Ταγματάρχης Μιχαήλ Τζουλάκης: Ο πρώτος νεκρός της Μάχης της Κρήτης στον τομέα του Ηρακλείου

Ο πρώτος νεκρός της Μάχης της Κρήτης στον τομέα του Ηρακλείου ήταν ο ταγματάρχης Μιχαήλ Τζουλάκης από τον Άγιο Μύρωνα, που αψήφησε και πολέμησε τους Γερμανούς και έπεσε υπέρ της πατρίδας, στη συμβολή των οδών Καλοκαιρινού και Ψαρομιλλίγγων, στον δρόμο που σήμερα έχει πάρει το όνομα του.
Πρόκειται για έναν ήρωα που άφησε ανεξίτηλα την σφραγίδα του στην πόλη, έναν πραγματικό αγωνιστή που πολέμησε για την ελευθερία και τα ιδανικά της.
Με βάση τα ιστορικά στοιχεία ήταν η δεύτερη μέρα της Μάχης της Κρήτης στην πόλη, αφού κατά την πρώτη οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές που έπεφταν σε περιοχές εκτός των τειχών του Ηρακλείου, είχαν αναχαιτισθεί από τους ντόπιους και τους Βρετανούς.
Έτσι στις 21 Μαΐου και αφού οι αλεξιπτωτιστές είχαν πέσει έξω απ' τη Χανιώπορτα, χωρίσθηκαν σε δυο ομάδες η μια για να προχωρήσει προς το κέντρο του Ηρακλείου και η άλλη προς το λιμάνι.
Στόχος της Γερμανικής Ομάδας που κατευθυνόταν στο κέντρο της πόλης ήταν να καταλάβουν το Φρουραρχείο, όμως συνάντησε αντίσταση μπροστά από το κατάστημα «Καβαλάκη» στην οδό Καλοκαιρινού. Τότε ο γενναίος ταγματάρχης Μιχαήλ Τζουλάκης που βρισκόταν στο Φρουραρχείο, στη σημερινή πλατεία Ελ. Βενιζέλου στα « Λιοντάρια», πήρε το όπλο του για να κατευθυνθεί προς τους αλεξιπτωτιστές με μια ομάδα ένοπλων. Λίγη ώρα αργότερα έπεφτε νεκρός από τα γερμανικά πυρά.
Την θυσία του Τζουλάκη περιγράφει ο τότε διοικητής Χωροφυλακής Ηρακλείου Μαν. Πιτικάκης:
«...Μάταια τον αποτρέπουν απ' ολόγυρα και του συνιστούν να φυλαχθεί από τους αλεξιπτωτιστές, οι οποίοι μ' ένα πολυβόλο είχαν οχυρωθεί πίσω από ένα σωρό αμμόσακους έξω από το κατάστημα Καβαλάκη. Με μία χειρονομία περιφρονήσεως προς τον κίνδυνο και το θάνατο, προχωρεί ακάλυπτος ακολουθούμενος από μερικούς ένοπλους. Δεν κάνει όμως μερικά βήματα και μια ριπή ρίχνει νεκρό το άξιο παλικάρι».
   Με βάση τα ιστορικά στοιχεία που παρέθεσε η οικογένεια του Ταγματάρχη Τζουλάκη στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και η εγγονή του, Κατερίνα Αποστολάκη, από ομιλία του δικηγόρου, ιστορικού και ερευνητή Δημήτρη Ξυριτάκη που έγινε το 1996 ο ταγματάρχης Τζουλάκης έπεσε γαζωμένος από τις ριπές των γερμανικών πολυβόλων τις μεσημβρινές ώρες της 21ης Μαΐου 1941.
   «Ας θυμηθούμε λοιπόν κι εμείς, με την ευκαιρία αυτή, τις στιγμές που σφράγισαν μ΄ ένα συγκλονιστικό φινάλε την ενδιαφέρουσα σταδιοδρομία του πρωτομάρτυρα της πόλης μας» τονίζει ο Δ. Ξυριτάκης στην ομιλία του και προσθέτει:
   «Η ζωή του Μιχάλη Τζουλάκη, αν και μεστή σε δράση όπως θα δούμε παρακάτω, υπήρξε σύντομη. Σταμάτησε όμως μ' έναν τρόπο που από μόνος του αρκεί να τον κατατάξει στις ιστορικές μορφές του τόπου αυτού. Γεννήθηκε στις 20 Ιουλίου του 1896 στο Μαλεβιζώτικο κεφαλοχώρι Άγιο Μύρωνα, τότε έδρα Ειρηνοδικείου και Υποθηκοφυλακείου.
   Εκεί έβγαλε το Δημοτικό ενώ το Γυμνάσιο στο Ηράκλειο. Η οικογένειά του ήταν αγροτική και πολυμελής, αυτός όμως αναζήτησε διέξοδο στο στρατό, όπου κατατάχθηκε τον Οκτώβριο του 1916. Η Μεγάλη Ιδέα που διαπερνούσε ακόμη την ελληνική κοινωνία με τη θερμουργό πνοή του Ελευθερίου Βενιζέλου τον συνεπήρε ώστε να αποφασίσει να παραμείνει στον ελληνικό στρατό, που ήταν το κύριο όργανο πραγμάτωσής της. Η εξέλιξή του στο στράτευμα, όπως μαρτυρεί το φύλλο μητρώου και τα άλλα τεκμήρια από το αρχείο που φυλάσσει η οικογένειά του, υπήρξε ραγδαία αν και η μόνη στρατιωτική σχολή που παρακολούθησε ήταν εκείνη των κατωτέρων αξιωματικών. Το μεγαλύτερο μέρος της στρατιωτικής θητείας του μέχρι το 1935, οπότε αποτάχθηκε ως ένας από τους πρωταίτιους του γνωστού αποτυχόντος Κινήματος, αναλώθηκε σε μάχες και επικίνδυνες αποστολές.
Στο προαναφερόμενο φύλλο μητρώου μνημονεύεται η συμμετοχή του σε μάχες της Μακεδονίας και της Μικράς Ασίας κατά κύριο λόγο. Τραυματίσθηκε πολλές φορές για να επιστρέψει στο μέτωπο πριν καλά - καλά κλείσουν οι πληγές του και τιμήθηκε με σημαντικές διακρίσεις όπως το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας (Αύγουστος 1925), δύο φορές τον Πολεμικό Σταυρό(Ιανουάριος και Μάιος 1918), και το Διασυμμαχικό Μετάλλιο»
Δεν ήταν βέβαια δυνατόν, σημειώνει ο Δ. Ξυριτάκης, να αποφύγει τις συνέπειες της πίστης του στο Βενιζέλο και τη Δημοκρατική Ιδέα που τα πλήρωσε με πολύμηνες φυλακίσεις με αποκορύφωμα την καταδίκη του από το Διαρκές Στρατοδικείο Χανίων για τη συμμετοχή του στο Κίνημα του '35 που σήμανε και την απόταξή του από το στράτευμα.
Χρειάστηκε δε να κινδυνεύσει η πατρίδα ώστε η πανικόβλητη μεταξική Δικτατορία με τον τότε πρωθυπουργό της καθηγητή Κορυζή να τον ανακαλέσει στα όπλα με το βαθμό του ταγματάρχη ένα μήνα περίπου πριν τη γερμανική επίθεση.
Έτσι η Μάχη της Κρήτης τον βρήκε στο Ηράκλειο επιφορτισμένο να υπερασπίσει το Κάστρο μας με ασήμαντα πολεμικά μέσα.
   
Το τέλος του Ταγματάρχη Τζουλάκη είναι συγκλονιστικό, όπως με θαυμασμό περιγράφουν όλες οι γραπτές και προφορικές μαρτυρίες για τα γεγονότα της 21ης Μαΐου 1941, όταν ουσιαστικά η μάχη έχει χαθεί αλλά το Ηράκλειο αρνείται να το παραδεχθεί και αντιδρά απελπισμένα πιο πολύ για την τιμή των όπλων. Από τις προαναφερόμενες μαρτυρίες πιο αξιόπιστη θεωρώ, λέει ο Δ. Ξυριτάκης, εκείνη τού τότε διοικητή της Χωροφυλακής Ηρακλείου Μανώλη Πιτικάκη, όπως αυτή καταχωρείται στο βιβλίο του «Θύελλα στην Κρήτη», εκδ. 1947. Πρέπει να σημειωθεί με την ευκαιρία πως ο αξιωματικός αυτός εκτός από τον πατριωτισμό και το ήθος του διέθετε συγγραφικό ταλέντο και περιγραφική δύναμη που σπανίζουν σε τέτοιου είδους κείμενα. Ιδού πως περιγράφει (σελ. 98) ο προαναφερόμενος συγγραφέας την μοιραία αντίδραση του Ταγματάρχη Τζουλάκη τις μεσημεριανές ώρες τις 21ηςΜαίου 1941, μόλις πληροφορήθηκε ότι ομάδα αλεξιπτωτιστών είχε πια εισχωρήσει για καλά στην πόλη από την Χανιώπορτα προς την Πλατειά Στράτα και κατευθύνονταν προς το Μεϊντάνι. «...Τότε ο ηρωικός ταγματάρχης Τζουλάκης αντί να περιμένει παθητικά την προσέγγιση των αλεξιπτωτιστών, σηκώνεται όρθιος και με το πιστόλι στο χέρι προχωρεί αποφασιστικά προς τα κάτω, προκαλώντας όσους θέλουν να τον ακολουθήσουν. Η απόφαση τούτη του γενναίου αξιωματικού, υπήρξε πραγματικά παράτολμη κι' απερίσκεπτη και δεν εξηγείται, παρά μονάχα με το ξεφρένιασμα που ένοιωσε ο ενθουσιώδης αυτός πατριώτης, βλέποντας τους Γερμανούς στην καρδιά της πόλεως. Μάταια τον αποτρέπουν απ' ολόγυρα και του συνιστούν να φυλαχθεί από τους αλεξιπτωτιστές, οι οποίοι μ' ένα πολυβόλο είχαν οχυρωθεί πίσω από έναν σωρόν αμμόσακκους, έξω από το κατάστημα Καβαλάκη. Με μια χειρονομία περιφρονήσεως προς τον κίνδυνο και το θάνατο, προχωρεί ακάλυπτος, ακολουθούμενος από μερικούς ενόπλους. Δεν κάνει όμως μερικά βήματα και μια ριπή ρίχνει νεκρό το άξιο παλληκάρι...».
Κατά τις απογευματινές ώρες, αναφέρει ο Δ. Ξυριτάκης, η σορός του Μ. Τζουλάκη θάφθηκε έξω από το ιερό του Αγίου Τίτου μαζί με τον άλλο ήρωα της ημέρας εκείνης, υπολοχαγό Μαρινέλλη, που έπεσε σε οδομαχία στην περιοχή του λιμανιού. Δεν γνωρίζουμε πόσοι παρακολούθησαν τη νεκρώσιμη τελετή. Γνωρίζουμε όμως, ότι δεν την παρακολούθησαν η σύζυγός του Ασπασία το γένος Μπογιατζίδη, (σημ: απεβίωσε στις το 1999) και η κόρη του, Λένα Αποστολάκη, 10 χρονών τότε ( σημ: Έφυγε από τη ζωή το 2008). Ο ηρωικός ταγματάρχης είχε προνοήσει να τις στείλει λίγες ημέρες νωρίτερα στην κωμόπολη των Μοιρών όπου πληροφορήθηκαν το θάνατό του, δύο μέρες αργότερα…
Μια ακόμη μαρτυρία
Εξ άλλου στο πώς έπεσε ο ταγματάρχης Τζουλάκης είχε αναφερθεί το 2012 μια ιστορική φωνή του Ραδιοφώνου στο Ηράκλειο η Κάκια Κοτζάμπαση μιλώντας τότε στο «Ράδιο Κρήτη» και το συνάδελφο δημοσιογράφο Νίκο Ψιλάκη μεταφέροντας την εικόνα του πατέρα της Απόστολου Κατσιρντάκη, ο οποίος ήταν ενωμοτάρχης την εποχή που οι Γερμανοί σκότωσαν τον Ταγματάρχη και βρέθηκε μπροστά την ώρα που τον γάζωσαν με τις σφαίρες. 
Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε, ο πατέρας της Απόστολος Κατσιρντάκης βρίσκονταν στις 21 Μαΐου του 1941 στο Φρουραρχείο με τον ταγματάρχη Τζουλάκη.
«Όταν έμαθαν πως οι Γερμανοί έστηναν μπλόκο επί της Καλοκαιρινού -μας έλεγε ο πατέρας μου - ο ταγματάρχης με τη βροντερή φωνή του, μας είπε: πάμε παιδιά. Και μας προέτρεψε να τον ακολουθήσομε για να φτάσομε στο σημείο που ήταν οι Γερμανοί.
   Ο Τζουλάκης ήταν μπροστά από μας και σε κλάσματα δευτερολέπτου ένα γερμανικό πολυβόλο τον χτύπησε στο ύψος της μέσης αφήνοντας τον κάτω νεκρό και το αίμα του έφτασε στα πρόσωπα των ανδρών που τον συνόδευαν.
   Ο θάνατος του Τζουλάκη τους πείσμωσε ακόμη περισσότερο και τους έδωσε δύναμη να πολεμήσουν και να πιάσουν αιχμαλώτους κάποιους από αυτούς, τους οποίους και μετέφεραν σε σπίτι στην οδό 25ης Αυγούστου.
   Μεγάλος πια, όπως είπε η κόρη του Κάκια, όταν περνούσαν μαζί από το δρόμο όπου βρίσκεται η επιτύμβια στήλη του Ταγματάρχη Τζουλάκη σταματούσε ευλαβικά μπροστά της, έβαζε το χέρι του πάνω στην καρδιά του, έβγαζε το μαύρο μπερέ που φορούσε και σε στάση προσοχής απέδιδε τη δική του, ελάχιστη, τιμή στον ήρωα.
Μάλιστα όταν η ίδια προσπαθούσε να τον πάρει από το σημείο και να φύγουν πάντα της έλεγε: δεν με πειράζει αν με θεωρούν πως δεν είμαι καλά, θέλω να τιμήσω τον Ταγματάρχη μου».
Η ταφή και η ανακομιδή των οστών του
Ο ταγματάρχης Τζουλάκης τάφηκε έξω από το ιερό του Αγίου Τίτου μαζί με τον Υπολοχαγό Μαρινέλη που σκοτώθηκε την ίδια μέρα.
Στις 21 Μαΐου 1947 μεταφέρθηκαν τα οστά του στη γενέτειρα του τον Άγιο Μύρωνα και η εφημερίδα «Η ΔΡΑΣΙΣ» σε εκτενές ρεπορτάζ της στην 1η σελίδα αναφέρεται στη συγκινητική τελετή σημειώνοντας μεταξύ άλλων: «Η πόλις Ηρακλείου, η κωμόπολις Άγιος Μύρων και ολόκληρος ή Εύανδρος Επαρχία Μαλεβυζίου εκήδευσεν χθές εν πρωτοφανεί παλλαϊκώ συναγερμό τον θρυλικόν Tαματάρχην του Πεζικού ΤΖΟΥΛΑΚΗ ΜΙΧΑΗΛ τού Μυρωνος».
Επίσης η εφημερίδα «ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ» σε πρωτοσέλιδο άρθρο του έκδοτη της και κορυφαίου αρθρογράφου Αριστοτέλη Γραμματικάκη στις 20 Μαΐου 1951 -δέκα χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης- αναφέρεται στην προσωπικότητα του ταγματάρχη και στην προσφορά του,περιγράφοντας γλαφυρά το βαθύτερο νόημα της θυσίας του και επισημαίνοντας μεταξύ άλλων: «Η Κρήτη -του Μάη του 1941- δεν ήταν ένα άψυχο νησί πεταμένο όπως τόσα νησιά, σε μιαν άκρη της άσπρης θάλασσας. Ήταν ένα είδος ζωντανού συνόλου που αποτελούσαν μερικές χιλιάδες Τζουλάκηδες. Τζουλάκηδες μικροί ή μεγάλοι, στρατιωτικοί ή πολίτες, άνδρες ή γυναίκες και παιδιά ακόμη…».
Μετά από χρόνια και όταν αναγέρθηκε στο Ηράκλειο το μνημείο για τη Μάχη της Κρήτης, τα οστά του, με ιδιαίτερες τιμές μεταφέρθηκαν από τη γενέτειρα του και εναποτέθηκαν σε χώρο κάτω από το μνημείο μαζί με άλλων πεσόντων.
Στο τόπο που έπεσε ο ταγματάρχης και στον δρόμο που πήρε το όνομα του έχει στηθεί από το δήμο μια στήλη με έργο του γλύπτη Μανώλη Ζαχαριουδάκη, με χάλκινο ανάγλυφο το κεφάλι του ηρωικού Ταγματάρχη και αναγράφεται: «Εδώ έπεσε στις 21-5-1941 ο Ταγμ/χης Μιχ. Τζουλάκης πολεμώντας τους Γερμανούς για το Μεγάλο μας Κάστρο».
   
ΑΠΕ - Γιώργος Μυσιρλάκης
  
 Πηγές:
   Οικογένεια Μιχαήλ Τζουλάκη
   Δ. Ξυριτάκη: Η σύντομη ζωή και το ηρωικό τέλος του ταγματάρχη Τζουλάκη
   Μ. Δουλγεράκη «50 Χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης»
   3ο Γενικό Λύκειο Ηρακλείου
   Εφημερίδες : «Μεσόγειος», «Δράση», «Πατρίδα», «Τόλμη» 
   ekriti.gr