Στέργιος Πασχαλάκης: ο…Στραντιβάριους της Σητείας
Ανέκαθεν εθεωρούσα τους οργανοποιούς ευλογημένους. Να παίρνουν ένα κομμάτι ξύλο και να το μετατρέπουν σε όργανο μουσικό, μαγικό και ζωντανό, πηγή εξαίσιων ήχων. Ειδικά όταν πρόκειται για την κατασκευή παραδοσιακών οργάνων, αυτή η ευλογία και η ευθύνη, μου φαίνεται αγγίζει την ιερότητα.
Και επειδή συνήθως είναι και δεξιοτέχνες οργανοπαίχτες, φτάνει τελικά σε μυσταγωγία.
Ο Στέργιος Πασχαλάκης ανήκει σ αυτή την ευλογημένη φυλή ανθρώπων. Έχει το μαγικό άγγιγμα και δεν του χει αδίκως δοθεί από τα τοπικά ΜΜΕ ο τίτλος «Στραντιβάριους της Σητείας».
Γεννήθηκε το 1946 στους Παπαγιαννάδες και ζει στη Σητεία και μέχρι πριν λίγο καιρό εργαζότανε ως πολιτικός υπάλληλος της Πολεμικής αεροπορίας.
Η σχέση του με τη μουσική αν και με διακοπές-ξεκινά από τα παλιά. Αν και στη Σητεία, η σχέση με τη μουσική και την ποίηση, ξεκινά …από τα γεννοφάσκια. Μάλλον,…από το DNA ήδη.
«Από μικρός είχα αρχίσει να ασχολούμαι και να μαθαίνω βιολί. Σε παραδοσιακά κομμάτια. Μετά τα 15 μου όμως φεύγω για την Αθήνα για σπουδές, κι εκεί κόβονται προσωρινά οι σχέσεις μου με τη μουσική. Πριν από χρόνια όμως, ξαναπιάνω το βιολί κι αρχίζω πάλι να ασχολούμαι. Πάντα με την παραδοσιακή μουσική…»
Απαράβατα πιστός στην παράδοση της Σητείας μάλιστα, ο Στέργιος παίζει μόνο κοντυλιές,…ότι κοντυλιές τραβάει η ψυχή σου! από Re, από Fa, από La,..και Στειακούς πηδηχτούς. «Εμείς στη Σητεία»,λέει, «αυτά παίζαμε, κι αυτά θα παίζω. Δε παίζαμε Χανιώτες κτλ Αυτή είναι η παράδοση μας».
Η σχέση του με την κατασκευή και επισκευή οργάνων πιά, ξεκινά κάπως τυχαία και ίσως μοιραία, όπως όλα πιστεύω τα ωραία!
«Πριν από μερικά χρόνια θέλοντας να επισκευάσω ένα βιολί, το έδωσα σε έναν οργανοποιό, ο οποίος μου το επέστρεψε ως μη επισκευάσιμο. Τότε λοιπόν αποφάσισα να φτιάξω μόνος μου το καπάκι που είχε πάθει ζημιά. Ανοίγοντας το βιολί και βλέποντας τη διαδικασία που ακολουθείται, άρχισα να φτιάνω μόνος μου ένα καινούριο καπάκι. Αφού τα κατάφερα, αποφάσισα να φτιάξω κι ένα ολόκληρο βιολί. Όταν το τελείωσα, το έδωσα να το δοκιμάσουνε διάφοροι οργανοπαίχτες, που το βρήκανε ενδιαφέρον».
«Μόλις τελείωσε η κατασκευή του, το πήρα στα χέρια μου και αδημονούσα να το δοκιμάσω. Το κούρδιζα λοιπόν κι η καρδιά μου χτυπούσε γρήγορα. Διαφορετικά το ακούς όταν το κουρδίζεις και διαφορετικά όταν ακουμπάς τα δάχτυλα σου για να παίξεις. Όταν άρχισα να παίζω, διαπίστωσα πως κάτι είχα καταφέρει. Και πήρα θάρρος και δύναμη να συνεχίσω. Παράλληλα βέβαια πρέπει να πω, κατέγραφα και τα λάθη μου, για να τα διορθώσω στη συνέχεια .Έτσι άρχισε αυτή η όμορφη περιπέτεια».
«Από τότε, συνέχισα και σήμερα τα βιολιά που έχω φτιάξει φτάνουνε μερικές δεκάδες. Από ένα σημείο και μετά ξεκίνησα βέβαια και φτιάχνω και λύρες».
Παραπέρα ώθηση έδωσε στη προσπάθεια του όταν ο Δήμος Σητείας αγόρασε τρία βιολιά για το Ωδείο, μετά από μια έκθεση της δουλειάς του στα «Κορνάρεια».
«Αφού ενημερώθηκε ο κόσμος άρχισε να εκδηλώνει ενδιαφέρον και να επισκευάζει μουσικά όργανα που ήτανε ξεχασμένα σε κάποιες αποθήκες από παλιά .Έτσι έφτασα να έχω επισκευάσει και μερικές δεκάδες άλλα .Έτσι συνεχίζω μέχρι τώρα προσπαθώντας να κρατήσω τη παράδοση και κάποια στιγμή σκοπεύω να χαρίσω στα σχολεία που θα το ζητήσουν κάποια κομμάτια, για να κεντρίσω και το ενδιαφέρον των παιδιών να ασχοληθούν με την παραδοσιακή μουσική και το βιολί».
Από το ξύλο….στις νότες
Με ένα σκαρπέλο, έναν ξυλοφά ,ένα σφυράκι μα και με πολύ μεράκι, ο Στέργιος λοιπόν πελεκά με τις ώρες τα ξύλα, έρχεται στα …νερά τους και τα φέρνει στα νερά του και τα μεταμορφώνει …σε φωνές αγγέλων. Στη φωνή της Στειακής μουσικής.
«το κάθε ξύλο κατέχει μια ξεχωριστή θέση. Για καπάκι, μπορείς να χρησιμοποιήσεις κατράνι, έλατο, κυπαρίσι, ή όρεγκον. Έχω κατασκευάσει βιολί και απο μαύρη μουριά όπως και από καρυδιά και έχουν εξαιρετική απόδοση»
«…για την πλάτη του βιολιού χρησιμοποιούμε κελεμπέκι, λίμπα, οξιά, σφένδαμο, τριανταφυλλιά. Το κάθε βιολί, έχει δικό του χρώμα, δικό του ήχο, δική του ταυτότητα…».
«είκοσι μέρες περίπου χρειάζονται για να τελειώσει ένα βιολί. Δουλεύω χωρίς μηχανήματα, μόνο με τα χέρια κι έτσι απαιτείται παραπάνω χρόνος, αλλά το αποτέλεσμα είναι ξεχωριστό. Δεν είναι σαν τα βιομηχανικά προϊόντα…»
«το κόστος εξαρτάται από την ποιότητα του βιολιού. Μπορείς να αγοράσεις από 450,μέχρι και 1500 ευρώ. Για τα παιδιά που μαθαίνουν όμως τώρα και σημειώνουν πρόοδο, υπάρχουν άλλες τιμές…»
Και ο Στέργιος ο Πασχαλάκης συνεχίζει λοιπόν αυτή την «όμορφη περιπέτεια» του. Σήμερα, το βιολί, το χαραχτηριστικό όργανο της Σητείας,-όπως βέβαια και όλου του Λασιθιού και των Ανατολικών περιοχών του νομού Ηρακλείου κάποτε-έχει περιοριστεί. Ακολουθώντας τους ρυθμούς και τις προτιμήσεις, ίσως και τους κανόνες προβολής της εποχής, που δεν αποκλείεται βέβαια κάποια στιγμή να το αποκαταστήσουν και πάλι. Χρειάζονται όμως προς τούτο δάσκαλοι και μαθητάδες. Το Στέργιο τον ενθουσιάζει ότι,… «το Δημοτικό Ωδείο Σητείας προσλαμβάνοντας δάσκαλο βιολιού μαθαίνει στα παιδιά το όργανο της παραδοσιακής μας μουσικής, κι αυτό είναι από μόνο του σημαντικό. Κάποιοι μαθητές πιστεύω θα έρθουν κοντά και στην κατασκευή βιολιών. Χρειάζεται βέβαια κι άλλη προσπάθεια, και από άλλους φορείς, για παράδειγμα από τα σχολεία. Από τη στιγμή που άρχισα να φτιάχνω βιολιά, ένας ήταν ο προβληματισμός μου, πώς να κεντρίσω το ενδιαφέρον, πώς να ερεθίσω το νου και την ψυχή των συνανθρώπων ,ιδίως των παιδιών, σχετικά με την παράδοση, την παραδοσιακή μας μουσική. Ακόμη και με το να επισκευάσω κάποια βιολιά που έμεναν ξεχασμένα μέσα στα ντουλάπια μιας αποθήκης, πιστεύω ότι κάτι πρόσφερα».
