Κωστής Φραγκούλης: Ένα "ηχητικό" μνημόσυνο για τα 10 χρόνια απουσίας του (βίντεο)

Πέρασαν κιόλας δέκα χρόνια που έφυγε από κοντά μας ο Κωστής Φραγκούλης.  Δύσκολο να χωρέσεις σε λέξεις τι ακριβώς ήταν. 
Λογοτέχνης; Ποιητής; Χρονογράφος; Στιχουργός;  Μαντιναδολόγος; Λαογράφος; Παραγωγός Ραδιοφώνου;  
Ο Κωστής Φραγκούλης ήταν όλα αυτά μαζί και ένα σωρό ακόμη. Ένας ανήσυχος άνθρωπος, ερωτευμένος με την Κρήτη που έβαζε ένα κομμάτι από την ψυχή του σε ό,τι της πρόσφερε. 

Στο Ράδιο Κρήτη είχαμε την ευτυχία και την τιμή να τον ζήσουμε από κοντά. Βρέθηκε στο στούντιο του σταθμού σχεδόν εξαρχής και επέμενε να μην αποχωρίζεται το μικρόφωνό του Ράδιο Κρήτη μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Συμπαθάτε μας τους υποκειμενισμούς λοιπόν αλλά ο "δικός" μας Κωστής Φραγκούλης,  ήταν μέχρι τα στερνά του ένας αιώνιος έφηβος. Έτοιμος να σκαρώσει μαντινάδες, να κομπλιμεντάρει σεβαστικά κι όμορφα τις κοπελιές, να διηγηθεί ιστορίες ενός ανέγνωρου παρελθόντος για μας τους νεώτερους. Όπως τότε που είμασταν όλο παράπονα γιατί δεν βρίσκαμε να παρκάρουμε κοντά στο στούντιο του Ράδιο Κρήτη, στο Μασταμπά. Ο Φραγκούλης άκουγε προσεχτικά το πόσο μας κούρασε το περπάτημα σε ... δύο τετράγωνα δρόμο κι έπειτα άρχιζε να αφηγείται το πως ήρθε στο Ηράκλειο από τη Λάστρο της Σητείας. Μόλις στα 16 του χρόνια. Με τα πόδια !!! 

Τύχη αγαθή έμελλε ένα από τα πρώτα του ακούσματα στην πόλη να είναι η φωνή ενός πιτσιρίκου στο κέντρο που έλεγε "Παράρτημα - παράρτημα, η Ίδη". Ο Κωστής Φραγκούλης την αγόρασε για να μάθει τι είναι το "παράρτημα" κι έτσι βρήκε την πρώτη του δουλειά στην πόλη: βοηθός στο τυπογραφείο της Ίδης. 

Έτσι στο συνθετήριο ψηφίο το ψηφίο
ήμαθα πέντε γράμματα σα να ‘μουν σε σχολείο...

Παράλληλα με την τέχνη της τυπογραφίας άρχισαν και οι λογοτεχνικές του ανησυχίες. Το δικό του -αργότερα- τυπογραφείο έγινε το εντευκτήριο των διανοουμένων της εποχής, επαφή που ήταν καθοριστική για να ανακαλύψει την λογοτεχνική του ταυτότητα. Γρήγορα ο Ανταίος (έτσι υπέγραφε πάντα στα κείμενά του) ξέθαψε από μέσα του όλον εκείνο τον ανεκτίμητο γλωσσικό πλούτο, που είχε αποθησαυρίσει από τη ζωή του στην ύπαιθρο. Κι άρχισε να τον κάνει στίχους για την Κρήτη, με βαθιά προσήλωση στην παράδοση και τον πολιτισμό της.

Τα ωραιότερα κρητικά μας τραγούδια

Τα "Δίφορα" του Κωστή Φραγκούλη κι οι άλλες συλλογές του μπορεί να μην μπήκαν -αν και θα 'πρεπε- στο σπίτι κάθε κρητικού, υπάρχουν όμως στίχοι του που τους έχουμε τραγουδήσει κι αγαπήσει όλοι μας. Πήρε χρόνια στην δισκογραφία να "μάθει" να δίνει την δέουσα προσοχή στον στιχουργό του κάθε δημοφιλούς τραγουδιού κι έτσι μόλις πρόσφατα -με την συνδρομή ενός άλλου Λασιθιώτη καλλιτέχνη, του Γιάννη Χαρούλη- το ευρύ κοινό της κρητικής μουσικής έμαθε πως δύο από τα ωραιότερα κρητικά τραγούδια βασίστηκαν στους στίχους του Κωστή Φραγκούλη. Ο λόγος για τις επιτυχίες του Κώστα Μουντάκη "Βοσκαρουδάκι αμούστακο" και "ο Θάνατος του Λυρατζή" που χρόνια πριν παράφρασε τους στίχους του Φραγκούλη και τους μελοποίησε.

Οι στίχοι των τραγουδιών αυτών ανήκουν στην πένα του Κωστή Φραγκούλη.

Πριν από τρία περίπου χρόνια ένας άλλος απών μεγάλος Κρητικός, ο Νίκος Μαμαγκάκης μελοποίησε στη μνήμη του Κωστή Φραγκούλη ένα ποίημα του για την Κρήτη. Ιδού οι στίχοι:

Κρήτη, πολλά μου ρόγιασες, κανίσκια και πανέρια,
μ' αστόχαστα τ' ασώτεψα και φύγα μου απ' τα χέρια.
Και τώρα που 'φταξε ο καιρός το χρέος να πλερώσω,
θωρώ, δεν έχω τίποτα δικό μου να σου δώσω.
Λίγα λουλούδια μοναχά, πάλι απ' τα δικά σου
που μάζεψα σαν ήρχομου στα πατρογονικά σου.
Και στα 'φερνα πασίχαρος, φράσικα και δροσάτα,
μα πέρασα κακοτοπιές και 'πέσα μου στη στράτα.
Κι αν ήταν ώρα ταχινή, να 'χω καιρό να τρέξω,
θα γύριζα στην οξοχή άλλα να σου μαζέψω.
Μα βράδιασε και μόχριασε κι η μέρα μπλιο μισέυγει
κι ο τόπος κακοτράχαλος και ποιος να τα γυρεύγει.
Γι' αυτό κι εγώ σου μάζωξα, πριχού να βγουν τ' αστέρια,
ό,τι μπροστά μου βρέθηκε, μην έρθω μ' άδεια χέρια.

Και το τραγούδι από την συναυλία που δόθηκε το καλοκαίρι του 2012 στον Αρχαιολογικό χώρο της Φαιστού. Ερμηνεύουν οι Σαβίνα Γιαννάτου, Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Κωστής Αβυσσινός, Γιάννης Ιδομενέως, Ειρήνη Δερέμπεη, Αλεξάνδρα Βεργαδή.

Σε ένα κείμενο του για τον Φραγκούλη ο καλός του φίλος ο Γιάννης Χλουβεράκης έγραφε δύο χρόνια μετά τον θάνατό του:

"Αφοσιωμένος στη γλώσσα και τη λαϊκή παράδοση, ο λόγος του, είτε γραπτός είτε προφορικός, κάλυπτε μια μεγάλη κλίμακα αποχρώσεων, από την αδρή συγκίνηση ως το χιούμορ που δεν μπορεί ν’ αφήσει αδιάφορο κανέναν ακροατή ή αναγνώστη.

Σπανιότατα στο ίδιο πρόσωπο άνθρωποι διαφορετικής κοινωνικής και πολιτικής κουλτούρας βγάζουν το καπέλο. Ήταν από τους ελάχιστους που ευτύχησε να δει όσο ζούσε τόσες τιμές : από την Ακαδημία Αθηνών, το Υπουργείο Πολιτισμού, την Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας, πολλούς Δήμους και πλήθος Συλλόγων και Σωματείων. Έφυγε όμως με το παράπονο πως «το Πανεπιστήμιο Κρήτης δεν είδε το έργο μου» - έλαβε μόνο ένα ευχαριστήριο γράμμα για τη δωρεά των βιβλίων του.

Παρά τις τιμητικές διακρίσεις και τις βραβεύσεις, παρά την απόκτηση παγκρήτιου γοήτρου, δεν παρασύρθηκε σε προπέτεια ή μεγαλαυχία – χαρακτηριζόταν από αρετή σπάνια : τη σεμνότητα.

"Συχνά μου λένε δεύτερος πως έγινα Κορνάρος,
μα κείνος ήταν στρατηγός κι εγώ απλός φαντάρος.
Του μέτρου είναι άρχοντας μεγάλος ο Κορνάρος
κι εγώ ένας παραμικρός του στίχου ποπολάρος.

Δάσκαλο με φωνιάζουνε τιμητικά οι φίλοι
μα ‘γω ‘μαι ακόμη μαθητής με πλάκα και κοντύλι.
Ας το κατέχουν το λοιπόν πως ότι ο Ανταίος,
θα φύγει πάντα μαθητής και μετεξεταστέος

Όσο κι αν με παινεύουνε κανείς δε θα με κάμει
να καβαλήσω, ζάβαλε, σαν άλλους το καλάμι.
Πλακέτα θα μου δώσουνε, δε θέλω τέτοια χάρη,
καλλιά ‘χω μια φασκομηλιά κι ένα κλωνί θυμάρι.

Δάφνες δεν επεθύμησα να βάλω στο κεφάλι
βραβεία και παράσημα στο μπέτη μου σαν άλλοι.
Μ’ από ‘κεια που φυτρώνουσι πέρασα ένα φεγγάρι
και ποκρεμάστηκα κι εγώ κι ήκοψα ένα κλωνάρι.

Μικρό, μια φούντα τόση δα και το ‘βαλα στ’ αυτί μου
σαν το σγουρό βασιλικό νεώτερος σαν ήμου.
Στα δεκοχτώ, στα είκοσι, ε τα παντέρμα χρόνια !
τότε που κελαηδούσανε τση νιότης μου τ' αηδόνια.

Που γύριζα τσι γειτονιές και τα στενά περνούσα
κι απ’ τα μπαλκόνια γιασεμιά και ρόδα μου πετούσα.
Έτσ’ ήρθανε τα πράματα όπως τ' αναθιβάνω
κι αν δε μου το πιστεύγετε όρκο βαρύ σας κάνω.

Πάνω στον Αρετόκριτο στο έξοχο βιβλίο
που το ‘χω τετραβάγγελο σε όλο μου το βίο.

Και πρέπει κάθε Κρητικός, στην πόλη, στο μετόχι
στη γειτονιά και στο χωριό στο σπίτι του να τόχει.

Γιατί ‘ναι τσ' αρχοντιάς χαρτί του πόθου συναξάρι
και του μεγάλου έρωντα μεζούρα κι αξαμάρι.
Που  τά ’χανε θεόδοτα Ρώκριτος και Αρετούσα
γι' αυτό αγάπης το στρατί μαζί συμπορπατούσα.

Κι ήταν πολλά τα σύρανε οι δυό ερωτευμένοι
που πρεπε να τως είχαμε μιαν εκκλησά χτισμένη.
Δίκλιτη με τα πάθη ντως και τσι καημούς γραμμένα
σαν αγιοδωδεκάορτο αράδα ένα – ένα.

Και να πηγαίνουν τακτικά να τηνε λειτουργούνε
όσοι στσ' αμάλαγης φιλιάς τα ζάλα πορπατούνε.
Κόνισμα να τους έχομε εις το προσκυνητάρι
κι όχι Θεό να κάνομε κάθε ανεμαζωξάρη.

Όπως εδά που έχομε τον Φραγκολεβαντίνο
μίμο και σταρ του σινεμά Ροδόλφο Βαλεντίνο.
Μα φαίνεται αποκοτιά μεγάλη μα σε δέρνει
μια χώρα που γεννά Θεούς ωραίους και αληθινούς
να τσι ξορίζει και Θεούς ψεύτικους να μας φέρνει.

Αληθινά εξίσταται κάνεις σε τέτοιες ώρες και δεν μπορεί παρά να πει – O tempora, o mores!

(Ο πάντα επίκαιρος Φραγκούλης)

Μικρό .. ελάχιστο θυμητάρι στη μνήμη του, και μία αποκριάτικη του εκπομπή στο Ράδιο Κρήτη, που ανασύραμε από το αρχείο του σταθμού: Ηχογραφήθηκε 15 Φεβρουαρίου του 2004 !!! Ένα χρόνο πριν φύγει από κοντά μας. Θα την αφήσουμε εδώ ευλαβικά για να βρουν στην "κιβωτό του Διαδικτύου" -όσοι δεν πρόλαβαν από το ραδιόφωνο ή τα βιβλία του- τη φωνή και το ύφος του Κωστή Φραγκούλη. Μαζί με το μελοποιημένο ποίημα του από τον Νίκο Μαμαγκάκη και τα δύο τραγούδια του που μελοποίησε ο Κώστας Μουντάκης. Όλα τα ηχητικά αποσπάσματα βρίσκονται στο Media Gallery που ακολουθεί.

- Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο και το φωτογραφικό φακό του Νίκου Ψιλάκη

Διαβάστε επίσης το άρθρο: Κωστής Φραγκούλης: Ο δικός μας .. Κορνάρος σε μία εκδήλωση προς τιμήν του

Μαριάννα Κορνάρου