Από την Παλιά μέχρι τη Νέα Αλικαρνασσό

Ο τίτλος του άρθρου δείχνει μια ιστορική πορεία ονομασίας και μετακίνησης Ελληνικού πληθυσμού από μια τοποθεσία της Μικράς Ασίας και μία αρχική πόλη σε μία νέα πόλη με τους ίδιους ανθρώπους πρόσφυγες της μητέρας πόλης στο νησί της Κρήτης λίγο έξω από την πόλη του Ηρακλείου. Σήμερα αυτή η πόλη των 20000 περίπου κατοίκων είναι δημοτική ενότητα στο δήμο Ηρακλείου και όπως έχει χαρακτηριστεί ο παλιός Δήμος σήμερα σε Ιστορικό δήμο Νέας Αλικαρνασσού. Η διοικητική αυτονομία αυτής της νέας πόλης και των κατοίκων της δυστυχώς δεν στάθηκε ποτέ ένα ευτυχές και ήρεμο γεγονός, εκτός μικρών χρονικών διαστημάτων.

Η αρχαία Αλικαρνασσός είναι πόλης της Καρίας της Μικράς Ασίας, ήταν μια αποικία Δωρική από τις πόλεις του Άργους και της Τροιζηνίας στην Ιωνία που κτίστηκε περίπου το 1000 π.χ. Αρχηγός αυτής της αποικίας ήταν ο Άνθης γιός του Ποσειδώνα κατά την μυθολογία. Η πόλις της Αλικαρνασσού στην μακραίωνη ιστορία της είχε λαμπρές περιόδους ακμής και παρακμής μια πορεία ύπαρξης δύσκολη, πολλές φορές όχι ευχάριστη αλλά ένδοξη.

Η Αλικαρνασσός υπήρξε πατρίδα του Ηροδότου πατέρα της Ιστορίας και του ποιητή Διονυσίιου θείου του Ηροδότου (αδελφός της μητέρας του), αλλά και της Αρτεμισίας Α’, του Μαύσωλου και της γυναίκας του Αρτεμίσιας Β’ που κατασκεύασε το περίφημο Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού ένα από τα 7 θαύματα της Αρχαιότητας. Από εκείνη την εποχή μέχρι και την μεταβυζαντινή εποχή δεν υπάρχει κάτι ιστορικό να αναφερθεί. Με την κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την έλευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχαμε νέα γεγονότα και η Αλικαρνασσός άρχισε να ξαναεμφανίζεται στο προσκήνιο.

Οι Ιωαννίτες Ιππότες μοναστικό τάγμα της λατινικής εκκλησίας, κατέλαβαν την Αλικαρνασσό γνωστή τότε με το όνομα Μέσι (Mesy) οχυρώνοντας τη κατεστραμμένη αυτή πόλη. Κατασκεύασαν ένα μεγάλο φρούριο το 1402 το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα. Χρησιμοποιήθηκαν πολλά υλικά από τα κατεστραμμένο Μαυσωλείο καθώς και αγάλματα για τον διάκοσμο του. Το φρούριο που έφτιαξαν ήταν αφιερωμένο στον προστάτη του τάγματος Άγιο Πέτρο δίνοντας και το όνομα του στην πόλη που ονομάστηκε Πετρόνεουμ (Petroneum) από το όνομα του φρουρίου. Αργότερα με παράφραση το Πετρόνεουμ έγινε από τους Έλληνες στο Ελληνικότερο Πετρούμι γιαυτό και οι Αλικαρνασσώτες λέγονταν Πετρουμιανοί. Το 1842 μετά από συμφωνία Σουλτάνου Βάγιατζητ Β’ και του Μεγάλου Δάσκαλου των Ιπποτών Πιέρ ντ’ Ωμπουσόν το φρούριο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν δεσμωτήριο πολιτικών καταδίκων, το δε παρεκκλήσι έγινε Τζαμί προσθέτοντας και μιναρέ. Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα από Πετρούμι να αλλάξει όνομα και να γίνει Μπόντρουμ (Φυλακή) στα Τούρκικα όπως είναι πλέον γνωστή η Αλικαρνασσός μέχρι σήμερα. Οι Αλικαρνασώτες όμως δεν άλλαξαν το όνομα και ακόμη σήμερα αποκαλούνται Πετρουμιανοί (στις μεταξύ τους συζητήσεις) έχοντας έλθει σαν πρόσφυγες στο Ηράκλειο της Κρήτης και στη δημοτική ενότητα Νέας Αλικαρνασσού συνηθίζεται να αποκαλούνται πλέον σήμερα Αλικαρνασσώτες από την πλειοψηφία του κόσμου, όμως στις συζητήσεις μεταξύ των οι Αλικαρνασσώτες ακόμη και σήμερα προτιμούν το Πετρουμιανοί.

Οι Αλικαρνασσώτες ή Πετρουμιανοί λόγο της γειτνίασης με την Νήσο Κω και άλλα νησιά των Δωδεκανήσων που ήταν υπό Ιταλική κατοχή έμαθαν από συγγενείς και φίλους Έλληνες και ειδικά από Ιταλούς μετά το 1914 ότι θα γίνουν μεγάλες ανακατατάξεις κυρίως εις βάρος των χριστιανών. Στο Πετρούμι – Αλικαρνασσό το πρώτο κύμα προσφυγιάς έγινε τότε με τους περισσότερους να φεύγουν προς Ευρώπη και Αμερική και λιγότερους στην Ελλάδα. Δεύτερο κύμα φυγής ήταν το 1919-1920 όταν πλέον οι Ιταλοί ήταν πολλοί σίγουροι γιαυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει, γνώριζαν τις διαθέσεις των μεγάλων δυνάμεων που μάλλον έψαχναν αφορμή να αλλάξουν σύμμαχο και η εκστρατεία της Μεγάλης Ιδέας στο Σαγγάριο έδωσε την αναμενόμενη αφορμή. Οι Δωδεκανήσιοι μαθαίνοντας το από τους Ιταλούς αλλά και οι Ιταλοί ενημέρωσαν όλους του Ιταλούς υπηκόους που ζούσαν στην Μικρά Ασία να μετακινηθούν διότι θα υπάρξουν ριζικές αλλαγές ίσως και με βίαιο τρόπο. Οι 5000 περίπου Έλληνες της Αλικαρνασσού αλλά και των τριγύρω περιοχών μια μεγάλη μερίδα άρχισε να φεύγει ενώ μέχρι το 1922 είχαν φύγει όλοι.

Πανοραμική θέα της Παλιάς Αλικαρνασσού ή Πετρούμι

Στο πρώτο κύμα που έφυγε από Μικρά Ασία το 1914 κάποιοι ήλθαν στο Ηράκλειο ένα τμήμα του πήγε στην σημερινή Νέα Αλικαρνασσό και πήρε Τούρκικες κατοικίες που υπήρχαν και ήταν ακατοίκητες. Επίσης υπήρξε και σχολείο που λειτούργησε από το 1917 που στεγάστηκε σε στάβλους που ανακαινίστηκαν κατάλληλα για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν σχολείο.

Ο Ελευθεριάδης Μιχαήλ από το Πετρούμι και συνεργάτης του Βενιζέλου, σε συνάντηση που είχε μαζί του το 1922 ζήτησε την μεταφορά των Αλικαρνασσωτών στην Ελλάδα και του δόθηκε χώρος στην Αθήνα. Ο ίδιος ο Ελευθιεριάδης Μιχαήλ γνώριζε ότι στο Ηράκλειο Κρήτης υπήρχαν καλύτερες προϋποθέσεις εγκατάστασης και του δόθηκε τελικά η σχετική άδεια να μεταφερθούν στην Κρήτη. Η περιοχή της σημερινής Νέας Αλικαρνασσού συνδύαζε πολλά κοινά στοιχεία με το Πετρούμι η θάλασσα δίπλα, ύψωμα αμφιθεατρικό όπως και το Πετρούμι. Όταν πλέον ήλθε ο περισσότερος πληθυσμός άρχισαν οι διαδικασίες για την κατασκευή του νέου οικισμού της Νέας Αλικαρνασσού που ολοκληρώθηκε το 1929 έχοντας κατασκευαστεί 600 κατοικίες σε οικόπεδο η κάθε μια περίπου 11Χ24 m2 χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και νερό. Επίσης δημιουργήθηκαν 300 περίπου οικόπεδα χωρίς κατοικίες συν τους γεωργικούς κλήρους που πήραν όσοι δήλωσαν ότι ήταν γεωργοί. Έτσι η περιοχή της νέας Αλικαρνασσού διαμορφώθηκε σε ένα Αστικό κέντρο με όμορφη ρυμοτομία τετραγώνων μεγάλων δρόμων, ίσως το καλύτερο νέο προάστιο του Ηρακλείου. Η βόρεια πλευρά του ήταν τα Θαλασσινά με τους περισσότερους κατοίκους επαγγελματίες αλιείς, το νότιο τμήμα ήταν τα Γεωργικά με τους γεωργούς κατοίκους όπως το δήλωσαν που εκτός της γης τους δόθηκαν και μικρές αγροικίες. Τέλος ανάμεσα των θαλασσινών και των Γεωργικών υπήρχε ο αστικός ιστός του προαστίου. Στην αρχή δεν υπήρξε πρόβλημα στέγασης κανενός, μάλιστα πολυπληθείς οικογένειες πήραν κατοικία και έξτρα οικόπεδο για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Παρατηρήθηκε ότι σιγά – σιγά έφθαναν νέοι πρόσφυγες καλύπτοντας όλα τα οικόπεδα του αστικού ιστού αλλά και του μη αστικού δημιουργώντας νέες κατοικίες αρχίζοντας έτσι την επέκταση της πόλης ίσως με λίγο άναρχο τρόπο. Ο συνοικισμός επεκτάθηκε με 1 ή 2 τετράγωνα από όλες τις μεριές του όπως δυτικά, ανατολικά, νότια και βόρεια. Για ότι τους δόθηκε είναι γεγονός ότι οι πρόσφυγες πλήρωσαν ένα σχετικά μικρό αντίτιμο για όλη αυτή την περιουσιακή υποδομή που δημιουργήθηκε όπως οικήματα, οικόπεδα ή αγροικίες με αγροτική γη.

Σχέδιο πόλις Νέας Αλικαρνασσού 1931

Στο ιστό της πόλης είχε προβλεφτεί χώρος για την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (πολιούχου στο Πετρούμι πολιούχου και στην  Νέα Αλικαρνασσό), νέου σχολείου η Ηροδότεια σχολή (1ο  Δημοτικό Σχολείο αργότερα και σήμερα το ίδιο κτήριο στεγάζει δύο νηπιαγωγεία), χώρος για αγορά (σ’ αυτόν τον χώρο κτίστηκε το τελευταίο Δημαρχείο και τώρα στεγάζονται όλες οι τεχνικές υπηρεσίες του δήμου Ηρακλείου), χώρος πλατείας που έγινε τελικά πάρκο και ένας χώρος για κάποιο δημόσιο κτήριο που τελικά έγινε το κτήριο που κατασκευάστηκε για την Νεολαία αλλά στέγασε την κοινότητα και μετά το πρώτο Δημαρχείο ενώ σήμερα στεγάζει το ΚΑΠΗ.

Το κτήριο της πρώτης κοινότητας ήταν επί της οδού Ικάρου που σήμερα κατασκευάζεται εξ αρχής ένα νέο κτήριο αγνώστου χρήσης. Ίσως αν γίνει παρέμβαση από τους τοπικούς δημοτικούς συμβούλους της δημοτικής ενότητας Νέας Αλικαρνασσού να πάρει σάρκα και οστά η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του 1994 για την δημιουργία Μουσείου και Βιβλιοθήκης Μικρασιάτικης Ιστορίας.

Η πρώτη γενιά προσφύγων όσοι ήταν πάνω από την ηλικία του σχολείου έμειναν με γραμματικές γνώσεις που είχαν από το Πετρούμι. Οι άλλοι που ήταν σε ηλικία σχολείου φοίτησαν αλλά λόγω της μεγάλης φτώχειας γρήγορα εγκατέλειπαν τα σχολεία για να πάνε σε εργασίες. Όσοι κατάφερναν να τελειώσουν το δημοτικό γνώριζαν τουλάχιστον ανάγνωση και γραφή ενώ υπήρχαν πολλοί που δεν τα κατάφεραν ποτέ. Η δεύτερη γενιά πήγαν όλοι σχολείο και τέλειωσαν τουλάχιστον τον δημοτικό στην πλειοψηφία τους. Το πρόβλημα της φτώχειας δεν είχε ξεπεραστεί πλήρως. Από την Τρίτη γενιά και πέρα δηλαδή τους γεννηθέντες μετά το 1950 σχεδόν όλοι πήγαιναν στο Γυμνάσιο και αρκετοί στο πανεπιστήμιο. Η τρίτη γενιά ήταν τυχερότεροι όλων, η φτώχεια είχε ξεπεραστεί στην πλειοψηφία των κατοίκων και τα παιδιά μπορούσαν να ατενίζουν με αισιοδοξία τις σπουδές τους.

Πρόσφυγες Νέας Αλικαρνασσού 1930, μεταφέρουν σωλήνες για το δίκτυο ύδρευσης, με το καπελάκι ο κοινοτάρχης Ελευθεριάδης Μ. (αρχείο Καλλιόπης Νίχλου)

Η πρώτη φωτογραφία είναι η πραγματική η δεύτερη έχει δεχθεί επεξεργασία για να φύγουν οι φθορές του χρόνου

Οι πρόσφυγες της Νέας Αλικαρνασσού αν και έζησαν σε ξεχωριστό δικό τους χώρο δυστυχώς γι αυτούς έζησαν μια ιδιότυπη σχέση με του γηγενείς Κρητικούς. Όλα ξεκίνησαν με τις ανεπιθύμητες κατασκευές που επιλέχθηκε η Νέα Αλικαρνασσός να τις φιλοξενήσει χωρίς ποτέ να ερωτηθούν οι κάτοικοι της. Η πρώτη ανεπιθύμητη κατασκευή ήταν οι Φυλακές Νέας Αλικαρνασσού που εκτός του οικοπέδου που κατέλαβαν μετά από χρόνια αποδείχτηκε ότι είχαν καταπατήσει διπλάσιο χώρο από αυτόν που τους παραχωρήθηκε άσε δε τα προβλήματα που δημιουργούν οι φυλακές σε γειτνιάσει με πόλη.

Αμέσως μετά έγινε ένα βοηθητικό αεροδρόμιο που έπρεπε να γίνει και δυστυχώς έγινε στην περιοχή της Νέας Αλικαρνασσού διότι εκεί υπήρχε χώρος που δεν έθιγε συμφέροντα ενώ τα συμφέροντα των προσφύγων είχαν αρχίσει όπως φαίνεται να μην υπάρχουν και οι πρόσφυγες να θεωρούνται πλέον ότι ήταν κάτοικοι β’ κατηγορίας. Τα αεροδρόμιο ήταν αυτό που έδιωξε για δεύτερη φορά από τα σπίτια τους το 1941 του Πετρουμιανούς Νεοαλικαρνασσώτες και ελλοχεύει ο κίνδυνος σήμερα που είναι διεθνές αεροδρόμιο ενός αεροπορικού ατυχήματος αφού το αεροδρόμιο απέχει μόλις 50 μέτρα από τις κατοικίες των πολιτών και της πόλης της Νέας Αλικαρνασσού. Σήμερα το αεροδρόμιο αυτό έχει την μεγαλύτερη κίνηση σε τσάρτερς πτήσεις στην Ελλάδα. Η ηχορύπανση, η αέρια ρύπανση και ο κίνδυνος ατυχήματος είναι 3 εφιάλτες που ζουν καθημερινά οι κάτοικοι της.

Μια δεύτερη υποδομή που έπρεπε να πάει στους πρόσφυγες αφού εκεί υπήρχε πάλι χώρος που δεν έθιγε πάλι συμφέροντα αλλά τα ανύπαρκτα πλέον των προσφύγων. Τα σφαγεία του Ηρακλείου και αυτά στην Αλικαρνασσό, οι Στρατώνες Στρατού και Αεροπορίας καθώς και αεροπορική βάση πολεμικών αεροπλάνων (εκκωφαντική ηχορύπανση πάνω από τα όρια πόνου) και αυτά στην Αλικαρνασσό.

Το αποκορύφωμα της υποκρισίας ήταν όταν χρειάστηκε το Επιμελητήριο Ηρακλείου οικόπεδο για να φτιάξει τεχνικές σχολές με αντάλλαγμα κάθε έτος ένας – δύο Αλικαρνασσώτες θα φοιτούσαν δωρεάν στις σχολές. Αυτό διατηρήθηκε για μερικά χρόνια (μέρος της συγχωνεύτηκε στα ΤΕΙ και το άλλο στην Μέση Τεχνική Εκπαίδευση) έκτοτε δεν ισχύει και όλο το τεράστιο οικόπεδο οικειοποιήθηκε από το Επιμελητήριο Ηράκλειο χάνοντας ο δήμος Νέας Αλικαρνασσού ένα περιουσιακό στοιχείο και κατοίκους που δεν θα φοιτούσαν πλέον.  Σήμερα τα κτίρια φιλοξενούν ένα Τεχνικό Σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης και άλλες υπηρεσίες.

Η συνέχεια δεν έχει τελειωμό χρειάστηκαν οικόπεδα για να κάνουν δεξαμενές καυσίμων και αυτές στην βόρεια πλευρά του προσφυγικού προαστίου. Χρειάστηκε να γίνει χαβούζα στο Ηράκλειο και αυτή στην Νέα Αλικαρνασσό καταστρέφοντας παράλληλα και την παραλία της καθώς και την παραλία Καρτερού από τις ακαθαρσίες που έπεφταν χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία στην ανατολική θαλάσσια περιοχή της Αλικαρνασσού.

Χρειάστηκε Βιομηχανική περιοχή πάλι το προσφυγικό προάστιο έπρεπε να παραχωρήσει ζωτικό χώρο του και ίσως από του καλύτερους, στο μοναδικό ύψωμα που δεσπόζει της πόλης του Ηρακλείου.

Όταν παρουσιάστηκε πρόβλημα με τους Ρομά νομάδες πάλι η Νέα Αλικαρνασσός έπρεπε να δώσει λύση έτσι σιωπηρώς από τον δήμο Ηρακλείου και την Νομαρχία σιωπηρός είχαμε την δημιουργία του σημερινού καταυλισμού στα δύο Αοράκια αλλά και ενός δεύτερου αργότερα ο οποίος ευτυχώς ο πρώην δήμος Νέας Αλικαρνασσού με προσπάθεια ετών κατάφερε να τον ξηλώσει.

Χρειάστηκε το Ηράκλειο κλειστό γήπεδο και ζητήθηκε χώρος που παραχωρήθηκε για να κατασκευαστεί το νέο Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο Νέας Αλικαρνασσού, μόλις ήταν έτοιμο να παραχωρηθεί άλλαξαν τον νόμο και από δημοτικό έγινε Κρατικό όλοι οι υπάλληλοι ήταν από το Ηράκλειο και ΚΑΝΕΝΑΣ από τους πολίτες του δήμου Νέας Αλικαρνασσού που παραχώρησε το οικόπεδο. Έτσι ο τότε Δήμος δεν παρέστει στα επίσημα εγκαίνια λειτουργίας του σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Επίσης παραχωρήθηκε και δεύτερο μεγαλύτερο οικόπεδο για κατασκευή μεγαλύτερου κρατικού Κλειστού γηπέδου τελικά παραχωρήθηκε στο Δήμο Ηρακλείου και πάλι κανένας πρόσφυγας δεν είχε την τύχη να γίνει υπάλληλος πάλι από αλλού.

Κάποια στιγμή έπρεπε το αεροδρόμιο να επεκταθεί και επεκτάθει επί Χούντας πάλι εις βάρος του προαστίου και μάλιστα ζητήθηκε να γκρεμιστεί και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου μητροπολιτικού ναού της πόλεως ο οποίος κατασκευάστηκε στο πρότυπο του ναού στο Πετρούμι. Από την 10ετία του 1990 συζητείτε αλλαγή αεροδρομίου έχουν γίνει μελέτες επί μελετών και σε κάθε προεκλογική μάχη εξαγγέλλετε η μεταφορά του αεροδρομίου με τα τεύχη δημοπράτησης έτοιμα και κάθε φορά αποδεικνύετε ότι είναι «φρούδες ελπίδες», ψέματα.

Το τελευταίο είναι η αρπαγή του δήμου Νέας Αλικαρνασσού και ενσωμάτωση στο Δήμο Ηρακλείου και για να χρυσώσουν το χάπι τον έκαναν Ιστορικό Δήμο με κάποια επιπλέον πλεονεκτήματα που ΚΑΤΑΠΑΤΗΘΗΚΑΝ αυτομάτως. Το ερώτημα που πλανάτε είναι αν αυτοί οι ξεριζωμένοι άνθρωποι αγκαλιάστηκαν με στοργή και αγάπη από τους Ηρακλειώτες Κρητικούς ή όχι. Εγώ αν και μη Μικρασιάτης λέω κατηγορηματικά ΟΧΙ. Όποιος ζωτικός χώρος υπήρξε για να μπορέσουν να αναπτυχθούν σαν μια νέα πολιτεία δεν τους δόθηκε τους τον πήραν πίσω. Μπορεί στην αρχή να έγινε μια προσπάθεια ειλικρινή αλληλεγγύης και βοήθειας προς τους ξεριζωμένους πρόσφυγες η οποία όμως στην συνέχεια δεν αντιμετωπίσθηκε με αντίστοιχο ειλικρινή σεβασμό. Τα γεγονότα και όλες οι ανεπιθύμητες κατασκευές το επιβεβαιώνουν. Πρέπει να αναφέρουμε ότι τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια ειλικρινή αρμονικής συμβίωσης χωρίς τα λάθη του παρελθόντος. Όλοι ελπίζουν να συνεχιστεί και να γίνει πράξη σε βάθος χρόνου.

Ένα άλλο σημείο στο οποίο παρουσιάστηκαν  παρόμοια αλλά ποιο έντονα προβλήματα αντιπαράθεσης και φανατισμού ήταν στα Αθλητικά δρώμενα της περιοχής. Το Αθλητικό Σωματείο «Ποδοσφαιρικό Αθλητικό Σωματείο Αλικαρνασσού ο Ηρόδοτος» δημιουργήθηκε με την δημιουργία του προαστίου έχοντας και ιδιόκτητο γήπεδο στην ανατολική πλευρά της πόλης. Η ποδοσφαιρική αντιπαλότητα καλλιεργήθηκε με τέτοιο μένος δημιουργώντας αντιπάθειες και συμπεριφορές που ο φανατισμός απαξίωνε τους πάντες. Η λαμπρή πορεία της ομάδας της Νέας Αλικαρνασσού καθώς και οι ποδοσφαιριστές που ήταν πάντα Αλικαρνασσώτες έκανα το προάστιο παρόλη την αντιπαλότητα να παραδεχτούν ότι ήταν μια περιοχή ποδοσφαιρομάνα που πολλοί αθλητές του αγωνίστηκαν σε μεγάλες ομάδες της εποχής αλλά και αργότερα στο ΟΦΗ που ήταν και είναι Α’ Εθνική κατηγορία. Αργότερα στο ίδιο σωματείο αναπτύχθηκαν και άλλα τμήματα όπως Καλαθοσφαίριση (Basket), Στίβος, Πάλη και Ποδηλασία. Ειδικά στο Μπάσκετ μπορεί να μην υπήρξε ο ποδοσφαιρικός φανατισμός αλλά υπήρξε η αθλητική απαξίωση παραγόντων και αθλητών απέναντι στους αθλητές της Νέας Αλικαρνασσού. Ειδικά για το Μπάσκετ έχω προσωπική άποψη διότι ασχολήθηκα 13 χρόνια και βίωσα προσωπικά τη απαξίωση στο σωματείο, στους παράγοντες του αλλά το πιο άσχημο και ανέντιμο ήταν στους αθλητές του. Η Γυναικεία ομάδα Καλαθοσφαίρισης του Ηροδότου ανέβηκε στην Α’ Εθνική κατηγορία και παρέμεινε για πολλά χρόνια. Τέλος παρόλες τις αντιξοότητες που βιώσαν στον αθλητικό τομέα τα τμήματα Ποδοσφαίρου και Καλαθοσφαίρισης παραμένουν πρωταγωνιστές συμμετέχοντας σε Εθνικά πρωταθλήματα σήμερα.

Οι Μικρασιάτες Αλικαρνασσώτες παρόλα τα προβλήματα που αντιμετώπισαν στην νέα τους πατρίδα σιγά-σιγά με το πείσμα και την προσπάθεια τους κατάφεραν να ξεπεράσουν όλα αυτά τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, πολλές δραστηριότητες ανεπιθύμητες καταργήθηκαν ή έφυγαν από την πόλη τους και η ισορροπία ήταν εφικτότερη. Παρόλες αυτές τις δυσκολίες δεν ξέχασαν ποτέ να ζουν με τα ήθη και έθιμα τους και τις διατροφικές τους συνήθειες που ήταν πολύ σημαντικές. Οι διατροφικές τους συνήθειες ήταν αυτές που τους κρατούσαν ζωντανή την ανάμνηση της πατρίδας αλλά και βάλσαμο σε όλα αυτά που αντιμετώπιζαν στην νέα πατρίδα.

Η κατηγορία των γλυκών ήταν η πιο δυνατή διότι υπήρχαν πολλά γλυκά εύκολα στην κατασκευή τους. Τα γλυκά του κουταλιού ήταν μια συνήθη δημιουργία τους που συνήθιζαν να την κάνουν για να έχουν σε βάθος χρόνου γλυκά όπως το σταφύλι, το σύκο, το κυδώνι, το νεράντζι και το πορτοκάλι. Αυτά τα γλυκά ήταν τα πιο αγαπημένα και συνήθη όλοι είχαν μέσα στα σπίτια τους για να κεράσουν σε μια ώρα ανάγκης και όχι μόνο. Εκτός όμως γλυκών του κουταλιού είχαμε γλυκά του ταψιού και τις κατσαρόλας. Ο Χαλβάς ο Πετρουμιανός ξεχώριζε από τους άλλους χαλβάδες διότι ήταν με αλεύρι (λάδι, αλεύρι, νερό, ζάχαρη) αντί σιμιγδάλι χωρίς να σημαίνει ότι δεν έφτιαχναν και με σιμιγδάλι (λάδι, σιμιγδάλι, αμύγδαλο-πραιρετικό, ζάχαρη, νερό). Ήταν γλυκά που τα έφτιαχναν στην στιγμή αν ήθελαν να κεράσουν σε μια έκτακτη επίσκεψη και δεν είχαν γλυκό αλλά και για να φάνε σε μια γιορτή η σε μια μάζωξη αποσπερίδας.

Μια άλλη κατηγορία γλυκών ήταν των εορτών δηλαδή στις 30 Νοεμβρίου του Αγίου Ανδρέα έφτιαχναν όλα τα σπίτια που είχαν Ανδρέα Λουκουμάδες (αλεύρι, νερό, μαγιά, αλάτι, μέλι) και κερνούσαν συγγενείς, φίλους και γείτονες. Στις 4 Δεκεμβρίου εορτή της Αγίας Βαρβάρας έφτιαχναν τα Βάρβαρα (στάρι, ζάχαρη, ψίχα αμυγδάλου, σησάμι, σταφίδες, όσπρια, κανέλα) που τα έταζαν στην χάρη της γιατί θεράπευε τα παιδάκια από τις παιδικές ασθένειες.

Την εορτή των Χριστουγέννων είχαμε τους κουραμπιέδες (αλεύρι, βούτυρο, μπεϊκιν, ανθόνερο, αμύγδαλα, ζάχαρη, ζάχαρη άχνη) και τα μελομακάρονα (αλεύρι, λάδι, ζάχαρη, μπεϊκιν, κανέλλα, γαρίφαλα, καρύδι, μελί, νερό, ζάχαρη, νερό) που ετοιμαζόντουσαν μέρες πριν.  Οι κουραμπιέδες επίσης αποτελούσαν και το γλυκό των ονομαστικών εορτών των Πετρουμιανών στην Μικρά Ασία και Κρήτη. Οι συνταγές ήταν συγκεκριμένες αλλά το αλεύρι, οι ξηροί καρποί και τα ψήσιμο έδιναν πολλές παραλλαγές στα γλυκά των Χριστουγέννων. Το κυρίαρχο γλυκό όμως της πρωτοχρονιάς ήταν ο Μπακλαβάς (φύλλο, λάδι, τριμμένη φρυγανιά, αμύγδαλο ή σησάμι, ζάχαρη, νερό) δεν είχε και πολλές μέρες να ετοιμαστεί διότι είχαμε το χειροποίητο άνοιγμα του φύλλου. Το άνοιγμα του φύλλου ήταν δύσκολο να γίνει τόσο λεπτό όσο χρειαζόταν για το γλυκό. Γιαυτό το λόγο υπήρχαν ειδικές τεχνίτριες που ήξεραν να το φτιάχνουν και το έφτιαχναν αφιλοκερδώς για τους συγγενείς, γνωστούς και φίλους. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν με τα μικρά παιδιά που βλέποντας ανυπομονούσαν να φάνε τον Μπακλαβά αλλά δεν μπορούσαν να περιμένουν μέχρι την ημέρα της πρωτοχρονιάς και πολλές φορές έτρωγαν νωρίτερα χαλώντας την εικόνα του Μπακλαβά. Επειδή πάντα περίσσευε φύλλο και γέμιση από αμύγδαλα και σησάμι έκαναν ένα πρόχειρο μπακλαβά που τον έλεγαν «Λωλό» (τρελό) και με αυτό το τέχνασμα γλύτωναν την «επίθεση» στον κανονικό Μπακλαβά που τον σερβίριζαν μόνο την μέρα της πρωτοχρονιάς. Την πρωτοχρονιά είχαμε και την παραδοσιακή Βασιλόπιτα με το φλουρί που όλοι περίμεναν να τους πέσει για να έχουν γούρι όλη την νέα χρονιά.

Άλλα γλυκά γνωστά που έκαναν ήταν το Σαραϊλί (αλεύρι, λάδι, λεμόνι, νερό, ζάχαρη) και οι Ζαρμουσάδες (αλεύρι, αμύγδαλα ή σησάμι, νερό, λάδι, λεμόνι) που τα είχαν και αυτά φέρει από την Μικρά Ασία. Οι Ζαρμουσάδες θα μπορούσαμε να τους παρομοιάσουμε σαν τον «Λωλό» Μπακλαβά, έμοιαζαν πολύ μεταξύ τους. Μια άλλη συνήθη λιχουδιά για τα παιδία ήταν οι τηγανίτες (αλεύρι, νερό, αλάτι) με μέλι ή πετιμέζι της μέρες που δεν είχαν σχολείο ή μετά την θεία κοινωνία συνήθως. Επίσης συχνά έκαναν και την σταφιδόπιτα αντί για τα σημερινά κεϊκ. Το Σάββατο του Λαζάρου έκαναν τα Λαζαράκια που ήταν γλυκά κουλούρια με σταφίδες και είχα σχήμα ανθρώπου σαβανωμένου. Την Μεγάλη Εβδομάδα έκαναν και τις αυγούλες που ήταν μεγάλα κουλούρια γλυκά που είχαν ένα αυγό στην πάνω μεριά για τα μικρά παιδιά της οικογένειας.

Στις διατροφικές τους συνήθειες εκτός των γλυκών είχαν και αρκετά πιάτα μοναδικά όπως το Κεσκέκι (αποφλοιωμένο στάρι, κρέας) μια συνταγή που πήρε και άλλες εκδοχές όπως κρέας βοδινό με πλιγούρι κλπ. ήταν ένα πιάτο εύκολο και πολύ χορταστικό. Μια εξαιρετική γεύση επίσης ήταν το Νικούν πιλάφι με κρέας, που όλος περιέργως όλοι νομίζουν ότι είναι ρύζι με κρέας ενώ είναι ζυμαρικό (άνοιγαν φύλλο και το έκαναν σχετικά ψιλό και μετά το έκοβαν σε μικρά τετραγωνάκια μεγέθους περίπου 1Χ1 cm μπορεί και λίγο πιο μεγάλο ή πιο μικρό ανάλογα το γούστο) με κρέας κυρίως χοιρινό κομμένο σε μικρά κομμάτια. Μια άλλη παραλλαγή στα μετέπειτα χρόνια ήταν ο χοιρινός κιμάς κομμένος στο χέρι με μακαρόνι κοφτό. Άλλες γευστικές συνταγές που είχαν φέρει μαζί τους ήταν τα Γιαπράκια, ντολμάδες με λάχανο ένα αγαπημένο πιάτο και σήμερα από τις επόμενες γενιές Αλικαρνασσοτών. Τα Γιαπράκια είχαν σχήμα τριγωνικό. Επίσης δεν ξεχνάμε τα Σουτζουκάκια με σάλτσα και αυτό αγαπημένο πιάτο που ακόμη και σήμερα είναι από τα αγαπημένα.

Αυτό που ήταν όμως ένα πιάτο πολύ ιδιαίτερο για την ημέρα του Πάσχα ήταν το Γεμιστό Κατσίκι. Τα απαραίτητα συστατικά για την δημιουργία του πιάτου του Γεμιστού Κατσικιού είναι το κουφάρι ενός κατσικιού, μια συκωταριά κατσικιού, ρύζι και πατάτες. Το ρύζι με την συκωταριά ψιλοκομμένη και κουκουνάρι ήταν τα συστατικά της γέμισης που μετά έραβαν την ανοιχτή κοιλιά κλείνοντας μέσα την γέμιση ενώ οι πατάτες ήταν γαρνιτούρα στο ψήσιμο. Την ίδια εποχή έκαναν και καλιτσούνια διαφορετικά από τα Κρητικά που ήταν με ξυνομυτζήθρα και κανέλα. Βέβαια στις νηστείες έτρωγαν πολλές σπανακόπιτες αλλά συναντώντας την Κρητική διατροφή μέσα από μίξης γάμων και νέων κατοίκων Κρητικών από διάφορα μέρη της Κρήτης στην Νέα Αλικαρνασσό μπήκαν σιγά - σιγα και οι Κρητικές διατροφικές συνήθειες στην καθημερινότητα τους.

Οι Πετρουμιανές συνταγές υπάρχουν ακόμη και αρέσουν διότι το μπόλιασμα από γενιά σε γενιά δεν έχει σταματήσει και δεν πιστεύουμε ότι θα σταματήσει ποτέ. Η διαμονή στο προάστιο που πλέον αποτελεί μέρος του δήμου Ηρακλείου υπόσχεται καλύτερες μέρες για την ζωή των νέων γενιών απόγονων των πρώτων προσφύγων ακόμη και μέσα στην κρίση που ταλανίζει όλη την Ελληνική κοινωνία. Η δημιουργία και ο αγώνας των προσφύγων ήταν αδιάκοπος γιαυτό και οι νέες γενιές μπολιάστηκαν καλά με αυτές τις αρχές και αξίες.

Ευχαριστούμε θερμά τον αγαπητό φίλο και αναγνώστη κ.Τσεπαπαδάκη Ανδρέα για το μεράκι και το χρόνο που αφιέρωσε για τη σύνταξη του παραπάνω άρθρου.

Πηγή:  Constantinoupoli.com