Ελπίδες για θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα

Το 2011, μία μεγάλη αμερικανική μελέτη δημιούργησε ελπίδες ότι ίσως υπάρχει τρόπος να ανιχνεύεται νωρίς, όταν ακόμα υπάρχει δυνατότητα να θεραπευθεί, ο πιο επίμονος και συχνός καρκίνος στον κόσμο: ο καρκίνος του πνεύμονα.

Ο τρόπος αυτός ήταν ο προληπτικός έλεγχος των πνευμόνων μία φορά τον χρόνο με χαμηλής δόσης αξονική τομογραφία (συμβολίζεται LDCT), καθώς είχε διαπιστωθεί ότι η εξέταση αυτή μπορούσε υπό ορισμένες προϋποθέσεις να μειώσει έως 20% τις πιθανότητες θανάτου από αυτόν.

Οι έρευνες συνεχίσθηκαν και σήμερα, τέσσερα χρόνια αργότερα, υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία για τα εκατομμύρια των πρώην και νυν καπνιστών που κινδυνεύουν πολύ να τον εκδηλώσουν και οι οποίοι είναι κατάλληλοι υποψήφιοι για την συγκεκριμένη εξέταση. Και αυτό διότι - στις ΗΠΑ, τουλάχιστον - το εν λόγω τσεκ απ είναι πλέον εγκεκριμένο και άνδρες και γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν.

«Το τσεκ απ δεν είναι πανάκεια, το καλύτερο μέσον προστασίας παραμένει η διακοπή του καπνίσματος, αλλά ελπίζεται πως μπορεί να βοηθήσει πολύ», λέει ο κ. Πάρις Κοσμίδης, διευθυντής της Β’ Παθολογικής-Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Υγεία» και πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO).

Όπως εξηγεί, προορίζεται για άνδρες και γυναίκες ηλικίας 55 έως 74 ετών, οι οποίοι κάπνιζαν ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα επί 30 χρόνια (ή δύο πακέτα την ημέρα για 15 χρόνια), που είναι νυν καπνιστές ή το έκοψαν μέσα στα τελευταία 15 χρόνια, και οι οποίοι έχουν καλή κατάσταση υγείας (δεν πρέπει να έχουν συμπτώματα της νόσου όπως επίμονο βήχα, αιμόπτυση ή ανεξήγητη απώλεια βάρους, ούτε να πάσχουν από νοσήματα που καθιστούν απαγορευτική μία πιθανή εγχείρηση στους πνεύμονες ή ιστορικό καρκίνου του πνεύμονα).

Όπως έδειξαν οι έως τώρα μελέτες στις οποίες συμμετείχαν δεκάδες χιλιάδες εθελοντές, με όλους αυτούς τους περιορισμούς το τσεκ απ μπορεί να σώσει τη ζωή σε τρεις ανά 1.000 ανθρώπους που θα υποβληθούν σ’ αυτό. «Ο αριθμός αυτός μοιάζει μικρός, αλλά αν αναλογισθούμε πόσο πολλοί είναι οι άνθρωποι που εκδηλώνουν καρκίνο του πνεύμονα, αυτομάτως μεταφράζεται σε χιλιάδες σωσμένες ζωές», τονίζει ο κ. Κοσμίδης.

7 στους 10 με μεταστάσεις
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι παγκοσμίως ο πιο συχνός καρκίνος, με 1,82εκατομμύρια νέα κρούσματα και πάνω από 1,5 εκατομμύριο νεκρούς τον χρόνο. Παρά την πρόοδο της Ιατρικής, εξακολουθεί να κοστίζει υπερβολικά πολλές ζωές, κυρίως διότι σε περισσότερο από το 70% των περιπτώσεων γίνεται αντιληπτός όταν πια έχει κάνει μεταστάσεις.

Παρ’ όλα αυτά, η επιστήμη κερδίζει διαρκώς μικρές νίκες, που σιγά-σιγά βελτιώνουν την πρόγνωσή του και εμπλουτίζουν το θεραπευτικό οπλοστάσιο εναντίον του με πλήθος νέων φαρμάκων.

Πριν από μία δεκαετία, λ.χ., διαπιστώθηκε ότι σχεδόν δύο στους δέκα μη μικροκυτταρικούς καρκίνους του πνεύμονα, οι οποίοι αποτελούν τη συχνότερη μορφή της νόσου, φέρουν μεταλλάξεις σε ορισμένα γονίδια, τα ALK, EGFR και ROS-1. Γι’ αυτά τα γονίδια έχουν ήδη επινοηθεί και εγκριθεί ειδικά φάρμακα (crizotinib, gefitinib, erlotinib, afatinib) που τα στοχεύουν και παρατείνουν τη ζωή των ασθενών, ενώ προστίθενται και νέα, όπως το AZD9291 που πολύ πρόσφατα πήρε έγκριση στις ΗΠΑ.

Ωστόσο, μόλις καταπολεμηθούν αυτές οι μεταλλάξεις, είθισται να αναδύονται νέες, αλλά η επιστήμη βρίσκει και γι’ αυτές τη λύση.

«Το έχουμε δει να συμβαίνει πολλές φορές: ενώ οι ασθενείς παίρνουν τα φάρμακά τους επί 10, 15 ή και 20 μήνες χωρίς κανένα πρόβλημα, κάποια στιγμή αρχίζουν να μην ανταποκρίνονται πια, διότι οι όγκοι τους έχουν αναπτύξει αντοχή και αρχίζουν να ξαναμεγαλώνουν», εξηγεί ο κ. Κοσμίδης. «Συνήθως η αντοχή οφείλεται σε νέες, πρόσθετες μεταλλάξεις στα ίδια γονίδια που τα καθιστούν και πάλι ακμαία. Αυτές τις νέες μεταλλάξεις στοχεύουν νέα φάρμακα άλλα εκ των οποίων είναι εγκεκριμένα και άλλα υπό έγκριση, όπως τα ceritinib, alectinib και rociletinib.

Άλλοι όγκοι
Ένα επιπλέον 25-30% των ασθενών με μη-μικροκυτταρικούς καρκίνους εμφανίζουν μεταλλαγές σε άλλα γονίδια, για τα οποία καταβάλλεται σημαντική προσπάθεια για την ανάπτυξη νέων εξειδικευμένων φαρμάκων.

Ήδη λ.χ. έχει διαπιστωθεί ότι «ο συνδυασμός δύο φαρμάκων, των dabrafenib και trametinib, που είναι εγκεκριμένα για το κακόηθες μελάνωμα μπορεί να δώσει καλά αποτελέσματα σε μικρή κατηγορία ασθενών με μεταστατικούς καρκίνους του πνεύμονα με μετάλλαξη σε ένα άλλο γονίδιο, το BRAF», συμπληρώνει ο κ. Κοσμίδης.

Εξελίξεις, όμως, υπάρχουν και για άλλους πνευμονικούς όγκους όπως τα πλακώδη καρκινώματα και τα αδενοκαρκινώματα δίχως μεταλλάξεις, με σημαντικότερη την χρήση της ανοσοθεραπείας.

«Μελέτες φάσης ΙΙΙ που ανακοινώθηκαν εφέτος στα δύο μεγαλύτερα διεθνή ογκολογικά συνέδρια, το ASCO και το ECC, έδειξαν ότι τα φάρμακα της ανοσοθεραπείας nivolumab και pembrolizumab έχουν σημαντική δραστηριότητα εναντίον του αδενοκαρκινώματος πνεύμονος χωρίς μεταλλάξεις», λέει ο κ. Κοσμίδης. Τα φάρμακα αυτά αδρανοποιούν έναν μηχανισμό (λέγεταιπρογραμματισμένος κυτταρικός θάνατος ή PD) τον οποίο χρησιμοποιούν τα καρκινικά κύτταρα για να προφυλαχθούν από τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού συστήματος.

Για μία άλλη μορφή καρκίνου δίχως μεταλλάξεις, το πλακώδες καρκίνωμα πνεύμονος, τέλος, ξεχωριστές μελέτες έδειξαν πως και αυτό ανταποκρίνεται σημαντικά στα φάρμακα afatinib, pembrolizumab και nivolumab, καταλήγει ο κ. Κοσμίδης.

Ο καρκίνος του πνεύμονα σε αριθμούς

Στον κόσμο
1,82 εκατομμύρια οι νέες διαγνώσεις κάθε χρόνο
1,56 εκατομμύρια οι θάνατοι κάθε χρόνο
70% των κρουσμάτων ανιχνεύονται σε προχωρημένα στάδια

Στην Ελλάδα
1ος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες
3ος σε συχνότητα καρκίνος στις γυναίκες
31% των ετήσιων θανάτων από καρκίνο στους άνδρες
10% των ετήσιων θανάτων από καρκίνο στις γυναίκες
7.000 τα θύματά του κάθε χρόνο

ΠΗΓΗ: World Cancer Report 2014, ΤΑ ΝΕΑ Ειδική έκδοση ΥΓΕΙΑ