Η Τ.Α. ανάμεσα στις συμπληγάδες των ιδεοληψιών. Του Αποστόλη Λουλουδάκη*

Η απλή αναλογική είναι το εκλογικό σύστημα που εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία  σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ για την εκλογή των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων.
Πριν την δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967 και στην Ελλάδα για τους δήμους και τις κοινότητες ίσχυσε ένα σύστημα απλής αναλογικής ,ενώ για τις εθνικές εκλογές εφευρέθηκαν ανάλογα με τις «εθνικόφρονες στρατηγικές» τα πλειοψηφικά συστήματα που έδωσαν κοινοβουλευτική πλειοψηφία ακόμη και σε κόμμα που πανελλαδικά μειοψήφισε σε αριθμό ψήφων στις εκλογές .
Σε όλες τις σύγχρονες και αναπτυγμένες οικονομικά χώρες του κόσμου η αποκέντρωση και η μεταφορά πόρων και αρμοδιοτήτων στον θεσμό που βρίσκεται πιο κοντά στους πολίτες έχει συντελεστεί εδώ και χρόνια και μάλιστα οι δραστηριότητες  των αποκεντρωμένων δομών παρήγαγαν πολλαπλασιαστικά ωφέλη σε βασικούς τομείς εφαρμόσιμων πολιτικών .

Είναι καθοριστικής σημασίας και ιστορικά έχει μετρηθεί θετικά, η παραμετροποίηση , η εργαλειοποίηση της ΤΑ ως βασικού προωθητικού συντελεστή  στην βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη στην κοινωνική συνοχή ,στην προστασία του περιβάλλοντος ,στον τομέα της απασχόλησης ,στον πολιτισμό και στην πολιτική αναβάθμιση των δημοκρατικών θεσμών  μέσω της ενεργοποίησης,  της συμμετοχής των πολιτών και του κοινωνικού διαλόγου .
Ανάμεσα στους παράγοντες που οδήγησαν την χώρα μας στην χρεοκοπία είναι η στρεβλή λειτουργία των δομών του Ελληνικού κράτους ,η χαμηλή παραγωγικότητα της δημόσιας διοίκησης και η θεσμική υστέρηση  για την αποτελεσματική λειτουργία του ευρυτερου δημοσίου τομέα .Η βιτρίνα του Ελληνικού κράτους έχει τσαλακωθεί  στην συνείδηση του Έλληνα πολίτη .
Αυτό το κράτος με τις συνιστώσες του ,τους παρακρατικούς θύλακες, τα συστήματα της εκτεταμένης διαφθοράς και σήψης έχει γίνει τόσο συγκεντρωτικό ,ανθεκτικό ,προσαρμόσιμο στις κυβερνητικές εναλλαγές που εξουδετερώνει κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια από όπου και αν προέρχεται .
Βασικα το φαινόμενο που ζούμε όλη την μεταπολιτευτική περίοδο είναι η κρατικοποίηση και η ενσωμάτωση στις λειτουργίες του μεταπολιτευτικού κράτους όλων των κομμάτων εξουσίας .
Η δυναμική του Ελληνικού κρατικού μορφώματος να αμύνεται αποτελεσματικά και να επιτίθεται σε κάθε μεταρρυθμιστική ,εκσυγχρονιστική προσπάθεια έχει μια μοναδικότητα και απόλυτα κατανοητή εάν λάβουμε υπ´όψη μας την ιστορική του συγκρότηση και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν.
Βασικά στην ΤΑ η συντηρητική παράταξη αντιστάθηκε σθεναρά στις δυο μεγάλες τομές που έγιναν με τον Καποδίστρια και τον Καλλικράτη ,όπως και σήμερα και με τον Κλεισθενη 1 .

Η ιδιοκτησιακή της αντίληψη περί κράτους,η ιδεολογική της σύγχυση, δεν τις επιτρέπει μέχρι σήμερα να προσαρμοστεί στον Ευρωπαϊκό χώρο ,στον σύγχρονο κόσμο .

Στην Ελλάδα με μεγάλη χρονική καθυστέρηση και με την ισχυρή πίεση των αναγκών ,την αναζήτηση  ευρωπαϊκής ταυτότητας ,την οικονομική μεγένθυση,την πλήρη αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί σε στοιχειώδης λειτουργίες άρχισε μια προσπάθεια δειλών μεταρρυθμιστικών εκσυγχρονιστικών πρωτοβουλιών που δημιούργησαν ένα νέο τοπίο .
Χωρίς αξιολόγηση της πρώτης σημαντικής τομής για τα αυτοδιοικητικά δεδομένα της χώρας του Καποδίστρια υπήρξε μια βιαστική μετάβαση σε ένα άλλο μοντέλο ΤΑ με τον Καλλικράτη, που επιβλήθηκε από τα πάνω,δεν έλαβε υπ´όψη της την ισχυρή κοινοτική κληρονομιά , δεν φημίζεται για την τήρηση των κανόνων δημοκρατικής διαβούλευσης ,τον σεβασμό στα θεσμικα όργανα της ΤΑ και είχε ως φιλοσοφία του την τεχνική δημιουργία οικονομιών κλίμακας που φάνηκαν ιδιαίτερα χρήσιμες την περίοδο της εφαρμογής των προγραμμάτων λιτότητας και δημοσιονομικης προσαρμογής, για να αντέξει η ΤΑ τις μνημονιακές περικοπές πόρων της τάξης πλέον του 60 % .

Σε όλα σχεδόν τα συνέδρια της ΚΕΔΕ υπήρξε πάγιο αίτημα της μεγάλης πλειοψηφίας των αυτοδιοικητικών η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως του εκλογικού συστήματος που θα αναδείκνυε τους αιρετούς των δήμων και κοινοτήτων .
Η απλή αναλογική δημιουργεί ένα ισχυρό πόλο διοίκησης των δήμων. Το δημοτικό συμβούλιο που με βάση τον νόμο ο Δήμαρχος ως μονοπρόσωπο εκτελεστικό όργανο είναι υποχρεωμένος να εφαρμόζει τις αποφάσεις του οργάνου που ο δημοτικός σύμβουλος αποτελεί σύμφωνα με τον νομοθέτη  μια ανεξάρτητη προσωπικότητα που αφού είναι υποχρεωμένος να μελετάει όλα τα θέματα ψηφίζει κατά συνείδηση και όχι κάθ´υποδειξη του Δημάρχου η της πλειοψηφίας της παράταξης του .
Η πάγια πρακτική που διασφάλιζε την ψευδεπίγραφη κυβερνησιμότητα στους Δήμους ήταν η σαφώς παράνομη αντισυνταγματική πρακτική του κάθε  Δημάρχου ,που με την ελεγχόμενη από τον Δήμαρχο παράταξη επέβαλε με νόθες ενδοπαραταξιακές πλειοψηφίες ο εκάστοτε  Δήμαρχος ( είχε την αποκλειστική αρμοδίοτητα να ορίζει σε θέσεις αμοιβόμενες ,διακριτές σχεδόν τα μισά  των μελών της παράταξης του και σε βάθος τετραετίες τα τρία πέμπτα  ).
Αυτό το μοντέλο ήταν προσαρμοσμένο στις ανάγκες του κομματικού μας μοντέλου ,στις τακτικές  του δικομματισμού ,στην στρατηγική της περιθωριοποίησης και του αποκλεισμού δημιουργικών δυνάμεων των τοπικών κοινωνιών που δεν διέθεταν πιστοποιητικά υποτέλειας στούς δυο πόλους του κομματικού συστήματος .

Στην νέα μεταρρυθμιστική τομή με την ονομασία Κλεισθένης1  εκτός της απλής αναλογικής για την εκλογή του ΔΣ και του πλειοψηφικού για την ανάδειξη του Δημάρχου  που αναδειχθηκε ως μείζον και μοναδικό  θέμα υπάρχουν σοβαρές νομοθετικές παρεμβάσεις σε θετική κατεύθυνση που φαίνεται ότι σκόπιμα παρακάμπτονται .
Να αναφέρω ενδεικτικά το θέμα της ενδοδημοτικής  αποκέντρωσης και την μεταφορά αρμοδιοτήτων στις παλιές κοινότητες ,(Καταργείται από τον νόμο της νέας κυβέρνησης ),τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς ,την αξιοποίηση της δημοτικής περιουσίας ,τα δημοψηφίσματα κτλ .
Όσον αφορά το θέμα της απλής αναλογικής υπάρχουν δυο πολιτικες πρακτικές που πρέπει να αναφερθούμε .

1) Την νόθευση εφαρμογής της απλής αναλογικής ,όταν ακολουθείται η αναλογικότητα για την εκλογή του ΔΣ και το πλειοψηφικό  για την εκλογή του Δημάρχου ,που δημιουργεί δύο ισχυρούς πόλους εξουσίας στους Δήμους με λαϊκή εντολή και νομιμοποίηση .
Στην ουσία η εκλογή του Δημάρχου από τους πολίτες τον 2ο γύρο και όχι από το ΔΣ καταστρατηγεί την ουσία και το νόημα της απλής και άδολης αναλογικής του Αου γύρου.
2) Την νομοθετική παρέμβαση την νέας κυβέρνησης της ΝΔ που στην ουσία ακυρώνει την πρόσφατη λαϊκή εντολή και αναιρεί κάθε προσπάθεια σύνθεσης ,συνεννόησης, συνεργασίας ,προγραμματικής σύγκλισης των παρατάξεων .Η νομοθετική προσπάθεια ακύρωσης του εκλογικού αποτελέσματος κινείται στα όρια της αντισυνταγματικότητας και της Δημοκρατικής εκτροπής .

Οι Δήμαρχοι που θα επιλέξουν να διοικήσουν τους Δήμους με τις τεχνικές πλειοψηφίες στις επιτροπές και στα νομικά πρόσωπα ,που τους παρέχει ο νόμος της ΝΔ απλά θα πολώσουν τα ΔΣ και θα οδηγήσουν τους Δήμους σε πλήρη ακυβερνησία .Ο νόμος τους παρέχει τη δυνατότητα της περιορισμένης διαχείρησης και της πλήρους υποβάθμισης των ΔΣ .  Μηδενίζεται  κάθε δυνατότητα συνένεσης και  παραγωγής πολιτικής.

Αναπαράγεται το αυταρχικό δημαρχοκεντρικό μοντέλο και συντηρείται στην ουσία ο άχαρος ρόλος της αντιπολίτευσης ,περιορίζεται η συμμετοχή της στα δημοτικά δρώμενα και θεσμοθετείται ως ένας πόλος αρνητισμού και αποσύνθεσης του ΔΣ.
Το μαχαίρι και το πεπόνι αποκλειστικα βρίσκεται στα χέρια των νεοεκλεγμένων Δημάρχων.
Υπάρχει ένα δίλημμα που θα κρίνει  την επόμενη μέρα στους Δήμους της χώρας μας .Κρίσιμο μέγεθος  η  επιλογή του Δημάρχου με τον τρόπο που θα αποφασίσει να κυβερνήσει τον Δήμο,με το εκλεγμένο από τους πολίτες ΔΣ ή με την εργαλειοποίηση ενός νόμου που η συνταγματικότητα του και η συμβατότητα του με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία θα κριθεί στα δικαστήρια .
Οι Δήμαρχοι καλούνται να κάνουν χρήση ενός  νόμου που διακρίνεται για την προχειρότητα του ,την ιδεοληψία της κατάψυξης στην αντιμεταρρυθμιστική στασιμότητα ,τον συντηρητισμό ,την κομματική σκοπιμότητα ,την εναρμόνιση με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές μιας συγκυριακής κυβερνητικής πλειοψηφίας.Προκρίνει ένα μοντέλο άσκησης  αυταρχικής
διοίκησης  ,παρέχει μια ψευδεπίγραφη τυπική κυβερνησιμότητα με νομική θωράκιση αλλά εκτεθειμένη πολιτικά και ηθικά.
Εξιλαστήριο θύμα των πειραματισμών και του κομματισμού για άλλη μια φορά η ΤΑ και η καθυστέρηση της περιφερειακής αποκέντρωσης και ανάπτυξης .
Ειδικά οι Δήμαρχοι που στον πρώτο γύρο βρέθηκαν με πολύ μικρά ποσοστά πρέπει να συγχρονιστούν με το πολιτικό υποκείμενο ,το εκλογικό σώμα που μετακινήθηκε τον δεύτερο γύρο .
Οι μετακινήσεις του 2ου γύρου είναι μια ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρος,η αποκωδικοποίηση  των πολιτικών χαραχτηριστικών αυτής της μετακίνησης έχει ιδιαίτερη σημασία ,σε αντιδιαστολή με τους ψήφους του 1ου γυρου που το μεγάλο ποσοστό προέρχεται από τους ισχυρούς προσωπικούς δεσμούς των ψηφοφόρων με τους υποψήφιους δημοτικούς συμβούλους .
Οι συνθέσεις πρέπει να εναρμονιζόνται με την λαϊκή βούληση και με γνώμονα πάντα  το δημόσιο συμφέρον .Οι υπέρβασεις στην πολιτική δημιουργούν παραγωγικές δυναμικές προβλέψιμης  αποτελεσματικότητας , που συνήθως τις  υποσκάπτουν οι απολίτικες διαχειριστικές αντιλήψεις ,οι παραγοντισμοί ,οι προσωπικές στρατηγικές και οι παθογένειες ενός υπερσυντηρητικού  αναχρονιστικού τρόπου σκέψης .
Οι εξελίξεις που έρχονται στήν Ελλαδα ,στην Ευρώπη θα κρίνουν πολλά σχετικά με την έξοδο από την κρίση και στην νέα κανονικότητα η ΤΑ έχει θέση και ρόλο .
Αυτό που φαίνεται στον ορίζοντα πάντως είναι ότι οι απολίτικες και διαχειριστικές λογικές βλάπτουν και δεν αντέχουν στον χρόνο .
Το πρόβλημα της χώρας είναι βαθειά πολιτικό και το απόθεμα των ψευδαισθήσεων μηδενίζει ...

* Ο Αποστόλης Λουλουδάκης είναι μέλους του Δ.Δ. της ΚΕΔΕ