Ένας χρόνος από την εθνική τραγωδία - Τι γίνεται με τα «Μάτια» της Κρήτης; Του Γ. Λαμπράκη

Το ολοκαύτωμα των κατοίκων στο Μάτι, στο Νέο Βουτζά, στην Κινέττα και στις πυρόπληκτες περιοχές της Αττικής ταρακούνησε συθέμελα την ελληνική κοινωνία.

Η μεγαλύτερη τραγωδία που γνώρισε η Πατρίδα μας μεταπολεμικά σάρωσε τα πάντα, άφησε πίσω της 102 νεκρούς και ανυπολόγιστες καταστροφές: Χαμένες περιουσίες (σπίτια πρώτες κατοικίες, εξοχικά, επιχειρήσεις, υποδομές, οχήματα) και οι καταστροφές σε χλωρίδα και πανίδα αφήνουν βαθιές πληγές στο σώμα της χώρας, που θα απαιτηθούν χρόνια (και αν) για να κλείσουν.

Με την συμπλήρωση ενός χρόνου από τις εικόνες Αποκάλυψης που ζήσαμε, είναι χρήσιμος ένας απολογισμός, όχι για το τι έγινε τότε (αυτό είναι δουλειά της Δικαιοσύνης) αλλά για το τι έγινε στις 365 ημέρες που πέρασαν από τότε.

-Η ανείπωτη καταστροφή - που με μαθηματική ακρίβεια ΔΥΣΤΥΧΩΣ θα συνέβαινε -  λειτούργησε ως ένα σκληρό μάθημα για όλους; Παραδεχθήκαμε τα λάθη μας; Βελτιώσαμε την κατάσταση; -Αποκτήθηκαν σύγχρονα πυροσβεστικά μέσα; Αποκαταστάθηκαν οι ελλείψεις σε εξοπλισμό; -Αναθεωρήθηκαν τα επιχειρησιακά σχέδια; Εκπαιδεύσαμε τους πολίτες; Ψάξαμε να δούμε πως θα βελτιώσουμε την κατάσταση στις περιοχές της Κρήτης που είναι  αντίγραφα των καμένων περιοχών της Αττικής σε ολόκληρο το νησί!

Πολύ φοβάμαι, πως η απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι ένα ξερό ΟΧΙ.

Οι παράμετροι πολλοί, τα δεδομένα το ίδιο, όπως και οι «σταθερές» ενός σαθρού συστήματος που διαπερνά το σώμα της χώρας, ξεπερνά κόμματα και χρώματα και αποτελεί μια από τις μεγάλες πληγές που μεγάλωσε σαν απόστημα και που τώρα έσπασε, παρασέρνοντας τα πάντα.

Και δεν είναι μόνο οι πυρκαγιές, είναι και οι πλημμύρες και οι σεισμοί που θα πρέπει να αντιμετωπίζονται κατάλληλα, με σχέδια που θα αποτελούν το απόσταγμα μακράς και επιστημονικής εργασίας, που θα δοκιμάζονται ξανά και ξανά σε ασκήσεις,  που θα επικαιροποιούνται ανάλογα με τις συνθήκες και τις νέες τεχνολογίες. Που θα γίνονται κτήμα των πολιτικών παραγόντων, των εμπλεκόμενων φορέων και (περισσότερο) των ίδιων των πολιτών.

Κρήτη όπως λέμε …Μάτι
Το νησί της Κρήτης, με την «έκρηξη» του τουρισμού στα μέσα της δεκαετίας του 1980 απέκτησε δεκάδες τουριστικές υποδομές, τόσο στα βόρεια, όσο και στα νότια παράλια. Μαζί με τις υποδομές για την φιλοξενία των τουριστών, άρχισαν να χτίζονται και τα παραθαλάσσια εξοχικά, τα οποία αυξανόταν με γεωμετρική πρόοδο, όσο το βιοτικό επίπεδο των πολιτών βελτιωνόταν. Για να φτάσουμε  στις δεκαετίες του 1990 και 2000, οπότε η κατασκευή εξοχικών κατοικιών γνώρισε τη μεγάλη «έκρηξη».

Η δόμηση, στις περισσότερες των περιπτώσεων ακολούθησε την γνωστή … νεοελληνική πεπατημένη. Από τη μια το κράτος εμφανίστηκε ανέτοιμο, απρόθυμο και πολλές φορές πίσω από τις εξελίξεις, ενώ το γραφειοκρατικό τέρας που κατατρώει τις σάρκες και τις δομές της χώρας, δεν θα άφηνε και αυτή την ευκαιρία να πάει χαμένη. Ο πολίτης από την πλευρά του, με ανύπαρκτη περιβαλλοντική εκπαίδευση αλλά με γεμάτο πορτοφόλι, θέλησε γρήγορα, εύκολα και πολλές φορές παράνομα, να αποκτήσει επιχειρήσεις και βίλα στην εξοχή και (το ιδανικό) στην παραλία… Δάση και αμμουδιές καταπατήθηκαν, ρέματα μπαζώθηκαν, κτίσματα «σηκώνονταν» σε μια βραδιά, οι δημόσιες παραλίες από τη μία ημέρα στην άλλη αποκτούσαν «δερβέναγα», ο σκόπελος των αδειών, των ελέγχων και των κανονισμών υποτάσσονταν στο «φακελάκι» ή και στην απλή αδιαφορία και όλοι περνούσαν …καλά.

Το κράτος και οι μηχανισμοί του, οι ίδιοι άνθρωποι που επέτρεψαν ολόκληρες περιοχές να γίνουν αυθαιρετουπόλεις, αφού έκαναν τα στραβά μάτια, αφού άφησαν το θεριό να ταϊστεί με γη, πράσινο και άμμο, είδαν όλους αυτούς που αυθαιρέτησαν και παρανόμησαν ως το επόμενο πελατειακό μπλοκ. «Θα με ψηφίζεις, για να μην σε ελέγχω, θα σε αφήνω να παρανομείς, να καταπατάς και να χτίσεις μέχρι και στο τελευταίο βότσαλο. Μετά, θα σου σβήνω και τα πρόστιμα».

Έτσι στήθηκε η δουλειά, με σπίτια, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία και άλλες υποδομές, χωρίς χωροταξικό (η αστεία Ελλάς δεν έχει καταφέρει ακόμα να έχει να έχει καν κτηματολόγιο) χωρίς πρόβλεψη για τις απαραίτητες υποστηρικτικές υποδομές (ύδρευση, αποχέτευση, ηλεκτροδότηση) και τις υποδομές ασφαλείας όπως θα έπρεπε.

Αργότερα, όταν πλέον το πράγμα ξέφυγε, όταν αργοπορημένα αντιληφθήκαμε ότι θα έπρεπε να μπούμε και εμείς στο αυστηρό πλαίσιο των κοινοτικών οδηγιών και των πρακτικών που ακολουθούνται στην υπόλοιπη -λογική- Ευρώπη, ήρθε και η «νομιμοποίηση των αυθαιρέτων» για να ολοκληρώσει το έργο. Η πολιτεία (δηλαδή οι εκάστοτε κυβερνήσεις με του κατά τόπους βουλευτές τους) επιβράβευσε τους παράνομους, «κλείνοντας τους το μάτι» γι ακόμα μια φορά με αντάλλαγμα (τι άλλο) την ψήφο.

Η σκληρή πραγματικότητα
Έχετε αντιληφθεί ότι οι περιοχές της Αττικής που σαρώθηκαν από τη φωτιά, έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με πολλές περιοχές της Κρήτης, όπου η αυθαίρετη δόμηση, η καταπάτηση, η ασυδοσία και η ανυπαρξία σχεδιασμού για την «κακή την ώρα» είναι ο κανόνας;

Έχετε αντιληφθεί ότι το ίδιο «κακό» που βρήκε τους συμπολίτες μας στην Αττική, μπορεί να βρει και εμάς σε μια φυσική καταστροφή; Ποιο είναι το σχέδιο για αντιμετώπισης μιας πυρκαγιάς που θα απειλήσει την Αγία Γαλήνη, τον Κόκκινο Πύργο, την Αγία Πελαγία, την Χερσόνησο, τη Σταλίδα, τα Μάλια, την Αμμουδάρα κοκ, ή μιας πιθανής εκκένωσης περιοχών που πέρα από τους μόνιμους κατοίκους, βρίσκονται για τις διακοπές τους και πολλοί τουρίστες;

-Γνωρίζουν οι επιχειρηματίες, οι ξενοδόχοι, οι κάτοικοι και οι ξένοι επισκέπτες τι να κάνουν σε περίπτωση που η καταστροφή βρεθεί προ των πυλών;
-Έχει εξηγήσει ποτέ κανείς στους πολίτες ανά περιοχή το σχέδιο αντιμετώπισης των συνεπειών, από μια πυρκαγιά, από μία πλημμύρα, από έναν σεισμό;
-Έχουν δοκιμαστεί (αφού πρώτα διαβαστούν…) από τους Δήμους τα σχέδια έκτακτης ανάγκης που έχουν στα συρτάρια τους;
-Έχουν γίνει ασκήσεις μεγάλης κλίμακας, με τη συμμετοχή φορέων και πολιτών, ώστε να φανούν οι αδυναμίες των σχεδίων;
-Λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και άμεσης ενημέρωσης των πολιτών;

Η απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι μία: ΟΧΙ.

Μέτρα - προτάσεις
Τα πρωτοφανή αντανακλαστικά που επέδειξε η ελληνική κοινωνία στην πρόσφατη καταστροφή, όπου χιλιάδες πολίτες σε όλη τη χώρα έτρεξαν να προσφέρουν βοήθεια, θα πρέπει να αποτελέσουν τη «μαγιά» μέσα από την οποία θα «ζυμωθούν» από την αρχή οι συνειδήσεις.

Πρώτα απ΄ όλα το ίδιο το κράτος, κάτω από το βάρος των τεράστιων και διαχρονικών του ευθυνών θα πρέπει άμεσα να ξεκινήσει την θέσπιση μέτρων προστασίας των πολιτών. Επειδή είναι αδύνατο από τη μία στιγμή στην άλλη όλες οι αυθαιρεσίες, τα κακώς κείμενα δεκαετιών να διορθωθούν, η πολιτεία οφείλει να «τρέξει» για να προστατέψει τους πολίτες της, αφού πρώτα τους δώσει να καταλάβουν ότι τα «πάρε δώσε» τελείωσαν. Το κράτος οφείλει να προστατεύει τους πολίτες του, κάτω από όλες τις συνθήκες και αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο.

Θα πρέπει οι κατά τόπους Περιφέρειες, σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς, τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους ΟΤΑ να καταγράψουν τις περιοχές όπου υπάρχουν προβλήματα «τύπου Μάτι και Κινέττας» και να καταστρώσουν σχέδια αντιμετώπισης πιθανών καταστροφών. Αφού γίνει η καταγραφή, θα πρέπει να ενημερωθεί η τοπική κοινωνία ώστε να γνωρίζουν όλοι τα προβλήματα και τα σχέδια αποτροπής και αντιμετώπισης.

Θα πρέπει να υπάρχει ένα ενιαίο συντονικό όργανο, το οποίο θα έχει έναν επικεφαλής στη διαχείριση των κρίσεων, ο οποίος θα έχει και την ευθύνη των αποφάσεων και του τρόπου αντιμετώπισης. Δεν είναι δυνατόν, για 8 αρμοδιότητες, να έχουν ρόλο και λόγο 42 συνολικά φορείς!

Με την απόκτηση σύγχρονων μέσων, εναέριων και επίγειων που θα διατεθούν στα αρμόδια Σώματα Ασφαλείας και στις Ένοπλες Δυνάμεις, με την διαρκή ενημέρωση των πολιτών από τα σχολεία και τους χώρους εργασίας, με τους ΟΤΑ να αποκτούν ενεργό και ουσιαστικό ρόλο αφού μπουν στην άκρη τα όποια συμφέροντα και οι αλληλεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων, θα μπουν τα θεμέλια για κάτι ουσιαστικό.

Διαφορετικά, θα εξακολουθήσουμε να μετράμε νεκρούς και να αναζητάμε τους υπευθύνους, πίσω από την δική μας αδυναμία αντίληψης του αυτονόητου.

Γιώργος Λαμπράκης