Για το μέλλον της Ευρώπης. Του Κωνσταντίνου Ζορμπά
Αναρωτιέμαι, τι τίτλο να δώσω άραγε στις παρακάτω σκέψεις. Το «σταυροδρόμι της Ευρώπης» ή «η Ευρώπη σε σταυροδρόμι»; Δυσκολεύομαι, γιατί για πρώτη φορά αδυνατώ να δω προς ποια κατεύθυνση πορεύεται. Στη Ρώμη, στις 25 Μαρτίου 2017, ημέρα της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας, οι αρχηγοί των Κρατών και των Κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συγκεντρωθούν για να εορτάσουν τα 60α γενέθλια της Συνθήκης της Ρώμης, η οποία θεωρείται ως η επίσημη ημερομηνία γέννησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στη Σύνοδο Κορυφής στη Μπρατισλάβα (Δήλωση της Μπρατισλάβας, Σεπτέμβριος 2016) έγινε λόγος για το «όραμα μιας ελκυστικής Ευρωπαϊκής Ένωσης την οποία μπορούν να εμπιστεύονται και να στηρίζουν» οι πολίτες. Ξεχάστηκε! Η παρούσα συζήτηση για την Ευρώπη, ωστόσο, κυριαρχείται από την τρέχουσα καθημερινότητα: την Ευρώπη σε μια νέα κρίση που έχει τα χαρακτηριστικά πλέον μιας «υπαρξιακής κρίσης». Κρίση εμπιστοσύνης. Μια κρίση εμπιστοσύνης στην ίδια την Ευρώπη και για την ίδια την Ευρώπη κυρίως ως προς την αδυναμία της και την ικανότητά της να βρίσκει λύσεις και όχι να δημιουργεί προβλήματα.
Παράλληλα, η διαφορά μεταξύ της παρούσας κρίσης και των προηγούμενων κρίσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι η συσσώρευση πολλών αλληλοεξαρτόμενων κρίσεων και προβλημάτων. Η οικονομική κρίση, η κρίση του Ευρώ, η αδυναμία να αναπτύξει μια κοινή απάντηση στο ρεύμα των προσφύγων, η αδυναμία να αναπτύξει μια κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας, το Brexit, η έλλειψη ενός κοινού οράματος. Άλλα υποκείμενα χαρακτηριστικά της κρίσης είναι οι ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών και η έλλειψη αλληλεγγύης, η αύξηση του λαϊκισμού και του εθνικισμού, η μονομερής έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη και τον ανταγωνισμό εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και η αδυναμία της να έρθει πιο κοντά στους πολίτες.
Απέναντι στην κατάσταση αυτή, ο σημερινός Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επανέρχεται για το «Μέλλον της Ευρώπης» με πέντε σενάρια. Αυτά τα σενάρια προσφέρουν κάποια σαφήνεια ως προς τις αδυναμίες της και προτείνει τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δηλώσουν εκ νέου τη δέσμευσή τους για μια συν-απόφαση για την κοινοτική διάσταση του ευρωπαϊκού σχεδίου. Αν και ο χαρακτήρας των πέντε σεναρίων είναι πολύ τεχνοκρατικός δυστυχώς δεν δίνουν απαντήσεις στην κοινωνική κρίση, που κυριαρχεί σε πολλές ευρωπαϊκές Χώρες, καθώς και στο χάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και των λαών της Ευρώπης.
Οι εορτασμοί για την 60η επέτειο της Συνθήκης της Ρώμης ελπίζουμε να οδηγήσουν τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μία εκ νέου δέσμευση για την ευρωπαϊκή ιδέα, η οποία θα είναι πάνω από κάθε εθνικό εγωισμό. Πιστεύουμε, ακράδαντα, ότι οι εορτασμοί πρέπει να αποτελέσουν την αφετηρία για την ανάπτυξη ενός νέου αφηγήματος για το ευρωπαϊκό εγχείρημα, το οποίο θα επιτρέπει στους πολίτες να συμμετέχουν στην οικοδόμησή του. Από το ξεκίνημά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν κάτι περισσότερο από έναν κοινό οικονομικό συνασπισμό. Ήταν ένα σχέδιο ειρήνης και συμφιλίωσης μετά από δύο ολέθριους πολέμους. Αυτή η αφήγηση εξακολουθεί να ισχύει και πρέπει να διατηρείται στο μυαλό όλων, αν κι αυτό μπορεί να έχει χάσει την ουσία του καθώς ο πόλεμος δεν είναι πια πραγματικότητα εντός της Ένωσης.
Ζητείται λοιπόν μια νέα αφήγηση. Σε μια εποχή που διευρύνεται το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, κυρίως λόγω της επιβαλλόμενης λιτότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χρειάζεται επαναπροσδιορισμός της πορείας της στο δύσκολο σταυροδρόμι που βρίσκεται. Στα βασικά στοιχεία μιας νέας πολιτικής αφήγησης, πρέπει να περιλαμβάνει την κοινωνική δικαιοσύνη εντός και μεταξύ των κρατών-μελών, καθώς και τη συμμετοχή των λαών στην οικοδόμηση της Ευρώπης και στο κέντρο κάθε πολιτικής δράσης.
Η πολιτική σύναξη στη Ρώμη αποτελεί μία νέα ευκαιρία να κοιτάξουμε με «φρέσκες» σκέψεις το μέλλον της Ευρώπης μέσα από έναν ανοιχτό, διαφανή και τακτικό διάλογο μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, ενισχύοντας και πάλι το ευρωπαϊκό σχέδιο και όραμα.
Δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς, Γενικός Διευθυντής της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης
