Διπλωματικό παρασκήνιο: Πώς 190 χρόνια ελληνορωσικών σχέσεων «πνίγηκαν» στον Πόρο

Πέρασε στα... ψιλά, ίσως, ωστόσο μόλις πριν από λίγες ημέρες -και, πιο συγκεκριμένα, στις 17 του μηνός- Ελλάδα και Ρωσία «γιόρτασαν» τη συμπλήρωση 190 χρόνων από την επίσημη έναρξη των διπλωματικών τους σχέσεων. Η επέτειος αυτή, ωστόσο, μόνο γιορτή δεν θύμιζε στην πραγματικότητα, καθώς στις μέρες μας οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών δείχνουν να βρίσκονται στο χειρότερο σημείο τους.

Για να φτάσουμε ως εδώ χρειάστηκε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, να οδηγήσουν τις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών σε θερμοκρασίες... πολικού ψύχους, προχωρώντας πρόσφατα στην απέλαση δύο Ρώσων διπλωματών και την απαγόρευση εισόδου σε άλλους δύο, οι οποίοι κατηγορήθηκαν ότι προέβησαν σε παράνομες ενέργειες εντός της ελληνικής επικράτειας, οι οποίες συνιστούν παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας. Ούτε λίγο ούτε πολύ, η Αθήνα εγκάλεσε τους τέσσερις Ρώσους διπλωμάτες ότι επιχειρούσαν να χρηματίσουν τοπικούς φορείς, την Εκκλησία και διάφορες οργανώσεις, προκειμένου εκείνοι με τη σειρά τους να προβαίνουν σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και κινητοποιήσεις κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών για το όνομα των Σκοπίων. 

Και μπορεί η ελληνική πλευρά να διαμήνυε προς πάσα κατεύθυνση ότι επιθυμεί την διατήρηση καλών σχέσεων με την Ρωσία, προωθώντας την φιλία μεταξύ των δύο λαών, όμως στην πράξη ο «πάγος» δεν φαίνεται να... σπάει. «Τρανή» απόδειξη, το... άδειασμα των Ρώσων στον Αλέξη Τσίπρα, όταν ο πρωθυπουργός υποστήριξε, κατά τη συνέντευξη Τύπου στο πλαίσιο της 83ης ΔΕΘ, ότι έχει πρόσκληση να επισκεφθεί τη Ρωσία μέχρι το τέλος του έτους και να συναντηθεί με τον πρόεδρο της χώρας, τον «τσάρο» Βλαντιμίρ Πούτιν. «Δεν υπάρχει συζήτηση για επικείμενη επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στη Ρωσία μέχρι το τέλος του έτους. Μέχρι στιγμής το ζήτημα της επίσκεψης του Αλέξη Τσίπρα δεν έχει συζητηθεί» ήταν η άμεση απάντηση-αντίδραση από τον υπουργό του Κρεμλίνου και στενό συνεργάτη του Ρώσου προέδρου, Γιούρι Ουσακόφ, ο οποίος διέψευσε πλήρως τα περί επίσημης πρόσκλησης της ρωσικής πλευράς στον Έλληνα πρωθυπουργό.

Όπως εύκολα συμπεραίνει κανείς από τα προηγούμενα, η προσπάθεια της Αθήνας να απομακρυνθεί από τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας και να προσδεθεί στο αμερικανικό «άρμα» έχει δημιουργήσει ένα... Ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ των δύο χωρών. Ένα κλίμα, που αποτυπώθηκε ανάγλυφα κατά την πρόσφατη επέτειο της συμπλήρωσης 190 χρόνων από την επίσημη έναρξη των διμερών διπλωματικών σχέσεων, η οποία είχε επισφραγιστεί με την επίδοση των διαπιστευτηρίων του Ρώσου εκπροσώπου Μαρκ Βούλγαρη στον Ιωάννη Καποδίστρια στις 17 Σεπτεμβρίου 1828, στην οικία του τελευταίου στον Πόρο.

Στο όμορφο νησί του Σαρωνικού, λοιπόν, εκεί που άρχισαν όλα, έμελλε να εκτυλιχθεί και το τελευταίο, αλλά όχι έσχατο επεισόδιο στο σίριαλ της ελληνορωσικής διένεξης. Θέλοντας να τιμήσουν την επέτειο, οι Ρώσοι έστειλαν στον Πόρο την εντυπωσιακή, υπερσύγχρονη φρεγάτα «Admiral Essen», μήκους 125 μέτρων και με πλήρωμα 175 ανδρών, που αγκυροβόλησε ανοιχτά στον κόλπο του Ασκελίου και έμεινε στο νησί του Πόρου όχι για μία ή για δύο, αλλά για τέσσερις ολόκληρες ημέρες. Με βάση τη Σεβαστούπολη, στη Μαύρη Θάλασσα, πρόκειται για μία φρεγάτα τελευταίας τεχνολογίας, η οποία μετέχει συχνά στις επιχειρήσεις του ρωσικού Πολεμικού Ναυτικού στη Μεσόγειο, αλλά και στη ρωσική στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία κατά των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους. 

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Πρώτου ΘΕΜΑτος», η ρωσική πλευρά είχε υποβάλει αίτημα προς την ελληνική, προκειμένου να κατέβει άγημα στο νησί και να αποδώσει τιμές για την επέτειο της εγκαθίδρυσης των ελληνορωσικών διπλωματικών σχέσεων. Το αίτημα αυτό, ωστόσο, αγνοήθηκε από τα συναρμόδια υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας, μολονότι το ρωσικό πλοίο είχε σταλεί στο νησί έπειτα από απόφαση του υπουργού Άμυνας της χώρας, Σεργκέι Σόιγκου, και με την άδεια των ελληνικών αρχών. Έτσι, οι Ρώσοι περιορίστηκαν στο να κάνουν μια τελετή μόνοι τους πάνω στο πλοίο, όπως προκύπτει και από φωτογραφίες που έδωσε στη δημοσιότητα η ρωσική πρεσβεία στην Αθήνα μέσα από τον επίσημο λογαριασμό της στο Twitter, ενώ στη συνέχεια, μην κρύβοντας την δυσφορία τους, επέλεξαν να πραγματοποιήσουν μία ολιγόλεπτη επίσκεψη στο νησί και να καταθέσουν στεφάνι στο χώρο μπροστά από την πρώην οικία Καποδίστρια.

Από την στιγμή που δεν υπήρξε επίσημη ανταπόκριση από την ελληνική πλευρά, η οποία φρόντισε να απέχει από τις εκδηλώσεις με κάθε άλλο παρά διακριτικό τρόπο, οι Ρώσοι θέλησαν με την παρουσία τους στο νησί να αναδείξουν πόσο εκείνοι τιμούν τις διμερείς σχέσεις με τη χώρα μας, προσπαθώντας ταυτόχρονα να κρατήσουν μακριά από τις εκδηλώσεις τους Έλληνες επισήμους και φορείς. Είναι χαρακτηριστικό ότι από ελληνικής πλευράς παρέστη στην κατάθεση στεφάνου στην πρώην οικία Καποδίστρια μόνο ο δήμαρχος Πόρου, Γιάννης Δημητριάδης, «σώζοντας» έστω τα προσχήματα, ενώ την Μόσχα εκπροσώπησε ο πρέσβης Αντρέι Μασλόφ, ο οποίος δήλωσε με νόημα: «Όπως επισήμανε ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα τον Μάιο του 2016, οι φιλικές σχέσεις μεταξύ του ρωσικού και ελληνικού λαού συνιστούν κοινή μας κληρονομιά και σταθερή βάση για μια πολλά υποσχόμενη εταιρική σχέση, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Όπως και 190 χρόνια πριν, παραμένουμε προσηλωμένοι σε αυτόν τον στόχο». Από την πλευρά του, κατά τις συζητήσεις με τους Ρώσους αξιωματούχους, ο δήμαρχος Πόρου υπογράμμισε τα αισθήματα φιλίας που διακατέχουν τους κατοίκους του νησιού προς το ρωσικό έθνος, ως αποτέλεσμα της ιστορικής παρουσίας της Ρωσίας στο νησί από τα τέλη του 18ου αιώνα και της λειτουργίας του Ναύσταθμου του ρωσικού στόλου στον Πόρο κατά τον 19ο αιώνα και ευχήθηκε τα ίδια αισθήματα να επανέλθουν σύντομα και με αμοιβαίο τρόπο στο ανώτατο επίπεδο των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών.

Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που η επίσημη ελληνική κυβέρνηση επέλεξε να… σνομπάρει ή ακόμα και να απαξιώσει τις εκδηλώσεις στο νησί, με αφορμή τις ελληνορωσικές διπλωματικές σχέσεις -αν και από μια θεωρητικά… αριστερή κυβέρνηση θα περίμενε κανείς μάλλον το αντίθετο. Ίδια, παντελή απουσία είχε επιδείξει και το 2016, όταν η Ρωσία τοποθέτησε αναθηματική επιγραφή στην πρώην οικία Καποδίστρια, στέλνοντας στον Πόρο τον τότε υφυπουργό των Εξωτερικών της, ενώ από την Αθήνα δεν υπήρξε καμία εκπροσώπηση.

«Ηχηρή», επίσης, ήταν η απουσία εκπροσώπων της ελληνικής κυβέρνησης και από τις επετειακές εκδηλώσεις «Συνοριακά της Νεότερης Ελλάδας», που έλαβαν χώρα στο νησί για τρίτη χρονιά, με ιστορική αναφορά στις διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα στο λιμάνι του Πόρου το φθινόπωρο του 1828, μεταξύ του Ιωάννη Καποδίστρια και των διπλωματικών αποστολών Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, οι οποίες οδήγησαν στον καθορισμό των πρώτων συνόρων του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Ενδεικτικά, τις εκδηλώσεις των «Συνοριακών» τίμησαν με την παρουσία τους οι βουλευτές Γ. Γεννιά, Κ. Δουζίνας, Ε. Σταματάκη και Κ. Κατσαφάδος, οι εκπρόσωποι των πρεσβειών της Ρωσίας και της Γαλλίας, ο Αρχηγός Στόλου του Π.Ν. Γ. Παυλόπουλος, ο αντιπεριφερειάρχης Νήσων Π. Χατζηπέρος, οι αντιδήμαρχοι του Δήμου Τροιζηνίας-Μεθάνων Κ. Πατουλιάς και Μ. Μπακάλη, ο πρόεδρος της ΕΑΑΝ Σπ. Περβαινάς και εκπρόσωποι αρχών και φορέων του Δήμου Πόρου.

Όπως και στο αργεντίνικο τάνγκο, οι διμερείς σχέσεις θέλουν, προφανώς, δύο. Και ο… χορός των διπλωματικών σχέσεων με την Ρωσία, φαίνεται πως είναι για την κυβέρνηση Τσίπρα – Καμμένου, αλλά και ειδικότερα για τον υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Κοτζιά, ένας χορός που δεν θέλει να χορέψει...