Παραιτούνται και τα μέλη του Συμβουλίου Ιδρύματος του ΕΜΠ
Παραιτούνται και τα μέλη του Συμβουλίου Ιδρύματος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου μετά την ολοκλήρωση της θητείας τους, που λήγει στις 31 του μήνα.
Η θητεία των μελών των Συμβουλίων των ΑΕΙ παρατάθηκε πρόσφατα από το αρμόδιο υπουργείο Παιδείας, που βρέθηκε στην αμήχανη θέση να μην μπορεί να τα καταργήσει (όπως είχε προεκλογικά «υποσχεθεί» ο ΣΥΡΙΖΑ) καθώς αποτελούσαν όργανα που δεν είχαν αξιολογηθεί από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, αλλά να μην έχει και νομικό πλαίσιο για την ανανέωση της θητείας των μελών τους, με άμεση λύση «ανάγκης» απλώς να πετσοκόβει σταδιακά τις αρμοδιότητές τους.
Έτσι τα μέλη του Συμβουλίου Ιδρύματος στο ΕΜΠ δεν δέχονται την ανανέωση της θητείας τους και παραιτούνται. Συγκεκριμένα σε υπόμνημα που έστειλαν στα μέλη της Κοινότητας τους αναφέρουν:
«Εμείς που υπογράφουμε αυτό το κείμενο υποβάλλουμε την παραίτηση μας από το Συμβούλιο ΕΜΠ μετά την ολοκλήρωση της κανονικής θητείας μας, η οποία λήγει στις 31.8.2016.
Στο υπόμνημα που ακολουθεί εκθέτουμε τους λόγους συμμετοχής μας στο ΣΙ ΕΜΠ και τους λόγους που σήμερα μας αναγκάζουν να μην αποδεχτούμε την παράταση της θητείας μας.
Η απόφασή μας, το 2012, για υποβολή υποψηφιότητας και συμμετοχή στο 1ο Συμβούλιο ΕΜΠ στηριζόταν στην πίστη μας ότι ο νεοσύστατος θεσμός των Συμβουλίων ήταν αναπόσπαστο τμήμα μίας ευρύτερης και απολύτως αναγκαίας μεταρρυθμιστικής προσπάθειας στα ελληνικά πανεπιστήμια. Κατά την αντίληψη μας, τα Συμβούλια Ιδρύματος (ΣΙ) αποτελούν ένα δημοκρατικά εκλεγμένο όργανο στο οποίο συν-υπάρχουν, συν-βουλεύονται και συν-αποφασίζουν καθηγητές του ιδρύματος διαφορετικών ειδικοτήτων, επιστημονικών και ιδεολογικών αντιλήψεων μαζί με προσωπικότητες από πανεπιστήμια του εξωτερικού και φορείς της κοινωνίας που εμπλουτίζουν το όργανο και το ελληνικό πανεπιστήμιο με νέες ιδέες και εμπειρίες. Τα ΣΙ συνιστούν επομένως μία θεσμική εγγύηση πλουραλισμού, σύνθεσης απόψεων και εξωστρέφειας σε ένα μέχρι τότε περίκλειστο, συγκεντρωτικό και αδιαφανές σύστημα διοίκησης των ΑΕΙ, που -ανεξάρτητα από προθέσεις- είχε φανεί ότι αδυνατούσε να αντιμετωπίσει σοβαρές παθογένειες που είχαν εκδηλωθεί τα τελευταία χρόνια. Αν και τα ΣΙ δεν έχουν άμεσα διοικητικές αρμοδιότητες, η άσκηση του εποπτικού και ελεγκτικού τους ρόλου στο πλαίσιο του Οργανισμού και Εσωτερικού Κανονισμού του Ιδρύματος, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία και την ουσιαστική αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ.
Από την αρχή, ο θεσμός των Συμβουλίων, ενώ βρήκε αποδοχή από την μεγάλη πλειοψηφία των καθηγητών (όπως προκύπτει και από το υψηλό ποσοστό συμμετοχής στις εκλογές του οργάνου που ήταν περίπου 80% πανελλαδικά και 65% στο ΕΜΠ), αντιμετωπίσθηκε εχθρικά από μία μερίδα φοιτητών και καθηγητών για διάφορους λόγους. Ο πιο ευδιάκριτος από τους λόγους αυτούς ήταν ότι η λειτουργία του ΣΙ απειλούσε μία ισορροπία κέντρων εξουσίας που είχαν εγκατασταθεί για χρόνια στα πανεπιστήμια. Σε μία περίοδο μεγάλης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης οι πραγματικές αντιθέσεις καλύφθηκαν πίσω από ένα μανδύα ψευδεπίγραφης "δημοκρατικής" αντίστασης στη λειτουργία του ΣΙ που στοχοποιήθηκε ως "ξενόφερτος" θεσμός και απότοκο του μνημονίου. Τα πρώτα 2 χρόνια ήταν προβληματική ακόμη και η συνεδρίαση του ΣΙ στους χώρους της Πολυτεχνειούπολης.
Δεν πιστέψαμε ότι η επίλυση λειτουργικών προβλημάτων στο ΕΜΠ, η αντιμετώπιση συμπτωμάτων ανομίας και -πολύ περισσότερο- η προώθηση ακαδημαϊκών αναδιαρθρώσεων που επιβάλλουν οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι κοινωνικές απαιτήσεις θα μπορούσαν να επιτευχθούν άμεσα. Αντίθετα, πιστεύαμε σε σταδιακές αλλά ουσιαστικές αλλαγές που ωριμάζουν μέσα στην πολυτεχνειακή κοινότητα και αποφασίζονται από τα αρμόδια ακαδημαϊκά όργανα με τις νόμιμες θεσμικές τους λειτουργίες. Όμως, οι θεσμικές λειτουργίες του ΕΜΠ αδράνησαν ή παρεμποδίσθηκαν. Κρίσιμα θέματα για το παρόν και το μέλλον του Πολυτεχνείου και την πορεία των αποφοίτων του (Στρατηγική Ιδρύματος, Οργανισμός και Εσωτερικός Κανονισμός, διάρθρωση και οργάνωση Σχολών και Τμημάτων, οργάνωση σπουδών -προπτυχιακών μεταπτυχιακών- και ισοτιμίες πτυχίων) δεν απασχόλησαν το ίδρυμα γιατί απειλούσαν κατεστημένες ισορροπίες και στρεβλές αντιλήψεις. Στο ίδιο διάστημα, οι καταλήψεις πανεπιστημιακών χώρων (μόνιμες και περιστασιακές), οι κλοπές και καταστροφές δημόσιας περιουσίας ή και ιδιωτικών επιχειρήσεων (βιβλιοπωλεία κ.λπ.) οδήγησαν στη μετατροπή της Πολυτεχνειούπολης σε έναν αφιλόξενο χώρο που δεν εξυπηρετεί και δεν λειτουργεί ως τόπος κοινωνικής συνάντησης των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Παράλληλα, το ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου συνεχίζει επί χρόνια να υποβαθμίζεται ως θέατρο συνεχών συγκρούσεων και άλλων παραστάσεων εξωακαδημαϊκών ομάδων που οικειοποιούνται, διαστρεβλώνουν και εκμεταλλεύονται την ιστορία του.
Δεν θεωρήσαμε ότι το Συμβούλιο, μπορούσε να λειτουργήσει ως κονκλάβιο που αποφασίζει ερήμην της Πολυτεχνειακής Κοινότητας ή "επιβάλλει" την ορθή λειτουργία των ακαδημαϊκών οργάνων. Άλλωστε, ο Νόμος δεν παρείχε καμία σχετική αρμοδιότητα, ενώ αντίθετα εμφάνιζε αρκετές ασάφειες και επικαλύψεις αρμοδιοτήτων. Συχνά αναδείξαμε προβλήματα στο εσωτερικό του ΕΜΠ και στη στάση της πολιτείας, αλλά οι καταγγελίες ήταν έξω από το ρόλο του θεσμού που θελήσαμε να υπηρετήσουμε και κατέληγαν να είναι αναποτελεσματικές, στο βαθμό που δεν λειτουργούσαν ως έναυσμα διαλόγου, προβληματισμού και κοινής αντιμετώπισης των προβλημάτων μέσα στο ίδρυμα.
Το ΣΙ ΕΜΠ στο οποίο συμμετείχαμε, πέρα από τρέχουσες εποπτικές δραστηριότητες και την εφαρμογή της διαδικασίας εκλογή πρύτανη με βάση τις διατάξεις του Νόμου και υψηλό αίσθημα προσωπικής ευθύνης, επικεντρώθηκε σε θέματα της απολύτου αρμοδιότητας του που είχαν στρατηγικό χαρακτήρα και μπορούσαν να δώσουν μία προωθητική ορμή στο ίδρυμα. Μεταξύ άλλων, το ΣΙ ΕΜΠ προώθησε τη σύσταση ενός Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) για τη διαχείριση της περιουσίας και των κονδυλίων έρευνας, (σύμφωνα με το άρθρο 58 του Ν. 4009/2011) ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο υποστήριξης της αναπτυξιακής πορείας του Ιδρύματος, πιστεύοντας ότι η λειτουργία του θα οδηγήσει στην ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του σημαντικού ερευνητικού έργου που ήδη επιτελείται σε πολλές Σχολές, διευκολύνοντας συνέργειες και νέες επιστημονικές συγκλίσεις, στην καλύτερη εκμετάλλευση της περιουσίας του και στην προσέλκυση νέων πηγών χρηματοδότησης. Το Σχέδιο ΠΔ έχει υποβληθεί από το ΣΙ ΕΜΠ στο Υπουργείο εδώ και 1 χρόνο, χωρίς ακόμη να έχει υπάρξει οποιαδήποτε απάντηση. Ακόμη το ΣΙ ΕΜΠ προχώρησε στη συγκρότηση της Μονάδας Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟΔΙΠ) (σύμφωνα με το άρθρο 14 του Ν. 4009/2011), που έχει ως στόχο τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου του Ιδρύματος, μέσω της υποστήριξης των διαδικασιών αξιολόγησης των ακαδημαϊκών μονάδων και των λοιπών υπηρεσιών του ιδρύματος και της πιστοποίησης των Προγραμμάτων Σπουδών.
Τα εμπόδια που θα αντιμετώπιζε ένας νέος θεσμός που ανέτρεπε χρόνια παγιωμένες αδράνειες και ισορροπίες, ήταν σε μεγάλο βαθμό αναμενόμενα. Όμως, τα ΣΙ δεν στηρίχθηκαν ουσιαστικά ούτε από την ίδια την πολιτεία που εισήγαγε το θεσμό, όπως δεν στηρίχθηκε από την αρχή της θητείας μας συστηματικά η συνολική εφαρμογή διατάξεων του Ν. 4009 που θα έθεταν τις βάσεις για την επιδιωκόμενη πορεία μεταρρύθμισης. Οι συνέπειες αυτής της θεσμικής αδράνειας είναι πολύ πιο σοβαρές σε συνθήκες οικονομικής κρίσης: σε αντίθεση με άλλες χώρες όπως η Πορτογαλία και η Κύπρος που στη διάρκεια της κρίσης επένδυσαν στην Παιδεία και την Έρευνα και προώθησαν περαιτέρω ώριμες μεταρρυθμίσεις, εδώ υπήρξαν μόνο οι δραματικές οριζόντιες περικοπές στη χρηματοδότηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης και των απολαβών των ακαδημαϊκών δασκάλων χωρίς τα θεσμικά εκείνα αντίβαρα που θα διευκόλυναν την εξεύρεση πόρων, θα έδιναν μία αναπτυξιακή προοπτική στα πανεπιστήμια και θα περιόριζαν τα επίπεδα ανεργίας και την μετανάστευση των νέων αποφοίτων μας.
Οι συνθήκες άσκησης έργου από τα Συμβούλια γίνονται ακόμη πιο δύσκολες, όταν πριν από ενάμιση χρόνο έρχεται η ευθεία αμφισβήτηση του θεσμού και η προαναγγελία κατάργησης του από τα πλέον αρμόδια χείλη της πολιτείας. Τον Μάιο του 2015 (Ανακοίνωση 14.5.2015) το σύνολο των μελών του ΣΙ ΕΜΠ, είχε διαπιστώσει τη σοβαρή απαξίωση του θεσμού των Συμβουλίων και της προσωπικότητας των μελών τους και είχε εκτιμήσει τις αρνητικές επιπτώσεις από το σύνολο των επιχειρούμενων αλλαγών στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Γνωρίζοντας ότι η εκφρασμένη αρνητική στάση του Υπουργείου αφαιρούσε την αναγκαία νομιμοποιητική στήριξη για άσκηση ουσιαστικού έργου, θεωρήσαμε ταυτόχρονα χρέος μας να μην παραιτηθούμε πριν αποφασίσει την τυπική κατάργηση του θεσμού το ίδιο το υπουργείο, με κύριο γνώμονα την αποφυγή δημιουργίας θεσμικού κενού που θα προκαλούσε δυσλειτουργίες στο ΕΜΠ.
Ένα χρόνο μετά, δημοσιεύεται υπουργική απόφαση (31.5.2016) για παράταση της θητείας των ΣΙ, χωρίς καμία αιτιολόγηση και ενώ έχει προηγηθεί -λίγες μέρες πριν- δήλωση της αν. υπουργού στη Βουλή με νέους απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για το θεσμό και ισχυρές δόσεις ξενοφοβίας, καθώς οι πανεπιστημιακοί που συμμετέχουν ως εξωτερικά μέλη στα ΣΙ αντιμετωπίζονται ειρωνικά και σε αντιπαράθεση με τους έλληνες συναδέλφους τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (λόγω του επείγοντος του θέματος!) είχαν ήδη μεταφερθεί βασικές αρμοδιότητες των Συμβουλίων στη Σύγκλητο, γεγονός που τα καθιστά πλέον καθαρά διακοσμητικά όργανα.
Στις συνθήκες αυτές, τα κίνητρα της παράτασης της θητείας των ΣΙ είναι πλέον διάφανα: αδυνατώντας να καταργήσουν το θεσμό, αλλά και μη θέλοντας να προκηρύξουν νέες εκλογές που θα σηματοδοτούσαν την αποδοχή του, τον οδηγούν δια της παρατάσεως σε πλήρη μαρασμό και διάλυση. Με αυτά τα δεδομένα, η αποδοχή της παράτασης της θητείας μας θα σήμαινε συμμετοχή σε μία μεθοδευμένη πορεία περαιτέρω απαξίωσης με προδιαγεγραμμένο τέλος. Συμμετοχή στη διαστρέβλωση του ρόλου του Συμβουλίου, όπως ισχύει διεθνώς και όπως ίσχυε και στην Ελλάδα κατά την έναρξη της θητείας μας.
Υποβάλλοντας σήμερα την παραίτηση μας από το ΣΙ ΕΜΠ μετά την κανονική λήξη της θητείας μας στις 31 Αυγούστου 2016, θεωρούμε υποχρέωση μας να εκφράσουμε την μεγάλη μας εκτίμηση στο πρόσωπο του Προέδρου και των άλλων μελών του ΣΙ ΕΜΠ που επιλέγουν σήμερα μία διαφορετική στάση. Μαζί εργασθήκαμε αυτά τα χρόνια αρμονικά και μοιρασθήκαμε τους ίδιους προβληματισμούς και αγωνίες για το παρόν και το μέλλον του ΕΜΠ. Θέλουμε επίσης να επαναλάβουμε για μία ακόμη φορά την πίστη μας στην αξία και τις δυνατότητες του δυναμικού του ΕΜΠ, καθηγητών και φοιτητών. Το έργο που γίνεται είναι υψηλού επιπέδου και δυστυχώς δεν βρίσκει πάντα την προβολή που του αξίζει και διεξόδους αξιοποίησης.
Ολοκληρώνοντας τη θητεία για την οποία μας εξέλεξαν οι συνάδελφοι μας, αναλαμβάνουμε και τις ευθύνες που μας αναλογούν ως προς την αντιμετώπιση των εμποδίων που συναντήσαμε, την ανάδειξη του ρόλου των ΣΙ και την περαιτέρω ανάπτυξη του πρώτου τεχνολογικού ιδρύματος της χώρας ώστε να αναδειχθεί σε διεθνές επίπεδο, όπως του αρμόζει, ως ένα από τα κορυφαία τεχνολογικά ιδρύματα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο και απαιτητικό ακαδημαϊκό περιβάλλον».
Το υπόμνημα υπογράφουν οι Δανάη Διακουλάκη, καθηγήτρια Σχολής Χημικών Μηχανικών, ΕΜΠ. Αντώνης Εφραιμίδης, distinguished University professor and Cynthia Kim Eminent professor of Information Technology, University of Maryland. Roger Frank, professeur honoraire et directeur de recherche émérite, president of the International Society for Soil Mechanics and Geotechnical Engineering, École Nationale des Ponts et Chaussées. Μιχάλης Σιδέρης, professor, Department of Geomatics Engineering, president of International Union of Geodesy and Geophysics, University of Calgary. Αλέξανδρος Σοφιανός, καθηγητής Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών, ΕΜΠ. Γιάννης Τσιώμης, ομ. καθηγητής Αρχιτεκτονικών Σχολών Γαλλίας, directeur d'Etudes Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, membre de l'Académie Française d'Architecture.
