Οι νέες διατάξεις για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας

Αλλαγή στο τοπίο των προστίμων για την αδήλωτη εργασία επιφέρει το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας που ψηφίστηκε από τη Βουλή, για την αντιμετώπιση ενός διαχρονικού προβλήματος στον εργασιακό χώρο. Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, με την ψήφισή του, εισάγονται ρυθμίσεις για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας, ενώ διαμορφώνεται μία νέα αρχιτεκτονική στα πρόστιμα για την αδήλωτη εργασία, με στόχο την ενίσχυση της προστασίας των εργαζομένων και τη δημιουργία νέων θέσεων πλήρους εργασίας, με τήρηση της εργατικής νομοθεσίας.

Μεταξύ άλλων, προβλέπεται ότι για κάθε αδήλωτο εργαζόμενο επιβάλλεται πρόστιμο 10.500 ευρώ στον εργοδότη, το οποίο προσαυξάνεται σε περιπτώσεις υποτροπής και αναδρομική καταβολή ασφαλιστικών εισφορών τριών μηνών. Παράλληλα, προβλέπεται δυνατότητα έκπτωσης του προστίμου, εφόσον προσληφθεί άμεσα ο αδήλωτος εργαζόμενος, ενώ η έκπτωση είναι ανάλογη της διάρκειας της σύμβασης.

Συγκεκριμένα, ορίζεται ότι, αν, εντός 10 εργάσιµων ηµερών από την ηµέρα του ελέγχου, ο εργοδότης προβεί στην πρόσληψη του εργαζοµένου ή των εργαζοµένων που διαπιστώθηκαν ως αδήλωτοι µε σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας πλήρους απασχόλησης, το πρόστιµο µειώνεται, ως εξής:

Στο ποσό των 7.000 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης µε σύµβαση εργασίας διάρκειας τουλάχιστον τριών µηνών.
Στο ποσό των 5.000 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης µε σύµβαση εργασίας διάρκειας τουλάχιστον έξι µηνών και στο ποσό των 3.000 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης µε σύµβαση εργασίας διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους.
Εκπρόσωποι συνδικαλιστικών οργανώσεων: Πού καταγράφονται τα υψηλότερα ποσοστά αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας και ποιοι είναι οι λόγοι

Μιλώντας στο ΑΜΠΕ, ο γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΙΥΕ) Παναγιώτης Κυριακούλιας, εκτιμά ότι η αδήλωτη εργασία παραμένει σε υψηλά ποσοστά, «παρά το γεγονός ότι οι μισθοί των εργαζομένων έχουν συμπιεστεί και μειωθεί αρκετά, τα τελευταία χρόνια και θα περίμενε κανείς να έχει περιοριστεί το φαινόμενο». Στο σημείο αυτό, ο κ. Κυριακούλιας σχολιάζει ότι το φαινόμενο που παρατηρείται συχνότερα είναι η υποδηλωμένη εργασία. «Δηλαδή, ένας εργαζόμενος να δηλώνεται για λιγότερες ώρες από αυτές που πραγματικά δουλεύει» εξηγεί ο γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας.

Με βάση την εμπειρία του, σημειώνει ότι πιο έντονα φαινόμενα υποδηλωμένης ή αδήλωτης εργασίας καταγράφονται στους κλάδους του security, της καθαριότητας, των εργολάβων, στις εμπορικές επιχειρήσεις, κυρίως, τις μικρομεσαίες, καθώς και στον κλάδο του επισιτισμού, τις καφετέριες και τα εστιατόρια. Σύμφωνα με τον κ. Κυριακούλια, αρκετά μεγάλο ποσοστό αναγκάζεται να εργαστεί χωρίς ασφάλιση, προκειμένου να εξασφαλίσει ένα εισόδημα.

Σε ερώτηση σχετικά με τη νέα νομοθετική πρωτοβουλία που αλλάζει την αρχιτεκτονική του προστίμου για την αδήλωτη εργασία, ο γενικός γραμματέας της ΟΙΥΕ απαντά ότι η προσπάθεια της κυβέρνησης είναι σε σωστή κατεύθυνση. «Δεν είναι βέβαια πανάκεια» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Κυριακούλιας, επισημαίνοντας ότι οι έλεγχοι της Επιθεώρησης Εργασίας πρέπει να ενταθούν και να στοχεύσουν σε συγκεκριμένους κλάδους με υψηλή παραβατικότητα. «Αυτό ισχυρίζεται και το υπουργείο. Όμως, η εικόνα των επιθεωρήσεων εργασίας δείχνει ότι υπάρχει υποστελέχωση, γεγονός που δεν συμβάλλει στην αποτελεσματική καταπολέμηση του φαινομένου της αδήλωτης εργασίας» διαπιστώνει ο γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων Επισιτισμού και Υπαλλήλων Τουριστικών Επαγγελμάτων, Παναγιώτης Προύτζος, δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι ο κλάδος του επισιτισμού και του τουρισμού, παρά τις εντυπωσιακές επιδόσεις του, εμφανίζει ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά αδήλωτης ή ψευδώς δηλωμένης απασχόλησης.

Σύμφωνα με τον κ. Προύτζο, η «μαύρη» εργασία στον κλάδο διατηρείται σε υψηλά ποσοστά, τα τελευταία χρόνια, «μέσα στη δίνη των επιπτώσεων από τα αλλεπάλληλα μέτρα σε βάρος μας και τη διαρκή αδυναμία των ελεγκτικών μηχανισμών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την εργοδοτική αυθαιρεσία και παραβατικότητα, που έχει συνοδευτεί από συστηματική καταπάτηση πολλών πλευρών της εργατικής νομοθεσίας σε ό,τι αφορά τις συμβάσεις, τις αμοιβές και τα ωράρια».

Όπως τονίζει, οι επιπτώσεις είναι ολέθριες στην κοινωνική ασφάλιση από την εισφοροδιαφυγή και την εισφοροκλοπή. «Η ακραία παραβατικότητα εστιάζεται στον επισιτισμό, που παραδοσιακά παρουσιάζει θηριώδη ποσοστά αδήλωτης εργασίας» υποστηρίζει ο κ. Προύτζος, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι από το σύνολο των ελέγχων του 2017 που διενήργησε το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ), διαπιστώθηκε 45% παραβατικότητα στην εστίαση. «Πρόκειται για τον υπερπρωταθλητή σε όλη την αγορά εργασίας» προσθέτει ο κ. Προύτζος, ενώ υποστηρίζει ότι, τα τελευταία χρόνια, η θεσμοθέτηση των υψηλών προστίμων έχει αναγάγει σε τέχνη την ψευδώς δηλωμένη απασχόληση.

Ωστόσο, εξηγεί ότι σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει συναίνεση από μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων, ειδικά από τους νεότερους, οι οποίοι συμφωνούν να δουλεύουν αδήλωτοι και, κατά συνέπεια, ανασφάλιστοι, καθώς εκτιμούν ότι οι πιθανότητες να κατοχυρώσουν μία αξιοπρεπή σύνταξη είναι ελάχιστες, σε συνδυασμό με την ανασφάλεια και την αδυναμία τους να αντιπαρατεθούν στην εργοδοτική απαίτηση.

Τι δείχνουν τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας

Μείωση του ποσοστού της αδήλωτης εργασίας στους κλάδους υψηλής παραβατικότητας καταγράφεται, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ελεγκτικής δράσης του ΣΕΠΕ και του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ) για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας σε όλη τη χώρα, το διάστημα από την 1η Ιανουαρίου 2017 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2017, που αποτυπώνει η έκθεση του επιχειρησιακού σχεδίου «ΑΡΤΕΜΙΣ». Οι έλεγχοι πραγματοποιήθηκαν σε όλους τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, στο πλαίσιο του προγραμματισμού των υπηρεσιών ή των καταγγελιών που δέχονται και σε κλάδους οικονομικής δραστηριότητας που παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά παραβατικότητας.

Στους κλάδους υψηλής παραβατικότητας, όπως προέκυψε από τους στοχευμένους ελέγχους, το ποσοστό αδήλωτης εργασίας έχει μειωθεί στο 12,4% το 2017, από 13,58% το 2016, 16,48% το 2015 και 19,17% το 2014.

Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, το 2017, εντατικοποιήθηκαν οι έλεγχοι του ΣΕΠΕ και του ΕΦΚΑ με το νέο επιχειρησιακό μοντέλο για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας. Σε όλους τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας ελέγχθηκαν 36.683 επιχειρήσεις. Εξ αυτών των επιχειρήσεων, βρέθηκαν να απασχολούν αδήλωτους εργαζόμενους οι 5.357 (ποσοστό 14,60%). Σε σύνολο 139.021 εργαζομένων στις επιχειρήσεις που ελέγχθηκαν, εντοπίστηκαν 8.335 αδήλωτοι εργαζόμενοι (ποσοστό 6,00%), ενώ τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν αποκλειστικά για την αδήλωτη εργασία, ανήλθαν στο ποσό των 88.109.944 ευρώ.

Το 2016, είχαν ελεγχθεί 34.241 επιχειρήσεις. Εξ αυτών των επιχειρήσεων, είχαν βρεθεί να απασχολούν αδήλωτους εργαζόμενους οι 5.577 (ποσοστό 16,29%). Σε σύνολο 130.608 εργαζομένων στις επιχειρήσεις που είχαν ελεγχθεί, είχαν εντοπιστεί 9.270 αδήλωτοι εργαζόμενοι (ποσοστό 7,10%), ενώ τα πρόστιμα που είχαν επιβληθεί αποκλειστικά για την αδήλωτη εργασία, ανέρχονταν στο ποσό των 97.858.466 ευρώ.

Ενδεικτικά είναι και τα μέχρι στιγμής στοιχεία για τα αποτελέσματα της ελεγκτικής δράσης του ΣΕΠΕ στον κλάδο του τουρισμού που παρουσίασε, το προηγούμενο διάστημα, η υπουργός Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου, απαντώντας σε ερώτηση στη Βουλή. Συγκεκριμένα, μόνο τον Μάιο, διενεργήθηκαν 982 έλεγχοι σε αποκλειστικά τουριστικές επιχειρήσεις, επιβλήθηκαν 325 πρόστιμα, συνολικού ύψους 1.145.554,51 ευρώ, ενώ σε άλλες 43 περιπτώσεις παραβάσεων της εργατικής νομοθεσίας η διαδικασία επιβολής κυρώσεων είναι σε εξέλιξη.

Παράλληλα, συνολικά 372 ελέγχους σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, χώρους αγροτικών δραστηριοτήτων, πτηνοτροφικές και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, χώρους κατασκευαστικών δραστηριοτήτων και βιομηχανικές περιοχές, διενήργησαν, από τις 14 έως τις 19 Μαΐου 2018, το ΣΕΠΕ, σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία, στο πλαίσιο κοινής δράσης για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση. Οι έλεγχοι αφορούσαν, κυρίως, την αδήλωτη εργασία, χρονικά όρια εργασίας εργαζομένων, αμοιβή των εργαζομένων, την εκπρόθεσμη κατάθεση πίνακα προσωπικού, τη μη ανάρτηση πίνακα προσωπικού, την απασχόληση ανηλίκου χωρίς βιβλιάριο εργασίας και την επίδειξη βιβλίου υπερωριών.

Όπως δημοσίευσε το υπουργείο Εργασίας, επιβλήθηκαν 113 διοικητικές κυρώσεις (πρόστιμα) για παραβάσεις διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, συνολικού ποσού 703.436,87 ευρώ. Συγκεκριμένα, βρέθηκαν να εργάζονται αδήλωτοι 41 εργαζόμενοι, σε διαφορετικό ωράριο ή σε ρεπό 67 εργαζόμενοι, ενώ σε 31 περιπτώσεις διαπιστώθηκαν άλλες παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, από το 2015 σε σχέση με το παρελθόν παρατηρείται μία διαρκής κλιμάκωση των ελέγχων: από 27.635 το 2014, 34.054 το 2015, 34.421 το 2016 και 36.683 το 2017.

Επίσης, μόνο το διάστημα 2016-17, έχουν γίνει 623 έλεγχοι στον κλάδο των τραπεζών και έχουν επιβληθεί 2.811.175 ευρώ πρόστιμα, στη συντριπτική τους πλειονότητα για παραβάσεις που αφορούν υποδηλωμένη εργασία.

Σημειώνεται ότι, για το διάστημα από την 1η Ιουλίου έως τις 15 Σεπτέμβριου, θα υλοποιηθεί πρόγραμμα στοχευμένων ελέγχων στην Περιφέρεια Κρήτης με τη συμμετοχή του ΣΕΠΕ, των υπηρεσιών του ΕΦΚΑ, της Οικονομικής Αστυνομίας και του ΣΔΟΕ.