Το καλοκαίρι του 2010, όταν η χώρα έμπαινε στην Μνημονιακή περίοδο της πολύ πρόσφατης Ιστορίας της, η Κάπα Research κατέγραψε την απαρχή της «μεγάλης φυγής» των νέων ανθρώπων στην έρευνα «Οι Νέοι της Ελλάδας Σήμερα και η Μετανάστευση»: το 74% έπαιρνε θέση απέναντι στις συνθήκες που επικρατούσαν στην Ελλάδα υιοθετώντας στάση «καταγγέλλω και αποχωρώ» -θα έφευγα από τη χώρα εάν μου δινόταν η ευκαιρία - δήλωνε.
Έκτοτε, η αναφορά στο σύγχρονο «brain drain» έχει αναμφίβολα τη σημασία της, αλλά δεν μπορεί να επισκιάσει το γεγονός ότι ο αριθμός των νέων 17-39 ετών που παραμένουν στη χώρα, (περίπου 2,5 εκατομμύρια) είναι σαφώς μεγαλύτερος και με ανάλογα προσόντα.
Καλοκαίρι του 2018, στο τέλος του μνημονιακού κύκλου, η επανάληψη της έρευνας του 2010 αναδεικνύει μια πολύ ώριμη γενιά, χαλυβδωμένη στην πιο δύσκολη δεκαετία της Μεταπολίτευσης. Η σημασία της μελέτης των χαρακτηριστικών και των απόψεών της έγκειται στο γεγονός ότι η γενιά αυτή θα κληθεί να διαμορφώσει το μέλλον της χώρας για τις επόμενες δεκαετίες. Και εκεί ακριβώς πρέπει να εστιάσει η δημόσια συζήτηση : δεν αρκεί να «ξορκίζεται» το κακό της μετανάστευσης, η νέα γενιά πρέπει να βγει στο προσκήνιο και να αναλάβει την ευθύνη της ανασύνταξης της χώρας και της επαναφοράς της ευημερίας.
Πρόκειται για την πιο μορφωμένη γενιά που γνώρισε ποτέ η ελληνική κοινωνία, με αυτό-πεποίθηση και απόλυτη εμπιστοσύνη στα εφόδιά της. Η οκταετής δοκιμασία των Μνημονίων δεν εξάλειψε την ευαισθησία της ούτε παραμόρφωσε το αξιακό της σύστημα: Δικαιοσύνη, Δημοκρατία, Αλληλεγγύη και Ισότητα είναι οι αξίες που οι νέοι άνθρωποι θα ήθελαν να δουν να ενισχύονται τα επόμενα χρόνια, ενώ συνδέουν την οικονομική προοπτική με τις αξίες της Παραγωγικότητας, της Επιχειρηματικότητας και της Καινοτομίας.
Μια γενιά που παραμένει αισιόδοξη, που πιστεύει ότι σε 10 χρόνια θα ζει καλύτερα απ’ ότι σήμερα, που έχει πίστη στη χώρα, που αγαπά, εν τέλει, την Ελλάδα. Μέρος αυτού του πλούτου είναι και οι νέοι μετανάστες, οι οποίοι προσαρμόστηκαν στις κοινωνίες υποδοχής, είδαν τη ζωή τους - επαγγελματική και προσωπική - να βελτιώνεται, αλλά ζουν εκεί με τα μάτια στραμμένα εδώ: παρά την επιτυχή τους πορεία (απασχολούνται σε θέσεις εργασίας που έχουν σχέση με το αντικείμενο των σπουδών τους και είναι οικονομικά ανεξάρτητοι) «δεν έριξαν μαύρη πέτρα πίσω τους», περισσότεροι από 4 στους 10 στέλνουν χρήματα στην οικογένειά τους, τους λείπει η χώρα τους, η οικογένεια και οι φίλοι τους. Το συχνό «πήγαινε – έλα», 3 ίσως και 4 φορές τον χρόνο, μπορεί να απαλύνει τη νοσταλγία, δεν διώχνει, όμως, τον Νόστο. Οι μισοί σχεδόν θέλουν να επιστρέψουν και, σε δέκα χρόνια από σήμερα, φαντάζονται τη ζωή τους στρωμένη και πάλι στην Ελλάδα.
Η νέα γενιά είναι οργισμένη, αλλά χειραφετημένη. Ασφυκτιά, όπως είναι φυσικό, υπό τις παρούσες συνθήκες (στασιμότητα), δεν εξωραΐζει την πραγματικότητά της και έχει σταθερές,αρνητικά φορτισμένες αντιλήψεις για την πολιτική, το Κράτος, την οικονομία, αλλά και τις αιτίες της κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, οι πυλώνες της Δημοκρατίας, δηλαδή τα πολιτικά κόμματα, τα ΜΜΕ, και το Κοινοβούλιο βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις αξιολόγησης των θεσμών, η έννοια του Κράτους («Τι σημαίνει, για εσάς προσωπικά, το ελληνικό Κράτος;») είναι συνώνυμη της διαφθοράς, της αναξιοκρατίας και του ρουσφετιού, σημαίνει ακόμη σπατάλη χρημάτων, υστέρηση σε νέες τεχνολογίεςκαι αγένεια. Η διαφθορά στη δημόσια ζωή, αλλά και οι πολιτικές που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης προκάλεσαν την κρίση.
Το άμεσο, μεγαλύτερο σύνολο στο οποίο εντάσσεται η χώρα, η Ευρώπη, δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο: ισοψηφούν οι θετικές και οι αρνητικές γνώμες για την Ένωση, οι υπέρ και οι κατά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η νέα γενιά – περισσότερο οι εντός Ελλάδας και λιγότερο οι εκτός – δεν απορρίπτει την ΕΕ, αλλά διακατέχεται από σκεπτικισμό απέναντί της : ΕΕ σημαίνει ελευθερία μετακίνησης ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών, ειρήνη αλλά και ευρώ, και κλειστό «ελιτίστικο» κλαμπ. Η ευημερία της Ελλάδας, ωστόσο, βρίσκεται στην εξωστρέφεια, στο άνοιγμα στον κόσμο, για την πλειοψηφία των νέων ανθρώπων.
Η έρευνα φανερώνει, επίσης, το εξής οξύμωρο: Τα κόμματα προβληματίζονται για το τι θα ψηφίσουν οι νέοι, ενώ οι νέοι έχουν πρόβλημα με τα κόμματα.
Ο πολιτικός κυνισμός καλλιεργήθηκε μεθοδικά στους νέους τις τελευταίες δεκαετίες: Υπάρχει μεγάλη διαφθορά στη δημόσια ζωή της χώρας μας, στα περισσότερα θέματα οι κυβερνήσεις δεν ενεργούν με γνώμονα το εθνικό και το δημόσιο συμφέρον, οι περισσότεροι βουλευτές και πολιτικοί εμπλέκονται στη δημόσια ζωή με καθαρά ιδιοτελή κίνητρα, τα κόμματα ενδιαφέρονται μόνο για την ψήφο των πολιτών και όχι για τη γνώμη τους, άνθρωποι σαν κι εμένα δεν έχουν καμιά επιρροή στο τι κάνει η κυβέρνηση συνιστούν παραδοχές που -στο διάστημα της οκταετίας -παρέμειναν αμετακίνητες. Έτσι, οι περισσότεροι απαντούν «κανένα»στην ερώτηση «ποιο κόμμα είναι πιο κοντά στους νέους;».
Η Μεταμνημονιακή Ελλάδα δεν μπορεί να έχει άλλο πρόσωπο παρά αυτό των νέων ανθρώπων της. Προς τούτο, το Κράτος πρέπει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενσωμάτωση των νέων - όχι (μόνο) μέσω προγραμμάτων απασχόλησης - αλλά κυρίως μέσω της αξιοποίησης και της ένταξής τους στη συζήτηση για το μέλλον του τόπου. Η νέα γενιά κατέχει εφόδια, αρκετά από τα οποία ήταν παντελώς άγνωστα στις προηγούμενες γενιές.
Η κρίση έχει προκαλέσει μεγάλες πρόσθετες καθυστερήσεις και αδικίες. Είναι πολλοί και πολλά που πρέπει να παραμερίσουν στη χώρα μας για να περάσουν οι νέοι - και στον δημόσιο χώρο και στην αγορά.
Δείτε ολόκληρη την έρευνα της Kαπα Research
