ΣτΕ: Συνταγματική η απόφαση για τα πρόστιμα στους εργοδότες για την αδήλωτη εργασία

Συνταγματική έκρινε η επταμελής σύνθεση του Δ' Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας την υπουργική απόφαση του 2013, η οποία προβλέπει την επιβολή των υψηλών προστίμων των 10.549,44 ευρώ και 9.197,10 ευρώ στους εργοδότες για κάθε ένα αδήλωτο εργαζόμενο που ανακαλύπτουν οι επιθεωρητές του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ).

Αναλυτικά, το Δ' Τμήμα του ανωτάτου ακυρωτικού δικαστηρίου, με πρόεδρο τον Δημοσθένη Πετρούλια (συνταξιοδοτήθηκε) και εισηγητή τον σύμβουλο Επικρατείας Διομήδη Κυριλλόπουλο, στην υπ' αριθμ. 2151/2017 πιλοτική απόφασή του (νόμος 3900/2010) αναφέρει ότι η υπ' αριθμ. 27397/122/19.8.2013 υπουργική απόφαση για την «επιβολή διοικητικών κυρώσεων για τις ευθέως αποδεικνυόμενες παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας, κατά δέσμια αρμοδιότητα του Επιθεωρητή Εργασίας», η οποία ισχύει από 15.9.2013, προβλέπει ότι όταν οι επιθεωρητές εργασίας του ΣΕΠΕ, σε ελέγχους που πραγματοποιούν σε επιχειρήσεις, διαπιστώσουν τη μη αναγραφή εργαζομένου στον πίνακα προσωπικού που τηρείται από τους εργοδότες, επιβάλλουν πρόστιμα χωρίς προηγούμενη πρόσκλησή των εργοδοτών για παροχή εξηγήσεων.

Σύμφωνα με τον νόμο 2874/2000, οι εργοδότες έχουν την υποχρέωση να αναρτούν σε εμφανές σημείο του τόπου εργασίας πίνακα των απασχολούμενων σε αυτούς μισθωτών, με πλήρες περιεχόμενο των στοιχείων τους (ονοματεπώνυμο, ονοματεπώνυμο πατέρα και μητέρας, οικογενειακή κατάσταση, ειδικότητα, ημερομηνία πρόσληψης, κ.λπ.).

Όπως τονίζει η εν λόγω υπουργική απόφαση, για κάθε αδήλωτο υπάλληλο ηλικίας άνω των 25 ετών, ο οποίος λαμβάνει μηνιαίο μισθό 568,08 ευρώ, προβλέπεται επιβολή προστίμου σε βάρος του εργοδότη ύψους 10.549,44 ευρώ (568,08Χ18 μήνες εργασίας), ενώ για κάθε αδήλωτο υπάλληλο ηλικίας κάτω των 25 ετών, ο οποίος λαμβάνει μισθό 510,95 ευρώ, το πρόστιμο ανέρχεται σε 9.197,10 ευρώ (510,95Χ18 μήνες εργασίας). Οι μισθοί είναι οι κατώτεροι που καθορίστηκαν με τον νόμο 4093/2012.

Στην απόφαση του ΣτΕ σημειώνεται ότι η επιβολή των επίμαχων προστίμων έχει «υπαγορευθεί από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι συνίστανται στην αποτελεσματική καταπολέμηση του φαινομένου της αδήλωτης εργασίας, η οποία αφενός, μεν, παραβιάζει τα βασικά δικαιώματα των εργαζομένων, με συνέπεια να μεταπίπτει η εργασία από κοινωνικό λειτούργημα σε αντικείμενο εμπορίας, αφετέρου, δε, στερεί από τα ασφαλιστικά ταμεία σημαντικά έσοδα, με συνέπεια την αποδυνάμωση του ασφαλιστικού συστήματος, ιδιαιτέρως κατά την περίοδο της σοβαρής δημοσιονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα».

Παράλληλα, το ΣτΕ έκρινε ότι «δεν αντίκειται στην προβλεπόμενη από το άρθρο 25 παράγραφος 1 του Συντάγματος αρχή της αναλογικότητος», γιατί «δεν θεσπίζεται κύρωση προδήλως απρόσφορη, ούτε η προβλεπόμενη κύρωση υπερακοντίζει τον επιτακτικό σκοπό δημοσίου συμφέροντος, τον οποίο αποβλέπει να εξυπηρετήσει, δηλαδή την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας, δεδομένου ότι με το σοβαρό ύψος του προβλεπόμενου προστίμου επιδιώκεται τόσο ο αυστηρός κολασμός του συγκεκριμένου παραβάτη, όσο και η αποτροπή της παράνομης πρακτικής της αδήλωτης εργασίας από τους λοιπούς εργοδότες».

Κατά συνέπεια, τα επίμαχα πρόστιμα δεν μπορεί να θεωρηθούν ως προδήλως δυσανάλογα για την επίτευξη του σκοπού του δημοσίου συμφέροντος, «ενόψει της σπουδαιότητος του διακυβευόμενου αγαθού της καταπολέμησης του φαινομένου της αδήλωτης εργασίας, με τις σοβαρότατες για τους εργαζόμενους, το ασφαλιστικό σύστημα και τα δημόσια έσοδα, δυσμενείς συνέπειες».
Όμως, μειοψήφησε ο σύμβουλος Επικρατείας Ηλίας Μάζος, υποστηρίζοντας ότι η επιβολή των επίμαχων προστίμων αποτελεί πρόσφορο και αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη του δημοσίου συμφέροντος σκοπού της καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας, αλλά ο καθορισμός του ύψους των προστίμων για τον αδήλωτο εργαζόμενο «αντίκειται στην αρχή της εν στενή εννοία αναλογικότητος, λαμβανομένων υπ' όψιν των συνεπειών της επιβολής του προστίμου σε μικρές επιχειρήσεις».

Σημειώνεται, ότι η εν λόγω απόφαση του Δ' Τμήματος είναι πιλοτική και θα την ακολουθήσουν πανελλαδικά όλα τα διοικητικά δικαστήρια της χώρας, όπου εκκρεμούν υποθέσεις εργοδοτών οι οποίοι ζητούν να ακυρωθούν τα πρόστιμα που τους έχουν επιβληθεί για αδήλωτη εργασία.
Τους συμβούλους Εργασία απασχόλησε εταιρεία της Μακεδονίας, στην οποία, κατόπιν ελέγχου, επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους 21.601 ευρώ. Το πρόστιμο επιβλήθηκε καθώς, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των ελεγκτών: 1) Δύο εργαζόμενοι στην εταιρεία δεν ήταν καταγεγραμμένοι στον πίνακα προσωπικού (δηλαδή δεν ήταν ασφαλισμένοι) και για αυτόν τον λόγο επιβλήθηκε πρόστιμό 10.550 ευρώ για τον καθένα από τους δύο αδήλωτους εργαζόμενους. 2) Για μη τήρηση πίνακα προσωπικού, πρόστιμο ύψους 500 ευρώ.

Στη συνέχεια, το Διοικητικό Πρωτοδικείο Λαμίας απέστειλε προδικαστικό ερώτημα (νόμος 3900/2010) στο ΣτΕ, καθώς η εταιρεία υποστηρίζει ότι η ισχύουσα νομοθεσία που προβλέπει τα υψηλά πρόστιμα είναι αντισυνταγματική, παράνομη και αντίθετη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).