Ο ολοκληρωμένος τουριστικός σχεδιασμός. Του Ζαχαρία Δοξαστάκη*

Η ελληνική κοινωνία στην συντριπτική της πλειοψηφία , ενσυνείδητα εφαρμόζει τα μέτρα που η Πολιτεία,καθ’υπόδειξη των ειδικών , λαμβάνει για να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς τη συνεχιζόμενη και πρωτόγνωρη πανδημία της νόσου του κορωνοϊού 2019(COVID-19).

ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ , αλλάζοντας πρόσκαιρα την καθημερινότητά μας, για να μπορέσουμε σύντομα και χωρίς μεγάλο κόστος να επανέλθουμε στην κανονικότητα, που τόσο πολύ όλοι επιζητούμε. Μάλιστα τις επόμενες ημέρες πρέπει να προσπαθήσουμε λίγο περισσότερο , για να μηδενίσουμε τα κρούσματα και να αρχίσουμε πλέον, όλοι μαζί, στο πλαίσιο, του σχεδιασμού της Κυβέρνησης και των σχετικών υποδείξεων της, να επανέλθουμε στους ομαλούς  ρυθμούς της ζωής μας.

   Η πανδημία επαναπροσδιορίζει το ρόλο του κράτους και θα αφήσει πίσω της έντονα σημάδια και πολλά προβλήματα . Μόνο οι ανθρώπινες ζωές δεν επιστρέφουν, αλλά όλα τα υπόλοιπα αντιμετωπίζονται και αποκαθίστανται .Η οικονομική ύφεση, η ανεργία , η διαφυγή εισοδημάτων και η απώλεια( απευκταία) της επερχόμενης τουριστικής περιόδου, είναι μερικές από τις επιπτώσεις που θα καταγραφούν.

   Η κοινωνική ανασύνταξη και ανάταξη πρέπει να γίνει σταδιακά και με πρόγραμμα, με τη λήψη ενδεδειγμένων και διασφαλισμένων  μέτρων και με διαδικασίες και βήματα σίγουρα.Δεν πρέπει να βιαστούμε να επισπεύσουμε τη λειτουργία του συστήματος για την επίτευξη πρόσκαιρων και επιμέρους στόχων και να υποθηκεύσουμε το αύριο και τους μακροπρόθεσμους στόχους. Ο διακόπτης θα γυρίσει, όταν έχουμε διασφαλίσει, ότι το πρόβλημα ξεπεράστηκε και το σύστημα πλέον έχει εξασφαλίσει εγγυημένες συνθήκες λειτουργίας.

   Μέσα σ’αυτή τη δίνη της αβεβαιότητας και της αγωνίας για την προστασία ανθρώπινων ζωών, εκδηλώνονται και καταγράφονται και σημαντικές αρνητικές συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα, την επιχειρηματικότητα και την απασχόληση. Η τουριστική σαιζόν , η οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες θα ξεκινούσε τις επόμενες ημέρες, έχει ήδη μετατεθεί. Όσες προκρατήσεις δεν ακυρώθηκαν, μετατίθενται για μετά τον Ιούνιο. Αυτό ήταν αναμενόμενο, γιατί ο πλανήτης μαστίζεται από την πρωτοφανή αυτή νόσο, τα σύνορα κλείνουν και σχεδόν όλα τα μέσα μεταφοράς έχουν διακόψει τη λειτουργία τους.Η ελληνική αγορά δεν θα μείνει ανεπηρέαστη από την πανδημία και τη συνεπαγόμενη ύφεση. Η ανασφάλεια που επικρατεί θα προκαλέσει αναστάτωση.

   Ο τουρισμός είναι μια ιδιαίτερα σημαντική οικονομική δραστηριότητα για την Ελλάδα. Η χώρα μας έχει άμεση ανάγκη να προσελκύσει επενδύσεις ειδικά στον τουρισμό, ο οποίος είναι μια  ιδιαίτερα δυναμική και ανταγωνιστική οικονομική δραστηριότητα. Επίσης παράλληλα , πρέπει να στοχεύσει σε μια ισόρροπη γεωγραφικά τουριστική ανάπτυξη , η οποία θα είναι περιβαλλοντικά και οικονομικά βιώσιμη, όπως και ποιοτικά και θεματικά διαφοροποιημένη. Ο τουρισμός είναι από τους μεγαλύτερους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας στον κόσμο. Για τη χώρα μας αποτελεί , ίσως, το σημαντικότερο πόρο στις διεθνείς συναλλαγές.

   Ο κλάδος του τουρισμού στη Ελλάδα δημιουργεί εισόδημα , απασχόληση, εισροή συναλλάγματος και επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα όλες τις πλευρές της ζωής. Συχνά χρησιμοποιείται η κοινότυπη έκφραση περί βαριάς « τουριστικής βιομηχανίας». Ο τουριστικός κλάδος διαχέεται σε πολλούς άλλους τομείς του επιχειρείν, άρρηκτα συνδεδεμένων μαζί του( προτογενής  τομέας και μεταποίηση).Τις τελευταίες δεκαετίες η συμμετοχή του τουριστικού τομέα στη διαμόρφωση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος( ΑΕΠ)ξεπέρασε το 10%. Ενώ σε επίπεδο Περιφέρειας Κρήτης προσεγγίζει το 50%.Πρόκειται λοιπόν αναμφίβολα για ένα δυναμικό χώρο επενδύσεων , που σε πολύ μεγάλο βαθμό στηρίζει την ελληνική οικονομία.

Επειδή ο δρόμος της επιστροφής, μετά τη λήξη της πανδημίας, δεν θα είναι ευθύς, αλλά με πολλές στροφές και εμπόδια και ο χρόνος που θα απαιτηθεί να τον διαβούμε μακρύς, ενδέχεται η τουριστική περίοδος να είναι ολιγόμηνη και στο ακραίο σενάριο να μην υπάρξει καθόλου. Η Πολιτεία οφείλει, άμεσα, πέραν των γενικών μέτρων που έχουν ήδη ανακοινώσει  για τις επιχειρήσεις , να προχωρήσει στο σχεδιασμό ειδικού πακέτου μέτρων που θα αφορούν τον τουριστικό κλάδο , ο οποίος όπως εξηγήσαμε παραπάνω επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα τις ζωές όλων μας. Στην κατεύθυνση αυτή το Υπουργείο Τουρισμού, μετά από συνεργασία και διάλογο με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο  Ελλάδος( ΞΕΕ),τις Ενώσεις Ταξιδιωτικών Γραφείων,τοΣύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων( ΣΕΤΕ),τους Συνδικαλιστικούς Φορείς των  Εργαζομένων( ΓΣΕ), την Ένωση Περιφερειών Ελλάδος( ΕΝΠΕ) και την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος( ΚΕΔΕ), κ.α.,να προχωρήσει σ’ένα πρόγραμμα άμεσων μέτρων για την αναζωογόνηση και στήριξη του τουριστικού κλάδου.

Ενδεικτικά τέτοια μέτρα μπορεί να είναι, ιδίως:

• Η ενίσχυση της ρευστότητας των τουριστικών επιχειρήσεων.

• Η αναβολή αποπληρωμής δανείων.

• Λήψη φορολογικών ανακουφιστικών μέτρων για τις επιχειρήσεις και τον καταναλωτή.

• Διασφάλιση των θέσεων εργασίας και στήριξη των εργαζομένων .

• Αλλαγή των προϋποθέσεων ένταξης στο ταμείο ανεργίας, με σκοπό τη διεύρυνση του αριθμού των δικαιούχων.

• αξιοποίηση των πόρων από το τρέχον ΕΣΠΑ 2014-2020 , αλλά κυρίως των πόρων που θα διατεθούν από το επόμενο ΕΣΠΑ 2021-2027.

• Ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού ( κοινωνικός τουρισμός , με έμφαση σε ηλικίες μέχρι 30 ετών).

• Ανασχεδιασμός της στρατηγικής για ένα ευέλικτο marketing και τον ανασχεδιασμό της τουριστικής  προβολής.

• Τόνωση  της ενεργούς ζήτησης των τουριστικών υπηρεσιών.

• Ισχυροποίηση και ανάδειξη του brand name της χώρας, ως ασφαλούς και προνομιακού προορισμού . Η αξιοπιστία της χώρας, κατά την τρέχουσα δοκιμασία έχει ανεβεί  αρκετά, σε διεθνές επίπεδο.

• Αναθεώρηση του απαρχαιωμένου νομικού πλαισίου που διέπει τις σχέσεις  μεταξύ tour operators και ξενοδόχων.

• Αναζήτηση εναλλακτικών χρήσεων , μεταβατικά, για τις διαθέσιμες τουριστικές κλίνες.

• Σχεδιασμός και εφαρμογή μέτρων προστασίας για τους τουρίστες(πελάτες) και τους εργαζόμενους στις πύλες εισόδου της χώρας ,  στα τουριστικά καταλύματα , αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία ,χώρους εστίασης κλπ( απολυμάνσεις, ανίχνευση περιστατικών , κινητές μονάδες υγείας, τέστ κλπ).

• Εφαρμογή τεχνικών ανάκαμψης του τουριστικού κλάδου.

• Εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης της κρίσης(risk management).

Ταυτόχρονα,θεωρώ αναγκαίο, με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Κρήτης και τη συμμετοχή όλων όσοι εμπλέκονται στον κλάδο του τουρισμού,  να ξεκινήσει διάλογος με απώτερο στόχο την κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου επιχειρησιακού προγράμματος, με αντικείμενο τον Ολοκληρωμένο Τουριστκό Σχεδιασμό για τον τουριστικό προορισμό ΚΡΗΤΗ και με τη δέσμευση πόρων από το ΕΣΠΑ και το ΠΔΕ.Ο Ολοκληρωμένος Τουριστικός Σχεδιασμόςθα επιδιώξει , σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, τη ρύθμιση και την  οργάνωση αναπτυξιακών και οικονομικών ζητημάτων, αλλά και θεμάτων  που αφορούν τη χωρική οργάνωση της τουριστικής δραστηριότητας.Σε τοπική κλίμακα ο χωρικός τουριστικός σχεδιασμός πρέπει να αξιοποιεί τους ήδη υπάρχοντες οικιστικούς πόλους ( αστικά ή τουριστικά κέντρα) για την προώθηση των τουριστικών επενδύσεων , ενώ επίσης με κανονιστικούς όρους και περιορισμούς μπορεί να ρυθμίζει την τουριστική ανάπτυξη.

Στόχευση και προτεραιότητα αυτού του ολοκληρωμένου σχεδιασμού για την Κρήτη είναι η θέσπιση ενός βιώσιμου προτύπου χωρικής οργάνωσης της τουριστικής δραστηριότητας του νησιού και οι θεσμικοί παράγοντες( περιφέρεια, δήμοι, ξενοδόχοι, τουριστικοί πράκτορες,εργαζόμενοι, επιμελητήρια, επιστημονικοί φορείς κά) διαρκώς πρέπει να:

• μεριμνούν για τη συστηματική αναθεώρηση και εμπλουτισμό αυτού του προτύπου,

• εξασφαλίζουν και να προσφέρουν εκσυγχρονισμένες τουριστικές εγκαταστάσεις, με σεβασμό στη φέρουσα ικανότητα και το οικοσύστημα,

• διαθέτουν- δεσμεύουν επαρκείς οικονομικούς πόρους για την υλοποίηση στοχευμένων παρεμβάσεων στον τουρισμό( μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, παραδοσιακοί οικισμοί κλπ), και

• θεσμοθετούν ένα ορθολογικό και αποτελεσματικό πλαίσιο λειτουργίας της ιδιωτικής αγοράς στον τουρισμό.

Μόνο με στρατηγικό σχεδιασμό θα επιτευχθεί η στόχευση της τουριστικής πολιτικής της χώρας, η Ελλάδα να παραμείνει ανταγωνιστική τουριστικά , αλλά ταυτόχρονα και να προστατεύσει τους φυσικούς και πολιτιστικούς  πόρους της. Ο ολοκληρωμένος τουριστικός σχεδιασμός που θα καταρτίσει , μέσα από το επιχειρησιακό σχέδιο, η Περιφέρεια Κρήτης μπορεί να λειτουργήσει πιλοτικά για όλη τη χώρα.

Ο τουριστικός σχεδιασμός μετά τον προσδιορισμό των προβλημάτων της υφιστάμενης κατάστασης , τη συλλογή δεδομένων  και τον προσδιορισμό στόχων , πρέπει να προχωρήσει στην εφαρμογή, παρακολούθηση , αξιολόγηση και αναθεώρηση του επιλεγέντες σεναρίου. Επιπλέον , οποσδήποτε, πρέπει να ενσωματώνει και να διατρέχεται από τις γενικές αρχές του τουριστικού σχεδιασμού, όπως:

•Την υπεράσπιση των μοναδικών φυσικών πόρων και την προστασία τους.

• Την προστασία των τοπικών πολιτιστικών και κοινωνικών δομών.

• Τη διαφύλαξη – υπεράσπιση της ταυτότητας του τόπου και των παραδόσεων.

• Το συνυπολογισμό των επικρατουσών  γενικών οικονομικών συνθηκών και του πλαισίου λειτουργίας ενός τουριστικού προορισμού.

• Την εξασφάλιση υψηλής ποιότητας τουριστικών υπηρεσιών και προϊόντων.

• Την ανάπτυξη και λειτουργία ειδικών μορφών τουρισμού και εξασφάλιση της ποικιλομορφίας του τουριστικού προϊόντος.

Τέλος το ολοκληρωμένο σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης της Κρήτης , οφείλει να διαπνέεται και να ενσωματώνει τις βασικές παραμέτρους  του χωρικού σχεδιασμού, ώστε να εξασφαλίζεται η ισόρροπη και πολυκεντρική ανάπτυξη των τουριστικών δραστηριοτήτων, η προσφορά τεχνικών και πολιτιστικών υποδομών και η διατήρηση ενός ελκυστικού φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος .

Τέλος, όλοι οι Έλληνες ενωμένοι, με θάρρος, υπομονή και προσήλωση στο στόχο για  να νικήσουμε τον εφιάλτη, ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ.

*Ο Ζαχαρίας Εμμανουήλ Δοξαστάκης είναι Περιφερειακός Σύμβουλος Ηρακλείου