14η προς 15η Αυγούστου 1909: Το κίνημα στο Γουδί

Κατά την περίοδο της διακυβέρνησης της Ελλάδας από τον Χαρίλαο Τρικούπη, το όραμα για ένα σύγχρονο, οικονομικά ανεπτυγμένο και υπολογίσιμο κράτος στη διεθνή σκηνή, θρυμματίστηκε υπό το βάρος της πτώχευσης, της αναποτελεσματικότητας της κρατικής μηχανής και της βραδυκίνητης γραφειοκρατίας.

Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, που τελείωσε με ολοκληρωτική ήττα της Ελλάδας, επέτεινε το πολιτικό αδιέξοδο. Η δυσπιστία προς τα κόμματα κορυφώθηκε και έδωσε στον βασιλιά Γεώργιο την ευκαιρία να ασκεί προσωπική πολιτική. Ούτε οι δικές του ενέργειες ωστόσο, προσέφεραν κάποια λύση. Το 1908 η οικονομική κατάσταση της χώρας ήταν πολύ άσχημη. Τα λαϊκά στρώματα στέναζαν από τη βαριά φορολογία και την ανέχεια με συνέπεια να στρέφονται τόσο εναντίον του θρόνου όσο και κατά της κυβέρνησης του Γεωργίου Θεοτόκη.

 Ο Στρατός παράλληλα, υπό την ηγεσία του διαδόχου Κωνσταντίνου και των πριγκίπων Νικολάου και Ανδρέα, σχεδόν είχε εγκαταλειφθεί στην τύχη του και στα ανώτερα κλιμάκια προάγονταν όχι οι ικανοί, αλλά οι ευνοούμενοι του παλατιού. Η τραγική αυτή κατάσταση σε συνδυασμό με τις ραγδαίες εξελίξεις στη Βαλκανική, οδήγησαν πολλά κατώτερα στελέχη του στρατεύματος στη σύσταση μυστικών οργανώσεων. Σκοπός τους ήταν να παρέμβουν στα πολιτικά πράγματα της χώρας.

Οργανώσεις είχαν δημιουργήσει οι λοχαγοί, οι ανθυπολοχαγοί-υπολοχαγοί (βετεράνοι κυρίως του Μακεδονικού Αγώνα) και οι υπαξιωματικοί. Στα τέλη Ιουνίου 1909 οι τρεις οργανώσεις συνενώθηκαν σε μια με την επωνυμία Στρατιωτικός Σύνδεσμος και κύριο αίτημα την αναβάθμιση της στρατιωτικής ισχύος της χώρας. Λίγο μετά την ίδρυση της η οργάνωση επέκτεινε την επιρροή της σε στελέχη του Ναυτικού και της Χωροφυλακής. Το γεγονός αυτό της προσέδωσε μια ιδιαίτερη ισχύ την οποία καμία κυβέρνηση δεν μπορούσε να αγνοήσει. Αρχηγός του Συνδέσμου ορίστηκε ο συνταγματάρχης
Πυροβολικού Νικόλαος Ζορμπάς. Η είδηση του κινήματος του Στρατιωτικού Συνδέσμου στον αθηναϊκό Τύπο.

Στις 8 Αυγούστου 1909 ο Σύνδεσμος ζήτησε να συγκληθεί η Βουλή ώστε να εγκρίνει το πρόγραμμα του για την αναβάθμιση του στρατεύματος. Η κυβέρνηση Δημ. Ράλλη αντέδρασε εκδίδοντας διαταγή σύλληψης των αξιωματικών του Συνδέσμου. Επρόκειτο για μια κωμική διαταγή. Οι περισσότεροι αξιωματικοί που είχαν επιφορτιστεί με τις συλλήψεις ήταν μέλη του Συνδέσμου! Την νύχτα της 14ης προς 15η Αυγούστου, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, έχοντας συγκεντρώσει μεγάλη δύναμη οπλιτών και αξιωματικών στους στρατώνες στο Γουδί, ζήτησε από την κυβέρνηση την άμεση εφαρμογή του προγράμματος του. Περιθώρια για παρερμηνείες και για αντίδραση δεν υπήρχαν.

Ο Ράλλης παραιτήθηκε και ο νέος πρωθυπουργός Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, με την έγκριση του παλατιού, δέχθηκε να εφαρμόσει το πρόγραμμα. Ο Κωνσταντίνος παραιτήθηκε από την αρχηγία του στρατεύματος και οι κινηματίες αμνηστεύτηκαν. Στις 14 Σεπτεμβρίου ογκώδης διαδήλωση των επαγγελματικών σωματείων της πρωτεύουσας έδειξε ότι ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος απολάμβανε ευρείας λαϊκής στήριξης. Η Βουλή, αναγκαστικά, ψήφισε χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία και συζήτηση μεγάλο αριθμό νόμων που επέφεραν ριζικές αλλαγές.

Πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αφού οι βουλευτές συνειδητοποίησαν ότι η απόσταση Γουδί-Σύνταγμα ήταν πολλή μικρή και οι στρατιωτικοί δεν αστειεύονταν. Ο Σύνδεσμος αυτοδιαλύθηκε στις 15 Μαρτίου 1910 έχοντας πετύχει τις επιδιώξεις του. Η Ελλάδα είχε μπει σε ανοδική τροχιά.

Επρόκειτο για ένα επωφελές πραξικόπημα. Η σημαντικότερη πάντως ωφέλεια για πολλούς ήταν ότι ο Σύνδεσμος επέβαλε στα πολιτικά πράγματα της χώρας έναν μαχητικό πολιτικό, από τους πρωταγωνιστές του κρητικού ενωτικού κινήματος. Τον Ελευθέριο Βενιζέλο....