Αν και όλοι ανεξαιρέτως θέλουμε πολύ να καταστραφούν τα χημικά όπλα, είτε της Συρίας είτε άλλων, θεωρώ ότι εν καιρώ ειρήνης αυτό δεν πρέπει να γίνει εις βάρος κανενός τρίτου και ιδιαίτερα παλαιών-πιστών μελών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Όσοι ζήσαμε το ‘Τσερνομπίλ’ (Πάσχα 1986), θυμόμαστε το θανατηφόρο ραδιενεργό νέφος που 5 μέρες μετά είχε εξαπλωθεί και στην χώρα μας, φέρνοντας την έως σήμερα, χρόνια μόλυνση του οικοσυστήματος. Τότε μολυνθήκαμε αμετάκλητα για πενταροδεκάρες…για ένα αναλογικά ευτελές, απλούστατο επιπλέον μέτρο ασφαλείας: το προστατευτικό καπάκι-σαρκοφάγο, που στην περίπτωση τήξης (meltdown) του αντιδραστήρα θα απέτρεπε στην θανατηφόρα ραδιενέργεια να ξεχυθεί στο περιβάλλον, μέτρο που στην Δύση περιλαμβάνονταν ανελλιπώς στον στάνταρ εξοπλισμό.
Κάτω από αντίστοιχες ευτελείς ‘εκπτώσεις ασφαλείας’ στο Μποπάλ της Ινδίας, μείωσαν το κόστος παραγωγής στο εργοστάσιο της Union Carbide, θέτοντας μόνιμα εκτός λειτουργίας συστήματα ασφαλείας, αφήνοντας στο έλεος τόνων τοξικότατων χημικών αερίων, σε μόνιμα πυκνοκατοικημένη ζώνη, εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που ή πέθαναν, ή τυφλώθηκαν ή έπαθαν χρόνια νευρολογικά προβλήματα http://en.wikipedia.org/wiki/Bhopal_disaster.
Στις παραπάνω περιπτώσεις οι ‘υπεύθυνοι’ απέφυγαν τα συγκριτικά ‘τζάμπα’ σε κόστος ενδεικνυόμενα διαθέσιμα μέτρα, ενώ και οι αποζημιώσεις ήταν από συμβολικές έως ανύπαρκτες. Παρόμοια αστοχία, από έλλειψη ενός ευτελέστατου οργάνου παρακολούθησης, είχαμε και στο Σεβέζο της Ιταλίας όπου τοξικότατη διοξίνη αφέθηκε στο περιβάλλον πλησίον πόλεως.
Τώρα, 30 χρόνια αργότερα, εκατοντάδες τόνοι άγνωστων Χημικών Όπλων και πρώτων υλών ‘πρόδρομων ενώσεων’ της Συρίας (και μόνο;), που συμπεριλαμβάνουν VX, Sarin, και μουστάρδα, σχεδιάζονται να καταστραφούν για πρώτη φορά εν πλω, μεσοπέλαγα, μεταξύ Ελλάδας-Σικελίας-Μάλτας-Λιβύης, δηλαδή κάπου σε απόσταση 270-350 Χμ από την Σικελία και 350-500 Χμ από τις κοντινότερες Ελληνικές ακτές (Κρήτη, Κύθηρα, Καλαμάτα), μέγιστο βάθος εκεί 4000μ (δες υποθαλάσσια περιοχή Ionian Abyssal Plain).
Ιστορικό – ιδιότητες χημικών όπλων
Μεταπολεμικά, τα χημικά αποθέματα των Ναζί και πολλά των Συμμάχων τα ‘ξεφορτώθηκαν εσπευσμένα’, δυστυχώς με απερίσκεπτη καταβύθιση τους στην θάλασσα σε διάσπαρτες, συνήθως μη καταγραμμένες τοποθεσίες, σε Ευρώπη (Βαλτική, Στενά μεταξύ Νορβηγίας-Δανίας), Αφρική, αλλά και εκτός των ακτών Ιαπωνίας και ΗΠΑ δες ‘Disposal’ και πρόγραμμα CHASEhttp://www.toxipedia.org/display/toxipedia/Chemical+Weapons ,http://www.nuc.berkeley.edu/forum/218/deadliness-belowweapons-mass-destruction-thrown-sea-years-ago-present-danger-now-and-army- . Η πρακτική αυτή απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ το 1970. Μετά την διεθνή συνθήκη για τα χημικά (1993) που ισχύει από το 1997, ελάχιστα κράτη (δυστυχώς κάποια γειτονικά μας) διατηρούν πλέον χημικά οπλοστάσια.
Σήμερα, 60-70 χρόνια μετά, τα δηλητήρια διαρρέουν από τα σκουριασμένα δοχεία, με την ουσιαστικά αδιάλυτη στο νερό μουστάρδα να τραυματίζει ψαράδες που την συναντούν στα δίκτυα τους http://lietuvos.org/zinios/gas_ww2.htm σε Βαλτική, Νότια Αφρική. Επίσης και η Κίνα αναφέρει μέχρι και σήμερα ότι έχει 2000 νεκρούς ή τραυματίες από τα διάσπαρτα Γιαπωνέζικα χημικά όπλα του Β’ΠΠhttp://english.people.com.cn/200506/27/eng20050627_192657.html. Φαίνεται πως η ελαιώδης μουστάρδα, γνωστό πλέον καρκινογόνο, έχει τεράστια διάρκεια ζωής σε νερό-περιβάλλον (το VX έχει επίσης ελαιώδη σύνθεση και η μόλυνση νερού-εδάφους με VX ίσως απαιτεί επίσης μακροχρόνια καραντίνα).
Τα Χημικά όπλα διακρίνονται σε: α) ‘Καυστικά’ π.χ. Μουστάρδα, που δρουν με καθυστέρηση ακόμα και πολύωρη, προκαλώντας 3ου βαθμού εγκαύματα, β) ‘Νευροτοξικά’ π.χ. Σαρίν, VX που διεγείρουν ασταμάτητα τους μυς παραλύοντας τους και σκοτώνοντας σε μερικά λεπτά λόγω ασφυξίας, γ) ‘Αιματοτοξικά’ π.χ. υδροκυάνιο που σκοτώνουν ταχύτατα εμποδίζοντας την χρήση οξυγόνου από το αίμα και δ) ‘Ασφυξιογόνα’ π.χ. χλωρίνη, φωσγένιο που ερεθίζουν προκαλώντας τεράστιο πνευμονικό οίδημα (υγρό στα πνευμόνια), αρκετές ώρες αργότερα σκοτώνοντας πάλι από ασφυξία, δεςhttp://en.wikipedia.org/wiki/Chemical_warfare ,http://cbwinfo.com/Chemical/Blister/HD.shtmlν ,http://emergency.cdc.gov/chemical/toxfaqs.asp ,
VX: Πλέον νευροτοξικό, άχρωμο και άοσμο, ελαιώδες, ελάχιστα αεριοποιείται, ειδικό βάρος λίγο μεγαλύτερο του νερού, διαρκεί στο περιβάλλον μέρες ή βδομάδες ή περισσότερο, απορροφάται από το δέρμα. 85000 φορές πιο τοξικό από το υδροκυάνιο. Μόλις 10mg ή 10/1000 του γραμμαρίου, περίπου 10/1000 ενός κυβικού εκατοστού σκοτώνουν άνθρωπο βάρους 70Kg, άρα θεωρητικά φτάνουν μόλις 10 λίτρα για ένα εκατομμύριο θανατηφόρες δόσεις, δες σελ. 28, 29 http://www.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a559665.pdf,http://www.iraqwatch.org/profiles/chemical.html ,http://en.wikipedia.org/wiki/VX_%28nerve_agent%29 .
ΣΑΡΙΝ: Διαρκεί στο περιβάλλον μέρες ή βδομάδες, 500 φορές πιο τοξικό από το υδροκυάνιο, άχρωμο άγευστο και άοσμο, εξατμίζεται πλήρως στον αέρα και αναμιγνύεται πλήρως με το νερό, η θανατηφόρος δόση στο δέρμα είναι 170 φορές μεγαλύτερη από αυτή του VX, όμως και πολύ μικρότερες ποσότητες προκαλούν μόνιμες νευρολογικές βλάβες, δες http://en.wikipedia.org/wiki/Sarin , http://www.opcw.org/about-chemical-weapons/types-of-chemical-agent/nerve-agents/ .
ΜΟΥΣΤΑΡΔΑ: Άχρωμη και άοσμη, ή όχι, εξατμίζεται λίγο, περισσότερο στην ζέστη, λιποδιαλυτή, ελάχιστα αναμιγνύεται με το νερό, ειδικό βάρος λίγο μεγαλύτερο του νερού, θανατηφόρος δόση στο δέρμα θεωρείται ποσότητα 700 φορές μεγαλύτερη από αυτή του VX, ή περίπου 7 κυβικά εκατοστά http://emedicine.medscape.com/article/832060-overview#a0199 .
Προηγουμένη εμπειρία καταστροφής τους
Καταστροφές τέτοιων χημικών έγιναν έως τώρα αποκλειστικά επί εδάφους και κυρίως με καύση. Πρόσφατα, στο Νιούπορτ Ιντιάνας, ΗΠΑ εξουδετέρωσαν με υδρόλυση ποσότητα χημικών ισόποση της Συρίας (1151 τόνους). Αν και πήρε χρόνια να κατασκευάσουν-λειτουργήσουν προσεκτικά τις εγκαταστάσεις (1997-2005) αλλά και 3 επιπλέον χρόνια (2005-2008) για την υδρόλυση, όλα επί εδάφους, δεν έλειψαν μικρο-ατυχήματα, δεςhttp://en.wikipedia.org/wiki/Newport_Chemical_Agent_Disposal_Facility . Κάπου 70 σταθμοί συνεχούς ατμοσφαιρικής μέτρησης είχαν επίσης τοποθετηθεί μέσα και γύρω από το εργοστάσιο που ήταν πολύ κοντά σε πόλη, λαμβάνοντας 4400 δείγματα ημερησίωςhttp://www.tribstar.com/local/x1155763440/Completion-of-VX-neutralization-means-many-things-to-Valley . Ο χώρος διαμορφώθηκε αργότερα σε δημόσιο πάρκο, ενώ τα κατάλοιπα της όλης κατεργασίας στάλθηκαν, λόγω και επιμονής των κατοίκων, 1000 Χμ. μακριά, στο Τέξας, για καταστροφή με καύση που τέλειωσε το 2009.
Κίνδυνοι για την χώρα
Αν και κάποια από τα χημικά αυτά εξαερώνονται εντός ωρών (π.χ. Σαρίν), δεν βρήκα στην βιβλιογραφία πόσο διαρκούν ανακατεμένα στο έδαφος ή σε ζωντανούς ιστούς ή στο κρύο θαλασσινό νερό (η μουστάρδα φαίνεται να κρατάει δεκαετίες…. μαζί με το VX είναι βαρύτερα από αέρα και νερό ώστε ή παραμένουν σε χαμηλό ύψος στον αέρα ή βυθίζονται).
Σε περίπτωση ρίψης ουσιών στο περιβάλλον ή ατυχήματος, ταχεία μεταφορά τους προς την Ελλάδα μπορεί να γίνει: α) με ανέμους, που έχουν συνήθως κατεύθυνση Βόρειο-Δυτική ή Δυτική, άρα με πολύ χαμηλή ταχύτητα 25 Χμ./ώρα τα αέρια μπορούν σε 1 μόλις ημέρα να έχουν φτάσει πάνω από Ελλάδα-Κρήτη, β) με ροές του θαλασσινού νερού, που είναι αριστερόστροφες εντός της Λεκάνης της Μεσογείου, δηλ. κατά μήκος των Βόρειων ακτών της Αφρικής κινούνται επιφανειακά από Δύση προς Ανατολή, μετά βυθίζονται στην περιοχή Λεβάντε ΝΑ της Κύπρου και επιστρέφουν από τις Νότιες Ακτές της Τουρκίας πίσω προς το Γιβραλτάρ. Με ταχύτητα περιπάτου των θαλασσίων ροών π.χ. 2 Χμ./ώρα, τα νερά ταξιδεύουν ίσως και 50 Χμ./ημέρα, που σημαίνει ότι ίσως εντός 7-10 ημερών θα βρίσκονται στις νοτιοδυτικές ακτές της χώρας, ενώ εντός 3 μηνών ίσως σε όλες τις ακτές της χώρας, γ) με αλιεύματα ψαριών, εάν τα παραπάνω λιποδιαλυτά χημικά αποθηκεύονται έστω και προσωρινά, επάνω ή εντός αυτών.
Ωστόσο, έχουν παρατηρηθεί χρόνιες αναπηρικές νευρολογικές και άλλες βλάβες, όπως π.χ. το ‘σύνδρομο του Κόλπου’ που 23 χρόνια μετά την έκθεση τους υποφέρουν ακόμα το 30% του προσωπικού, δηλ. κάπου 250000 βετεράνοι του Ιράκ(1991), που οφείλεται και στην περιστασιακή, ανεπαίσθητη, ‘μη άμεσα συμπτωματική’ έκθεση σε νευροτοξικά Χημικά Όπλα ή και αντίδοτα τουςhttp://en.wikipedia.org/wiki/Gulf_War_syndrome ,http://www.medicalnewstoday.com/articles/262010.php http://www.usatoday.com/story/news/nation/2013/03/20/research-ties-gul-war-illness-to-brain-damage/1982817/. Ας σημειωθεί ότι επί 7-10 χρόνια μετά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου (1991), η επίσημη εκδοχή ήταν ότι οι βετεράνοι έπασχαν μαζικά από μετα-τραυματικό στρες ή κατάθλιψη και όχι σοβαρότατες ασθένειες που χρειάζονταν μόνιμη ιατρική φροντίδα. Αντίστοιχα, χρειάστηκαν κάπου 20 χρόνια για να γίνει επισήμως δεκτό ότι η ουσία Agent Orange με την φοβερή διοξίνη, που ως αποξηραντικό φυτών χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα στο Βιετνάμ, δημιούργησε σοβαρότατα χρόνια προβλήματα υγείας http://www.militaryreporter.org/gw10197b.html ,http://en.wikipedia.org/wiki/Agent_Orange .
Επειδή η εδώ, ήδη τριτοκοσμική κατάσταση στο σύστημα υγείας της χώρας, είναι αδύνατον να ‘σηκώσει’ οιαδήποτε νέα επιβάρυνση, προσωρινή ή χρόνια, που τυχόν δημιουργηθεί από αστοχίες ή πρακτικές της χημικής επεξεργασίας στην άμεση γειτονιά μας, καλείται ο κ. Σαμαράς, με την προσωρινή του διπλή διαχειριστική ιδιότητα, επικεφαλής χώρας και ΕΕ, να ηγηθεί των προσπαθειών και εγγυήσεων, ώστε, όχι μόνο να αποφευχθούν ‘ολισθήματα’ στις διαδικασίες, αλλά κυρίως να γνωστοποιηθεί το ποιος αναλαμβάνει την ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΩΝ για ότι μας συμβεί…
Αναπάντητες ερωτήσεις:
-Ποια η λίστα χημικών, πρόδρομων ενώσεων, ποσότητες και μορφή τους (βλήματα, κοντέινερ, υγρά, στερεά ή αέρια);
-Θα απελευθερωθούν στο περιβάλλον στερεά, υγρά ή αέρια, επεξεργασμένα ή όχι, και ποια είναι αυτά;
-Θα υπάρξει ανεξάρτητη διακρατική αρχή παρακολούθησης και συνεχών περιβαλλοντικών μετρήσεων;
-Ποια η διάρκεια ζωής χημικών και παραπροϊόντων εντός του οικοσυστήματος αλλά και σε ψάρια, φυτά, ζώα και άνθρωπο;
-Σε περίπτωση διαρροής-ατυχήματος, σε τι συγκεντρώσεις χημικών κάθε μορφής θα εκτεθούν οικοσύστημα και τροφική αλυσίδα;
-Εάν εμφανιστούν καθυστερημένα προβλήματα υγείας στον πληθυσμό, ποιος θα πληρώσει αποζημιώσεις υγείας, αλιείας, γεωργίας, κτηνοτροφίας, τουρισμού, επενδύσεων κλπ.; Η ερώτηση είναι πολύ κρίσιμη καθώς κάποια χημικά ίσως έχουν πολύ μακρά διάρκεια ζωής στο περιβάλλον.
-Εξασφαλίζονται πλήρως πληθυσμοί και οικοσύστημα για όλη την διάρκεια της πολύμηνης (ίσως και πολυετούς;) επιχείρησης;
-Οι γύρω χώρες είναι αποφασισμένες να καταγγείλουν άμεσα μια αστοχία, με προσωρινές ή μακροχρόνιες επιπτώσεις, ακόμα και εντός τουριστικής περιόδου;
-Εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, χρηματοδοτείται γενναιόδωρα η όλη επιχείρηση, ώστε να είναι και πλήρως πιστοποιημένη (πλοίο, μηχανήματα, μετρήσεις), αλλά και μη βιαστική;
Δυστυχώς στο Τσερνομπίλ, η τότε ελληνική κυβέρνηση άργησε εγκληματικά πολύ να ανακοινώσει στοιχειώδεις οδηγίες, καταδικάζοντας τους πολίτες σε πολύ μεγαλύτερη έκθεση, ενώ στην Βόρεια Ευρώπη είχαν ήδη παρθεί, εβδομάδες πριν, τα βασικά μέτρα πολιτικής προφύλαξης.
