγκαίνια της περιοδεύουσας ομώνυμης έκθεσης του συλλόγου "Συνομιλώντας με τον Μινωικό Πολιτισμό", στις 4 Ιουλίου στον "Τεχνοχώρο" Σητείας, αφιερώθηκε στη μνήμη του Νίκου Σωτηριάδη. 

Έναντι μνημόσυνου:
«Η εικαστική πορεία του Νίκου Σωτηριάδη»
 
του  Παντελή Σωτηριάδη
 
Ο Νίκος Σωτηριάδης γεννήθηκε το 1959 στον Άγιο Νικόλαο από έναν εξαιρετικό Πόντιο πατέρα, σοφό δάσκαλο της ζωής, και μια εξίσου εξαιρετική και σπάνια Κρητικιά μάνα. Εγώ το 1960. Δεκαεννιά μήνες διαφορά. Από μικροί ήμασταν πολύ αγαπημένοι, όπως άλλωστε είναι και η ευρύτερη οικογένειά μας. Οι αξίες βλέπετε με τις οποίες μας μεγάλωσαν οι αγαπητοί γονείς μας. Η αγάπη είναι η αξία της ζωής που χωρίς αυτή δεν έχει νόημα και περιεχόμενο η ζωή. Είναι η ασπίδα και το όπλο για να αποκρούσεις και να πετύχεις πράγματα. Έτσι μας δίδασκαν οι αγαπητοί μας γονείς. Ο Νίκος λοιπόν μεγαλώνοντας με αυτές τις αξίες απέκτησε ένα χαρακτήρα σπάνιο. Αγαπούσε, βοηθούσε, εκτιμούσε τους πάντες. Εάν κατά τη διάρκεια του κοινωνικού του βίου ήλθε σε σύγκρουση με ορισμένους συνανθρώπους του, διότι τα πιστεύω και οι ιδέες του ήταν διαφορετικές, δεν κρατούσε κακία-μίσος ή εμπάθεια με κανέναν και πάντα στενοχωριόταν γι’ αυτό.
Από μικροί πηγαίναμε στο εργαστήριο του πατέρα μας όπου διδαχτήκαμε τα μυστικά της τέχνης της σφυρηλάτησης και των κατασκευών. Τελειώνοντας το γυμνάσιο ήμασταν σε θέση να υλοποιούμε μόνοι μας τις κατασκευές που επιθυμούσαμε. Ο Νίκος, σαν ανήσυχο πνεύμα με φαντασία που ήταν, άρχισε να κάνει πράγματα περίεργα για μένα τον μικρότερο και εγώ τον παρακολουθούσα με μεγάλο ενδιαφέρον. Ο οικογενειακός μας φίλος Νίκος Κούνδουρος που σύχναζε στο εργαστήριο του πατέρα μας έβλεπε το ταλέντο του Νίκου και τον προέτρεψε να ασχοληθεί με τη γλυπτική. Έτσι, τελειώνοντας τις σπουδές μας, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την τέχνη που αγαπήσαμε για να εισπράττουμε την ικανοποίηση της δημιουργίας. Ο Νίκος παράλληλα ασχολήθηκε και με τη γλυπτική και το 1990 πραγματοποίησε την πρώτη έκθεση «Υπερχορδές»  στον Άγιο Νικόλαο, το 1991 τα ΒΙΟΤΟΠΙΑ στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο, το 1992 συμμετείχε στο Διεθνές Μινωικό Συνέδριο για τη συντροφικότητα στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, το 1993 συμμετείχε στο 3ο διεθνές συμπόσιο σύγχρονης τέχνης στο Minos Beach Hotel στον Άγιο Νικόλαο.

Όλο αυτό το διάστημα εγώ σαν συνεργάτης του γαλουχήθηκα και μυήθηκα στην τέχνη της γλυπτικής, διαπιστώνοντας πόσο σημαντικό είναι και πόσο μεγάλη ικανοποίηση νιώθεις όταν μπορείς να εκφράσεις τις σκέψεις, τις ανησυχίες και τα αισθήματά σου δημιουργώντας ένα έργο τέχνης. Όταν μάλιστα τα έργα σου χαίρουν μεγάλης αποδοχής από τους συνανθρώπους σου η ψυχή σου αγαλλιάζει και η ζωή σου αποχτά νόημα. Οι εμπνεύσεις του Νίκου, αλλά ξοπίσω και μένα – βλέπετε, ο κόσμος δικαίως μας νόμιζε για δίδυμους – προέρχονται από οτιδήποτε μπορεί να μας προκαλέσει έντονα συναισθήματα. Η φύση με τα παράξενά της. Η καταστροφή αυτής από την αλόγιστη χρήση του πλανήτη από τον σύγχρονο άνθρωπο με πυρκαγιές και υπέρμετρη μόλυνση. Η πολιτική διακυβέρνηση με τις αδικίες της. Οι κοινωνικές αδικίες με ευθύνη τρίτων. Ο ξεριζωμός ανθρώπων και λαών και η μετανάστευσή τους λόγω διαφορετικότητας ιδεών ή πολιτικών σχεδιασμών και συμφερόντων. Ο πόνος, η χαρά, ο θυμός, ο θαυμασμός. Η αρχαία ελληνική ιστορία και η τέχνη της, όπως και η αρχαία ελληνική μυθολογία η οποία ήταν το μέσον διδασκαλίας των νέων, ό,τι δηλαδή καλούνται να πράξουν οι εικαστικές τέχνες και ο πολιτισμός γενικότερα.
Το 1992, αν δεν με απατά η μνήμη μου, ξέσπασε μια μεγάλη πυρκαγιά στην ευρύτερη περιοχή της Καλαμαύκας, το χωριό της μητέρας μας, και κατέκαυσε πανέμορφα πευκοδάση. Μέσα από αυτά τα δάση περνούσαμε μικροί με το γάιδαρο για να πάμε στο αμπέλι της μητέρας μας. Ο θυμός μας ήταν τεράστιος. Τόσος, που μετά από μερικές μέρες ο Νίκος μου είπε ότι το γεγονός θα πρέπει να αποδοθεί εικαστικά. Έτσι αρχίσαμε με συνεργασία να δημιουργούμε τα μεταλλικά τεχνητά δέντρα και λουλούδια. Φτιάξαμε ένα μικρό δάσος από αυτά. Κοντεύαμε να τα τελειώσομε και ο Νίκος συνέλαβε την ιδέα ότι ιδανικότερος χώρος για να εκτεθούν είναι η λίμνη του Αγίου Νικολάου. Έτσι, το 1993 δημιουργήσαμε το «Περιβάλλον – Συμβάν – Δένδρα – Αποχαιρετισμός». Μια πλωτή έκθεση γλυπτικής στη λίμνη του Αγίου Νικολάου η οποία χαρακτηρίστηκε ως πρώτη στην Ελλάδα και δεύτερη παγκοσμίως. Θέλαμε να περάσομε στον κόσμο το μήνυμα ότι με την καταστροφή που προξενούμε στον πλανήτη θα εξαφανίσομε τα δένδρα και θα αναγκαστούμε να κατασκευάσομε τεχνητά προς μνήμην των φυσικών.

Μετά από συχνές επισκέψεις στα αρχαιολογικά μουσεία, ο Νίκος, γοητευμένος από τη μινιμαλιστική ουσιαστική έκφραση των αρχαίων ειδωλίων αποφάσισε να ασχοληθεί με το θέμα, σχεδιάζοντας ειδώλια σε εξελιγμένη μορφή με σύγχρονα υλικά. Τον συγκινούσε ιδιαίτερα η στάση με τα χέρια σε ανοιχτή ανάταση. Είναι η στάση της λατρείας ικεσίας προς το Όλον, τη συμπαντική δηλαδή ενέργεια που διέπει το σύμπαν εξολοκλήρου και που εμείς αποκαλούμε Θεό. Έτσι, πραγματοποίησε με τη συμπαράσταση και συνεργασία μου την έκθεση «Προσωπεία – Ειδώλια» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Νικολάου υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού το 1997. Ο αρχαιολόγος Νίκος Παπαδάκης έγραψε:«Οι μάσκες και τα ειδώλιά του αποτελούν έργο έμπνευσης και εσωτερικής παρόρμησης του δημιουργού σε δυο αντικείμενα τόσο αγαπητά στην αρχαία ελληνική τέχνη. Μόνο που η τεχνοτροπία τους έχει μορφοποιηθεί και τεχνουργηθεί στο καμίνι της ανθρώπινης παράλλαξης και αναζήτησης αιώνων και χιλιετηρίδων για να διαπιστώσει κανείς τελικά ότι παρά την εξωτερική διαφοροποίηση ο αγώνας του καλλιτέχνη για την αναζήτηση της ατομικότητας περνά μέσα από μια παναρχαιότητα και παγκοσμιότητα που διακρίνει την τέχνη από τη γέννησή της».

Με το πέρας της έκθεσης «Δένδρα – Αποχαιρετισμός» το 1993 στη λίμνη του Αγίου Νικολάου ο Νίκος εξέφρασε στον τότε δήμαρχο Μενεγάκη Γεώργιο την επιθυμία μας να δωρίσομε στην πόλη μας ένα μεγάλο έργο. Μέχρι να ωριμάσει όμως το θέμα, έληξε η θητεία του. Ο επόμενος δήμαρχος Αντώνης Ζερβός επανέφερε το θέμα και έτσι αρχίσαμε να δουλεύομε πάνω σ’ αυτό. Συμφωνήσαμε με το Νίκο ότι θα πρέπει το θέμα μας να έχει σχέση με την Κρήτη και την ιστορία της. Σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε ένα μνημιακό έργο ύψους 6 μέτρων από σφυρήλατο μπρούντζο, γυαλί και λάμπες νέου, δείγμα σύγχρονης τέχνης που γεφυρώνει την αρχαία κρητική παράδοση με το σήμερα της πόλης, αφού αυτή ζει και δραστηριοποιείται κοντά στη θάλασσα. Αυτό το γλυπτό μπορεί να το δει κανείς με τα μάτια της ψυχής σαν ιστίο πλοίου ή πλώρη τριήρους, σαν κύμα της θάλασσας, πλοκάμι χταποδιού και ταυτόχρονα το κέρας του Μινώταυρου (σύμβολο του Μινωικού Πολιτισμού) και το κέρας της Αμάλθειας (πηγή αφθονίας αγαθών και καλής τύχης). Γι’ αυτό, επειδή νοηματικά είναι τόσο στενά δεμένο με την Κρήτη και τη θάλασσα που την περιβάλλει, το ονομάσαμε «ΚΡΗΤΗ  ΓΗ  ΕΝΑΛΙΑ» και στήθηκε δίπλα στη θάλασσα, στην περιοχή της Κιτροπλατείας,  σε ένα χώρο που διαμορφώθηκε ειδικά από τον Νίκο τον Οκτώβριο του 2000.
Την περίοδο αυτή που δουλεύαμε το έργο «ΚΡΗΤΗ ΓΗ ΕΝΑΛΙΑ» και κατά τη διάρκεια ενός πρωινού καφέ, ο Νίκος άρχισε να μου λέει ότι η αρχαία ελληνική μυθολογία είναι μία εξαιρετική πηγή έμπνευσης και ότι θα πρέπει να ασχοληθούμε με αυτή. Άρχισε να μου θυμίζει τον μεγάλο ντόρο που έγινε τουλάχιστον σε επίπεδο πνευματικών ανθρώπων στην Ελλάδα μετά την απόφαση της τότε Κομισιόν να γραφτεί η ιστορία της Ενωμένης Ευρώπης ορίζοντας μία επιτροπή η οποία επρότεινε η ιστορία να αρχίσει από την εποχή Καρλομάγνου αγνοώντας επιδεικτικά την αρχαία ελληνική ιστορία. Το γεγονός είχε εξοργίσει άπαντες που το παρακολούθησαν και δεν ήταν δυνατόν να αφήσει εμάς αδιάφορους. Άρχισε λοιπόν να μου εξηγεί τη φανταστική ιδέα που του ήλθε να φτιάξομε ένα μνημιακό έργο με θέμα την αρπαγή της Ευρώπης και να το στήσομε στην καρδιά της Ευρώπης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για να θυμούνται όσοι ξεχνούν και να συνειδητοποιήσουν όσοι δεν ξέρουν την προέλευση του ονόματος της ηπείρου Ευρώπη και του χαρτονομίσματός της. Έμεινα άφωνος από τη σημαντικότητα της ιδέας. Δεν ήταν δυνατόν να διαφωνήσω.
Αρχίσαμε λοιπόν να δουλεύομε το θέμα. Φτιάξαμε τη μακέτα και καταθέσαμε την πρόταση στο τότε δημοτικό συμβούλιο τον Ιανουάριο του 2000. Το δημοτικό συμβούλιο την αποδέχτηκε ομόφωνα και πρότεινε να βρεθεί χορηγός. Ο χορηγός ήταν ο κος Παντελής Μαντωνανάκης και προς τιμήν του τον ευχαριστούμε για μία ακόμη φορά. Συντάχτηκε φάκελος με όλα τα απαραίτητα χαρτιά και φωτογραφίες και με ευθύνη του τότε ευρωβουλευτή κ. Μαστοράκη κατατέθηκε στην αρμόδια επιτροπή COM ART του Κοινοβουλίου η οποία μετά από συνεδρίαση αποφάσισε την αποδοχή της δωρεάς. Άρχισε η κατασκευή και μετά από πολλές δυσκολίες, ολιγωρίες και διαφωνίες από τη νέα δημοτική αρχή κατάφερε να ολοκληρωθεί το 2005. Στα μέσα του 2004 και ενώ το έργο ήταν στο τελικό στάδιο της ολοκλήρωσης προέκυψε το πρόβλημα της μεταφοράς και εγκατάστασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο. Ο Δήμος αδυνατούσε να το αναλάβει. Το πρόβλημα λύθηκε με πρωτεργάτη τον Κρητικό Γερμανό ευρωβουλευτή κ. Γιώργο Χατζημαρκάκη και την ουσιαστική βοήθεια των τότε ευρωβουλευτών Σταύρο Αρναουτάκη – Κωστή Χατζηδάκη όπως και του περιφερειάρχη Σεραφείμ Τσόκα. Το έργο εγκαταστάθηκε στην είσοδο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο το 2005 με λαμπρή τελετή.
      Σας μίλησα για τα εικαστικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία του Νίκου στην εικαστική έκφραση όσο και τη δική μου. Θα ήθελα να σας μιλήσω και για τις πάμπολλες ιδέες του. Για τις ατομικές εκθέσεις, τις συμμετοχές σε ομαδικές. Τη συμμετοχή στο «Touch» του Δήμου Αγίου Νικολάου και την κατάκτηση του 2ου βραβείου. Την έκθεση «Άνθρωπος, φυσικό και δομημένο περιβάλλον» στην πινακοθήκη Αγίου Νικολάου. Την έκθεση « Succes Stories» στην Πύλη Σαμπιονάρα στα Χανιά και τόσα άλλα. Δεν έχω όμως το κουράγιο και την ψυχική ηρεμία να το πράξω. Θέλω μόνο να σας πληροφορήσω ότι το τελευταίο διάστημα με πρωτεργάτη το Νίκο δουλεύαμε μια νέα εικαστική πρόταση πάνω σε μεγάλους πέτρινους όγκους της κρητικής γης που όμως ο θάνατος δεν μας επέτρεψε να συνεχίσομε. (Αχ, Νίκο, πόσα κιλά σκόνης κατάπιες σμιλεύοντας και τρίβοντας τις πέτρες…). Είμαι όμως αποφασισμένος εις μνήμην αυτής της ταλαντούχας, ευαίσθητης και γεμάτης αγάπη ψυχής να συνεχίσω, να την ολοκληρώσω και να σας την παρουσιάσω. Αυτό δηλαδή που θα ήθελε κι εκείνος. Θα έχω συνεταίρο και συνεργάτη τον γιο του Χαράλαμπο, συμπαραστάτη την κόρη του Κατερίνα, τα παιδιά μου δηλαδή, και τη γυναίκα του Άννα. Τέλος, ευχαριστώ από τα βάθη της ψυχής μου όλο τον κόσμο που εκτίμησε και αγάπησε τον αδελφό μου Νίκο και που μας προσέφερε και προσφέρει την αμέριστη συμπαράστασή του. Ο Νίκος θα μείνει ο φάρος που θα μας οδηγεί σ’ αυτή τη δύσκολη ζωή όπως το έργο ΚΡΗΤΗ ΓΗ ΕΝΑΛΙΑ  οδηγεί τους ναυτιλομένους.