Γιάντα πνίγηκε η Κρήτη; Κλιματική αντάρα ή Κτηματική μαντάρα;

Εισαγωγή

Στο παρόν άρθρο μας εξετάζουμε τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις από τις πρόσφατες καταστροφές στην αγαπημένη μας Κρήτη (Γούρνες, Κάτω Γούβες και Ανάληψη Χερσονήσου), πάντα με την γνωστή μας προσέγγιση, τις ιστορικές αεροφωτογραφίες της περιοχής, προσπαθώντας να απαντήσουμε και σε αυτή την πλημμύρα στο ερώτημα: Τι ή ποιος έφταιξε; Γιατί όταν κοιτάς από ψηλά, μοιάζει η αλήθεια πιο κοντά.

 *γιάντα: γιατί // **αντάρα: μπόρα // ***μαντάρα: άνω κάτω, κουλουβάχατα

 

Σημ: Η φωτογραφία εξωφύλλου προέρχεται από πλάνο πτήσης drone του ΝΙΚΟΥ ΣΟΜΑΡΑ στις Γούρνες, στις 10.11.2020.

Το γεγονός

Τα έντονα καιρικά φαινόμενα που παρουσιάστηκαν τις τελευταίες ημέρες στην Κρήτη, μας γέμισαν, για ακόμα μια φορά δυστυχώς, με εικόνες πλήρους καταστροφής, ανθρώπινου πόνου και ένα τεράστιο γιατί στα χείλη όλων μας.

Στις επόμενες φωτογραφίες, που προέρχονται από πλάνα πτήσης drone του ΝΙΚΟΥ ΣΟΜΑΡΑ στις Γούρνες, στις 10.11.2020, φαίνεται πολύ καλά η έκταση και η ένταση του φαινομένου.

Στην πρώτη φωτογραφία φαίνεται η εκβολή του ποταμού:

Στην δεύτερη φωτογραφία φαίνεται μια χαρακτηριστική διατομή λίγο πιο πάνω (προς τα ανάντι):

Κατευθυνθήκαμε λοιπόν, όπως κάνουμε συνήθως,  νοερά (ψηφιακά δηλαδή) στις πληγείσες περιοχές και είδαμε αφενός τις σύγχρονες αεροφωτογραφήσεις περιόδου 2015-2016 και αφετέρου τις παλαιές αεροφωτογραφήσεις περιόδου 1945-1960. Θα μπορούσαμε να τις αφήσουμε ασχολίαστες (όπως και στην Εύβοια αλλά και στο Μουζάκι), καθότι μιλούν από μόνες τους για τις έντονες περιπτώσεις επεμβάσεων στον χώρο του ποταμού που ξεχείλισε.

Περίπτωση 1: Γούρνες - Αυτοψία από ψηλά

Ξεκινάμε λοιπόν με μια γενική άποψη της περιοχής των Γουρνών από τις αεροφωτογραφήσεις περιόδου 1945-1960:

Κλίμακα 1:5000

Κλίμακα 1:5000

Οι πράσινες γραμμές που φαίνονται, στην δεύτερη αεροφωτογραφία, είναι η ψηφιακή γραμμή της όχθης, η οποία αλλάζοντας το υπόβαθρο μας (αεροφωτογραφήσεις περιόδου 2015-2016) βλέπουμε που έπρεπε να είναι σήμερα: 

Κλίμακα 1:5000

Κλίμακα 1:2500 

Όπως προκύπτει διαπιστώνουμε ότι οι επιχωματώσεις και το μπάζωμα των ανθρώπων και στις δυο πλευρές του ποταμού είναι έντονες. Πρακτικά δηλαδή, συμπεραίνουμε ότι το νερό κινήθηκε από εκεί που ήξερε και που η φύση είχε προβλέψει: Δηλαδή την ζώνη του ρέματος και την παραρρεμάτια περιοχή του. Μάλιστα ακόμα και σε αυτή την περίπτωση φαίνεται ότι το νερό που έφτασε στα γειτονικά χωράφια το κατάπιε η γη, λειτουργώντας έτσι ως μια παραρρεμάτια πλημμυρική ζώνη ασφαλείας και φυσική δεξαμενή υδατοσυγκράτησης, πρόβλεψη που λείπει από κάθε "σύγχρονη" μελέτη αντιπλημμυρικών έργων.

Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι και εδώ ο ανθρώπινος παράγοντας έπαιξε καίριο ρόλο και απλά το ύψος της βροχής ήταν το κερασάκι στην τούρτα.

 

Περίπτωση 2: Κάτω Γούβες /- Αυτοψία από ψηλά

Κατευθυνόμαστε λίγο Ανατολικότερα, στην περιοχή Κάτω Γούβες στην θέση της πληγείσας περιοχής και συνεχίζουμε με μια γενική άποψη της περιοχής από τις αεροφωτογραφήσεις περιόδου 1945-1960:

Κλίμακα 1:5000

Κλίμακα 1:5000

Κλίμακα 1:2500

Οι πράσινες γραμμές που φαίνονται είναι η ψηφιακή γραμμή της όχθης η οποία αλλάζοντας το υπόβαθρο μας (αεροφωτογραφήσεις περιόδου 2015-2016) βλέπουμε που έπρεπε να είναι σήμερα:

Κλίμακα 1:5000

Κλίμακα 1:5000

Κλίμακα 1:2500

Όπως μπορεί να διαπιστώσει και ο καθένας στις Κάτω Γούβες υπήρχε κάποτε ένα ρέμα όπου οι άνθρωποι το ακύρωσαν πλήρως, με υπογειοποίηση, ακύρωση των εκβολών του και μπάζωμα της κοίτης του. Πρακτικά δηλαδή, συμπεραίνουμε ότι το νερό κινήθηκε και σε αυτή την περίπτωση από εκεί που ήξερε και που η φύση είχε προβλέψει: Δηλαδή την ζώνη του ρέματος και την παραρρεμάτια περιοχή του. Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι και εδώ ο ανθρώπινος παράγοντας έπαιξε τον καίριο ρόλο και απλά το ύψος της βροχής ήταν το κερασάκι στην τούρτα.

 

Περίπτωση 3: Ανάληψη Χερσονήσου - Αυτοψία από ψηλά
 
Κατευθυνόμαστε ακόμα λίγο Ανατολικότερα, στην περιοχή της Ανάληψης Χερσονήσου, στην θέση της πληγείσας περιοχής και συνεχίζουμε με μια γενική άποψη της περιοχής από τις αεροφωτογραφήσεις περιόδου 1945-1960:
 
Κλίμακα 1:10000 

Κλίμακα 1:10000

Η κίτρινη γραμμή που φαίνεται είναι η ψηφιακή γραμμή του άξονα του ρέματος η οποία αλλάζοντας το υπόβαθρο μας (αεροφωτογραφήσεις περιόδου 2015-2016) βλέπουμε που έπρεπε να είναι σήμερα:

1:10000

1:10000

1:2500

Όπως μπορεί να διαπιστώσει και ο καθένας όπως και στις Κάτω Γούβες, έτσι και εδώ, η κοίτη του ρέματος ακυρώθηκε τελείως και έγινε δρόμος. Ήρθε λοιπόν το πλήρωμα του χρόνου όπου το ρέμα κατέλαβε τον δικό του χώρο, αυτόν ακριβώς που εμείς του πήραμε χωρίς να μας δίνει κανένας αυτό το δικαίωμα. Πρακτικά δηλαδή, συμπεραίνουμε ότι το νερό κινήθηκε και σε αυτή την τρίτη περίπτωση από εκεί που ήξερε και που η φύση είχε προβλέψει: Δηλαδή την ζώνη του ρέματος και την παραρρεμάτια περιοχή του. Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι και εδώ ο ανθρώπινος παράγοντας έπαιξε τον καίριο ρόλο και απλά το ύψος της βροχής ήταν το κερασάκι στην τούρτα.

Δεν έγινε λοιπόν ο δρόμος ρέμα, αλλά το ρέμα έγινε δρόμος και επομένως το νερό πήγε από εκεί που ήξερε.

Κλείνοντας να αναφέρουμε μια επισήμανση του φίλου μας Θάνου Γιαννακάκη, μέλος της WWF και συντονιστή του προγράμματος «Προστασία των νησιωτικών υγρότοπων της Ελλάδας» ότι σε άλλες περιοχές της Κρήτης που έβρεξε ακόμα πιο έντονα (π.χ. Ασκύφου, Ασή Γωνιά κ.α.) οι καταστροφές δεν είχαν τέτοιο μέγεθος. Τα πραγματικά δεδομένα είναι αποκαλυπτικά και εδώ:

Τελικά Συμπεράσματα

Για ακόμα μια φορά διαπιστώνουμε ότι τα αίτια μιας κατάρρευσης ή μιας πλημμυρικής καταστροφής δεν είναι μόνο ο μεγάλος όγκος νερού αλλά κυρίως η ανορθολογική επέμβαση μας στον παραρρεμάτιο χώρο.

Επομένως για να αντιμετωπίσουμε σωστά τα αποτελέσματα των πλημμυρών θα πρέπει να εντοπίζουμε και κάθε φορά τα συγκεκριμένα και κυρίως τα σωστά αίτια, με σκοπό να μάθουμε από αυτά και όχι σε κάθε τέτοια καταστροφή να ανακαλύπτουμε που πάλι κάποιοι, κάποτε καταπάτησαν τον χώρο ενός ρέματος. 

Τι πρέπει να γίνει;

(Υιοθετούμε τις ορθές προτάσεις, όπως αυτές διατυπώθηκαν στο Δελτίο Τύπου του συλλόγου «Ροή - Πολίτες υπέρ των Ρεμάτων» για τις πλημμύρες στην Εύβοια.)

1. Απομάκρυνση όλων των αυθαιρέτων  (νομιμοποιημένων και παράνομων)  από τις κοίτες των ρεμάτων και ποταμών. Να δοθεί στα ρέματα ο απαραίτητος χώρος εκτόνωσης της πλημμύρας  Τα «νομιμοποιημένα" να απαλλοτριωθούν και οι δήμοι και Περιφέρειες να βρουν τους πόρους γιατί το κόστος της ζωής που χάνεται είναι ανεκτίμητης αξίας.

2. Να σταματήσουν οι εγκιβωτισμοί ρεμάτων  με τσιμέντα και συρματοκιβώτια, που πλέον σε όλο τον κόσμο θεωρούνται παρωχημένης αντίληψης και να χρησιμοποιούνται για στηρίξεις πρανών φυσικά υλικά «οικομηχανική τεχνολογία / soil bioengineering». Τα εγκιβωτισμένα ρέματα είναι επικίνδυνα γιατί το νερό δε συναντά αντιστάσεις και η ορμή κι η ταχύτητά του αυξάνονται, ενώ μειώνονται οι χρόνοι υπερχείλισης.

3. Να αντιμετωπίζονται τα ρέματα σε επίπεδο «λεκανών απορροής», όπως επιτάσσουν οι Οδηγίες της ΕΕ οι οποίες έχουν γίνει νόμος του Κράτους. Τα αποσπασματικά έργα είναι για γρήγορες εργολαβίες και σπατάλη χρημάτων μόνο και δε λύνουν προβλήματα αλλά τα μεταφέρουν παρακάτω.

4. Οριοθετήσεις ρεμάτων με κριτήριο την ασφάλεια των πολιτών και την περιβαλλοντική προστασία των ρεμάτων ως οικοσυστημάτων.

5. Άμεσα Έργα Ορεινής Υδρονομίας στις ορεινές δασικές περιοχές που έχουν καεί . Είναι έργα απαραίτητα που μπορούν να γίνουν με φυσικά υλικά και καθόλου κοστοβόρα.

6. Αποκάλυψη αστικών ρεμάτων, όπως γίνεται σε όλο τον κόσμο πλέον και απόδοση τους στην πόλη και τους πολίτες. Ως αποτέλεσμα αυτής της αποκατάστασης είναι η κλιματική, αισθητική, και οικονομική αναβάθμιση των περιοχών που περιβάλλουν τα ρέματα αυτά.

Ζητάμε από τους συμπολίτες μας, να αντιληφθούν το ρόλο και την σημασία της ύπαρξης των ρεμάτων και να αντιδρούν στην απίστευτη σπατάλη πόρων και την τεράστια καταστροφή του περιβάλλοντος σε άχρηστα και αναποτελεσματικά έργα που ονομάζονται κατ’ευφημισμό «αντιπλημμυρικά».

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΣ, 

Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός του Ε.Μ.Π., μέλος του Πανελλήνιου Συλλόγου "Ροή - Πολίτες υπέρ των ρεμάτων"