Ο κώδικας της Νυρεμβέργης και η ιατρική επιστήμη. Του Πέτρου Μηλιαράκη

Το παρόν κείμενο αποτελεί μία «παρέμβαση» στο ζήτημα της βιοηθικής, με τη ρητή αναφορά στον Κώδικα της Νυρεμβέργης, που αποτελεί «ιστορικό προοίμιο» της σύγχρονης διεθνούς έννομης τάξης. 

Ήδη από την εποχή του Μεσοπολέμου στη Βαϊμάρη της Γερμανίας συγκροτήθηκαν «νέες οδηγίες» σχετικές με την θεραπεία και τα επιστημονικά πειράματα με υποκείμενο το ανθρώπινο είδος. Οι οδηγίες δε βασίστηκαν κυρίως στο δόγμα του «ὠφελέειν, ἢ μὴ βλάπτειν», σε συνάρτηση με την ενημέρωση και τη συναίνεση του υποκειμένου. 

Οι οδηγίες αυτές προέρχονταν από τον προπολεμικό «Γερμανικό Ιατρικό Σύλλογο», που τον χαρακτήριζε μία προοδευτική αλλά και δημοκρατική αντίληψη, καθώς και γενικότερη ευαισθησία ως προς την δημόσια υγεία. Αυτός ο Σύλλογος ήταν η αίτια για τη θέσπιση της νομοθεσίας περί υποχρεωτικής παροχής ασφάλισης ασθένειας για τους Γερμανούς εργαζόμενους, που αδικαιολογήτως καρπώθηκε το ναζιστικό κόμμα. 

Οι οδηγίες αυτές συγκροτήθηκαν ως κανόνες δεοντολογίας, γιατί ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, ελάμβαναν χώρα ανήθικες πρακτικές ιατρών, βασιζόμενες στην «ιδεολογία της φυλετικής υγιεινής». Η επικράτηση δε της «φυλετικής υγιεινής» στηρίχθηκε από το Γ’ Ράιχ για τη δημιουργία μιας «Άριας φυλής». Τούτο είχε ως αποτέλεσμα την εξόντωση όσων δεν εντάσσονταν στα κριτήρια της συγκεκριμένης ιδεολογίας και πρακτικής. Υπ’ όψιν δε ότι οι ναζιστές αυτοί ίδρυσαν την «Ένωση Εθνικών Σοσιαλιστών Ιατρών» το 1929 και συγχωνεύθηκαν με τον Εθνικό Σοσιαλισμό, που αποσκοπούσε στην εκκαθάριση της Γερμανίας ώστε να επικρατήσει η «Άρια φυλή»!..

Υπ’ όψιν, βεβαίως, ότι οι προαναφερόμενες οδηγίες - ως κανόνες δεοντολογίας που αφορούσαν στο δόγμα του  «ὠφελέειν, ἢ μὴ βλάπτειν» -ανατράπηκαν από τον Αδόλφο Χίτλερ (AdolfHitler). Είναι φρικιαστικό δε ότι μέχρι το 1942 οι ναζιστές ενεργοποίησαν περίπου 38.000 ιατρούς, για να πραγματοποιούν ιατρικά προγράμματα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. 

Η «ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΙΑΤΡΩΝ» ΣΤΗ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ

Τα προαναφερόμενα που αφορούσαν στο ναζιστικό και φασιστικό καθεστώς του Γ’ Ράιχ ήταν και αντικείμενο σειράς Δικών, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με συνέπεια την καταδίκη μελών του ναζιστικού κόμματος για εγκλήματα πολέμου. 

Μία από αυτές τις Δίκες είναι και «η Δίκη των Ιατρών». Στη Δίκη αυτή δικάστηκαν οι υπεύθυνοι, λόγω των ανήθικων ιατρικών πειραμάτων τους σε ανθρώπους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντικείμενο δε των Δικών αυτών ήταν ανήθικες ιατρικές παρεμβάσεις σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς και στειρώσεις Γερμανών πολιτών που ανέρχονταν σε 3.500.000 ανθρώπους.  

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ

Ο Κώδικας της Νυρεμβέργης αφορά σύνολο αρχών σε ζητήματα βιοηθικής και αποτελείται από δέκα κανόνες. Ο «πυρήνας» δε των κανόνων αυτών μπορεί να συγκροτηθεί στα παρακάτω:

1. Δεν πρέπει να διεξάγεται πείραμα όταν υπάρχει εκ των προτέρων υποψία θανάτου ή τραυματισμού ως αποτέλεσμα.

2. Το πείραμα πρέπει να διεξάγεται έτσι ώστε να αποφεύγεται κάθε περιττή σωματική και ψυχική οδύνη και τραυματισμός.

3. Η εθελοντική συναίνεση του εξεταζόμενου είναι απολύτως απαραίτητη.

4. Ο βαθμός κινδύνου, δεν πρέπει να υπερβαίνει εκείνον που καθορίζεται από την ανθρωπιστική σημασία του προβλήματος που καλείται να επιλυθεί από το πείραμα.

5. Κατά τη διάρκεια του πειράματος ο εξεταζόμενος είναι ελεύθερος να τερματίσει το πείραμα εάν έχει φτάσει στη φυσική ή ψυχική κατάσταση, όπου η συνέχιση του πειράματος του φαίνεται αδύνατη.

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ

Ο Κώδικας της Νυρεμβέργης αποτελούσε το ηθικό και δεοντολογικό «ιστορικό προοίμιο» του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα της 16^ης Δεκεμβρίου 1966 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (βλ. άρ.πρωτ. 2200 Α (ΧΧΙ)/16.12.1966). 

Το Σύμφωνο αυτό έχει ενσωματωθεί και στην ελληνική εσωτερική έννομη τάξη με το Νόμο 2462/1997 (ΦΕΚ 25, τ. Α ́). Υπ’ όψιν δε ότι το Σύμφωνο αυτό, θα πρέπει να αποτελεί για την ερμηνεία των συνταγματικών κανόνων (και όχι μόνο) «εργαλείο σκέψης» και «πηγή» για τη μέθοδο της τελολογικής ερμηνείας. Υπ’ όψιν, επίσης, σύμφωνα με τα θεσπισμένα σε επίπεδο Δημοσίου Διεθνούς Δικαίουτου προαναφερόμενου Συμφώνου ότι:

Κατά το άρθρο 1: «Όλοι οι λαοί έχουν το δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως. Σύμφωνα με το δικαίωμα αυτό καθορίζουν ελεύθερα το πολιτικό καθεστώς τους και εξασφαλίζουν ελεύθερα την οικονομική, κοινωνική και μορφωτική ανάπτυξή τους». 

Κατά το άρθρο 2: «Για να επιτύχουν τους σκοπούς αυτούς, όλοι οι λαοί μπορούν να διαθέτουν ελεύθερα τον πλούτο και τους φυσικούς πόρους τους, με την επιφύλαξη των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη διεθνή οικονομική συνεργασία που στηρίζεται στην αρχή του αμοιβαίου συμφέροντος και του διεθνούς δικαίου. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί ένας λαός να στερηθεί από τα δικά του μέσα επιβιώσεως.». Ενώ:

Κατά το άρθρο 7: «Κανείς δεν υποβάλλεται σε βασανιστήρια ούτε σε ποινές ή μεταχειρίσεις σκληρές, απάνθρωπες ή εξευτελιστικές. Ειδικότερα, απαγορεύεται η υποβολή προσώπου, χωρίς την ελεύθερη συγκατάθεσή του σε ιατρικό ή επιστημονικό πείραμα.»

ΤΟΥΤΩΝ ΔΟΘΕΝΤΩΝ

Η πανδημία του COVID-19 και η εισαγωγή του εμβολιασμού, ως αντικείμενο «πρόληψης» και «αντιμετώπισης», εγείρει τα παρακάτω ζητήματα:

Ουδείς κανόνας δικαίου και ουδεμία απόφαση δημόσιου ή ιδιωτικού φορέα μπορεί να υποχρεώσει άτομο σε εμβολιασμό. Αναφορικά με τα άτομα, όμως, που επιδιώκουν και επιθυμούν να εμβολιαστούν, επουδενί μπορεί να αφαιρεθεί το δικαίωμά τους επιλογής του εμβολίου, εφόσον στο επίπεδο της δημόσιας υγείας διατίθενται πολλά εμβόλια πολλών εταιρειών. 

Όσοι επιθυμούν να εμβολιαστούν, δικαιούνται να αξιώσουν το εμβόλιο της προτίμησής τους, αναλαμβάνοντας και την ευθύνη της συγκεκριμένης ιατρικής πράξης.

* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ 

- Από την Pax Romana στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Του Πέτρου Μηλιαράκη