Ναυάγιο «Ηράκλειον»: Η τραγωδία που σημάδεψε την Κρήτη (Φώτο-Βίντεο)
50 χρόνια συμπληρώνονται την Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου από τη ναυτική τραγωδία του εγ/ογ «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ» κοντά στη βραχονησίδα Φαλκονέρα 23 ν.μ βορειοδυτικά της Μήλου. Ένα ναυάγιο που στοίχισε τη ζωή σε 240 ανθρώπους σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία.
Μια ανείπωτη τραγωδία που βύθισε το νησί στο πένθος, συγκλόνισε τον κλάδο της ελληνικής ναυτιλίας, άλλαξε τα δεδομένα και τους κανόνες που ισχύουν πλέον για τα ακτοπλοϊκά δρομολόγια, ενώ εξαιτίας αυτού του φοβερού δυστυχήματος, οι Κρητικοί αποφάσισαν αμέσως μετά να αγοράσουν τα δικά τους καράβια για να ταξιδέυουν από και προς τον Πειραιά: Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί πως από το ναυάγιο αυτό, "γεννήθηκαν" οι δύο ναυτιλιακοί κολοσσοί της Κρήτης (ΑΝΕΚ και Μινωικές Γραμμές) που κυριάρχησαν στις ελληνικές (και όχι μόνο) θάλασσες...
Το πλοίο
ΤΟ Φ/Γ «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ» ναυπηγήθηκε το 1949 από την εταιρεία Fairfield Shipbuilding & Engineering Co, για την BIBBY LINE, στο Govan το 1949, ως «LEICESTERSHIRE» , όπως και το αδελφό του «WARWICKSHIRE», το 1948 στη Γλασκόβη της Σκοτίας, ως δεξαμενόπλοιο. Είχε χωρητικότητα: 8.922 κόρων, μήκος 498 πόδια, πλάτος 60 πόδια, και βύθισμα 36 πόδια. Έφερε μηχανή ατμοστροβίλων που του έδινε ταχύτητα 17 κόμβους.
Το 1964, τα δύο πλοία περιήλθε στην εταιρεία των Αδελφών Τυπάλδου, αφού μετασκευάσθηκαν σε ΕΓ/ΟΓ και μετονομάσθηκαν το μεν πρώτο σε «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ / HERAKLION» και το δεύτερο σε «ΧΑΝΙΑ / HANIA / CHANEA» Δρομολογήθηκαν στις ακτοπλοϊκές γραμμές της Κρήτης, με δυνατότητα μεταφοράς 1.000 επιβατών και 300 αυτοκινήτων.
Για την μετατροπή τους σε οχηματαγωγά, είχε απαιτηθεί η αφαίρεση των υποκαταστρωμάτων και έρματος βάρους 200 τόνων για να γίνει το γκαράζ, με αποτέλεσμα την ανύψωση του μεσοκεντρικού βάρους και τη μείωση της ευστάθειάς του.
Το «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ», υπό Ελληνική σημαία, νηολογήθηκε στον Πειραιά με αριθμό ν.π. 2562 και το επόμενο έτος 1965 δρομολογήθηκε στις ακτοπλοϊκές γραμμές Πειραιάς – Κρήτη.
Το ταξίδι
Το εγ/ογ «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ» είχε αναχωρήσει περίπου 20 λεπτά μετά τις 19:00 λόγο της καθυστερημένης άφιξης του μοιραίου φορτηγού ψυγείου. Ο Λιμενάρχης Χανίων εξέφρασε τις επιφυλάξεις του από την πρώτη στιγμή όσο αφορά την επιβίβαση του φορτηγού στο πλοίο, όμως μετά από διαβουλεύσεις οι αντιστάσεις του κάμφθηκαν καθώς τότε δεν ίσχυε η απαγόρευση απόπλου λόγο καιρικών συνθηκών, αλλά την ευθύνη αναλάμβανε ο πλοίαρχος, και έτσι το μοιραίο φορτηγό μπήκε στο πλοίο. Στο Αιγαίο έπνεαν άνεμοι 8-9 μποφορ και παρά τον άσχημο καιρό, το πλοίο συνέχισε το ταξίδι του.
Όσο περνούσε η ώρα όμως ο καιρός χειροτέρευε. Το πλοίο δυσκολευόταν απέναντι στην άγρια θάλασσα καθώς οι κλυδωνισμοί διαρκώς γίνονταν όλο και πιο έντονοι. Το φορτηγό μετατοπίζεται από τις μεγάλες κλίσεις που παίρνει το πλοίο και χτυπάει δεξιά και αριστερά στο εσωτερικό του γκαράζ με αποτέλεσμα ένα από αυτά τα χτυπήματα στον δεξιό καταπέλτη του πλοίου να αποδειχθεί μοιραίο καθώς προκλήθηκε ρήγμα 17 τ.μ με αποτέλεσμα να εισέλθει η θάλασσα στο γκαράζ.
Μετά την πτώση του φορτηγού στη θάλασσα το «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ» συνέχισε να πλέει για περίπου 15 με 20 λεπτά. Όμως λόγο της μεγάλης ποσότητας θαλάσσιου ύδατος που είχε κατακλείσει το γκαράζ και κινούνταν ελεύθερα, το πλοίο άρχισε να παίρνει μεγάλες κλίσεις οι οποίες οδήγησαν στη βύθιση του.
Στις 01:59 από το «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ» εκπέμπεται το εξής σήμα: «ΧΑΝΟΜΕΝ ΔΕΞΙΑΝ ΠΟΡΤΑΝ ΓΚΑΡΑΖ///ΘΕΣΙΣ ΠΛΟΙΟΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ//». Στις 02:06 ο ασυρματιστής του πλοίου εκπέμπει SOS. Το μήνυμα του, συγκλονιστικό, το πιο ανατριχιαστικό μήνυμα που μπορεί να λάβει ασύρματος: SOS, από Ηράκλειον, στίγμα μας 36° 52′ B., 24° 08 A., Βυθιζόμαστε.
Στις 02:07 το πλοίο έχει πάρει κλίση 30ο προς τα δεξιά. Πολλοί παγιδεύονται στις καμπίνες, άλλοι πέφτουν στην παγωμένη και φουρτουνιασμένη θάλασσα για να παλέψουν για τη ζωή τους. Το τελευταίο SOS εκπέμπεται στις 02:12. “ΒΥΘΙΖΟΜΑΙ” ήταν το μήνυμα που επαναλήφθηκε δυο φορές και έφθασε στον σταθμό της Βάρης.
Στις 02:15 τις 8ης Δεκεμβρίου, το «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ» βυθίζεται με την πλώρη και χάνεται στη θάλασσα σε βάθος 800 μέτρων. Η διάσωση Αμέσως ενημερώνονται όλα τα λιμεναρχεία. Όμως ο Πειραιάς, η Σύρος και τα αντίστοιχα της Κρήτης αδυνατούν να προσφέρουν βοήθεια καθώς δεν διαθέτουν τα μέσα. Στις 02:30 ενημερώνεται ο αρχηγός του Λιμενικού σώματος ο οποίος με τη σειρά του ενημερώνει τον Υπουργό ναυτιλίας και αυτός τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας. Το αρχηγείο του Πολεμικού Ναυτικού ενημερώνει πως στη Σύρο υπάρχει πλοίο του Π.Ν με σβηστές μηχανές και χρειάζεται περίπου 3-4 ώρες για να αποπλεύσει.
Ενημερώνονται τα παραπλέοντα πλοία και όσα εξ’ αυτών λαμβάνουν το σήμα, αλλάζουν πορεία και σπεύδουν σε βοήθεια. Δυστυχώς το ΜΙΝΩΣ που πλέει 15 ν.μ βορειότερα δεν λαμβάνει το σήμα. Στις 04:30 δίνεται εντολή στο Α/Γ ΣΥΡΟΣ να αποπλεύσει, ενώ ενημερώνεται ο Πρωθυπουργός, ο τότε Βασιλιάς Κωνσταντίνος καθώς και η Πολεμική Αεροπορία. Στις 06:30 απογειώνεται μια ντακότα από το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας.
Είναι γνωστή η ιστορία με τον διάλογο μεταξύ του πιλότου της 1ης ντακότα, του πιλότου της 2ης και του κυβερνήτη του Βρετανικού πολεμικού πλοίου Ν/Κ Ashton. Καθώς η ντακότα πραγματοποιεί πτήση έρευνας και διάσωσης ακούγεται ο κυβερνήτης της 2ης ντακότα, και ακολουθεί ο παρακάτω διάλογος: Μεγαλειότατε η πτήση σας είναι επικίνδυνη, πάρτε γρήγορα ύψος! Ο Κυβερνήτης του ASHTON αντιλαμβανόμενος περί τίνος επρόκειτο ακούγεται να δηλώνει: “Μεγαλειότατε η ASHTON στις διαταγές σας” Και η απάντηση –«Ευχαριστώ, ακολούθα με…»
Αμέσως αρχίζουν οι ρίψεις φωτοβολίδων και σωσιβίων στους ναυαγούς. Το πρώτο πλοίο που έφθασε στο τόπο του ναυαγίου ήταν το εγ/ογ ΜΙΝΩΣ του Ευθυμιάδη το οποίο ειδοποιήθηκε από τα υπόλοιπα πλοία καθώς δεν άκουγε το σήμα που έστελναν τα λιμεναρχεία. Το ΜΙΝΩΣ ήταν το πλοίο που ανέσυρε το μοιραίο φορτηγό ψυγείο το οποίο ονομάστηκε και νταλίκα του θανάτου.
Τα πλοία που προσέτρεξαν τότε στο ναυάγιο ήταν το εγ/ογ ΜΙΝΩΣ της εταιρείας Ευθυμιάδη, που ακολουθούσε το «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ»: είχε αποπλεύσει από το Ηράκλειο μετά τον απόπλου του «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ» από τα Χανιά. Επίσης το ΧΑΝΙΑ, πλοίο της εταιρείας ΤΥΠΑΛΔΟΥ, το φινλανδικό Nula, το Ελληνικό Δ/Ξ Aldebaran , το ρωσικό φ/γ Ουρίσκ, το πολωνικό φ/γ Vako, το αγγλικό ναρκαλιευτικό Ashton, το αγγλικό Α/Τ Levertog και το ελληνικό Α/Γ Σύρος του Β.Ν.
Ενδεικτικά του κλίματος που επικρατούσε ηταν τα δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής.
Εν τω μεταξύ στον Πειραιά αρχίζει να μαζεύεται κόσμος στο κτίριο της εταιρείας των Αφων Τυπάλδου ενώ και η κυκλοφορία μπροστά από το τελωνείο έχει διακοπεί. Στις 17:00 ασθενοφόρα καταφθάνουν στον Πειραιά και οι σειρήνες τους κάνουν τους πάντες να κρατουν την ανάσα τους.
Στο παρακάτω βίντεο, υπάρχουν πλάνα από το αρχείο της ΕΡΤ με τις αγωνιώδεις έρευνες στο σημείο του ναυαγίου, αλλά και οι συγκλονιστικές αφηγήσεις διασωθέντων:
Στις 19:00 μπαίνει στο λιμάνι το Ν/Κ Asthon μεταφέροντας 2 επιζώντες, τους ναύτες Αντώνιο Καμπούρη και Δημήτριο Οικονόμου από την Σητεία Κρήτης, καθώς και νεκρούς. Μόλις 25 σωροί ανασύρθηκαν για να ταφούν. Οι υπόλοιποι νεκροί ή αγνοούμενοι δεν βρέθηκαν ποτέ. Οι 47 επιζώντες μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία του Πειραιά και της Αθήνας.
Με αφορμή το ναυάγιο του «ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ» αποφασίσθηκε η δημιουργία θαλάμου επιχειρήσεων στο Υπουργείο Ναυτιλίας αλλά και ο θεσμός του “Σκοπούντος πλοίου” για τα πλοία του ΠΝ. Επίσης καθιερώθηκε η απαγόρευση απόπλου σύμφωνα με τις καιρικές συνθήκες και όχι σύμφωνα με την κρίση του πλοιάρχου.
Η δικαστική απόφαση που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων
Η δίκη η οποία πραγματοποιήθηκε λίγους μήνες μετά, αλλά και η εκδίκαση της υπόθεσης σε δεύτερο βαθμό αφήσαν στους επιζώντες και τους συγγενείς των θυμάτων την πικρή γεύση της ατιμωρησίας εκείνων που θεωρούν έως σήμερα ενόχους.
Η δίκη των κατηγορουμένων άρχισε στις 19 Φεβρουαρίου 1968 στο Κακουργιοδικείο Πειραιά. Είχε προηγηθεί μια σειρά αποκαλύψεων σχετικά με βαρύτατες ευθύνες του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας στην έκδοση πλαστογραφημένων πιστοποιητικών αξιοπλοΐας του σκάφους. Στο εδώλιο κάθισαν τέσσερα στελέχη της πλοιοκτήτριας εταιρίας.
H απόφαση του δικαστηρίου εξεδόθη στις 21 Μαρτίου του ιδίου έτους. Με ποινές φυλάκισης από πέντε ως και επτά έτη τιμωρήθηκαν ο εκ των ιδιοκτητών του «Ηράκλειον» Xαράλαμπος Τυπάλδος, ο διευθυντής της εταιρείας Παναγιώτης Κόκκινος και δύο αξιωματικοί του πλοίου. Οι συγγενείς έκαναν λόγο για επιεικείς ποινές σε βάρος των υπευθύνων. Στις 9 Ιανουαρίου 1969 ο δικαστικός φάκελος της υπόθεσης έκλεισε οριστικά, καθώς ο Άρειος Πάγος απέρριψε την αίτηση αναίρεσης των τεσσάρων, οι οποίοι είχαν καταδικασθεί και σε δεύτερο βαθμό για την τραγωδία.
Δείτε την εκπομπή Ανθρώπινες Ιστορίες, από το web-TV της Ιεράς Μητροπόλεως Κυδωνίας και Αποκορώνου, η οποία παρουσίασε το ναυάγιο του πλοίου στην Φαλκονέρα:
Επιμέλεια: Γιώργος Λαμπράκης
Πηγές: Αρχείο ΕΡΤ, Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο, nautilia.gr, εφημερίδες εποχής
