Οι μακρινές διαστημικές αποστολές «ζορίζουν» τον εγκέφαλο των αστροναυτών

Οι εγκέφαλοι των αστροναυτών που περνάνε μήνες στο διάστημα, μετακινούνται προς τα πάνω μέσα στο κρανίο τους, λόγω της μειωμένης βαρύτητας (μικροβαρύτητας), μια αλλαγή που προς το παρόν δεν είναι σαφές πόσο σοβαρές επιπτώσεις μπορεί να έχει, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την αναπληρώτρια καθηγήτρια ακτινολογίας Ντόνα Ρόμπερτς του Ιατρικού Πανεπιστημίου της Νότιας Καρολίνα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό ιατρικό περιοδικό "The New England Journal of Medicine", μελέτησαν με σύγχρονες μαγνητικές απεικονιστικές τεχνικές (fMRI) τους εγκεφάλους 34 αστροναυτών.
   
Από αυτούς, οι 18 είχαν παραμείνει στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) για 165 μέρες κατά μέσο όρο, ενώ οι υπόλοιποι 16 είχαν παραμονή στο διάστημα για δύο μόνο εβδομάδες. Σε όλες τις περιπτώσεις ο εγκέφαλος των αστροναυτών μελετήθηκε πριν από κάθε αποστολή τους στο διάστημα, καθώς επίσης ξανά μία εβδομάδα αφότου είχαν επιστρέψει στη Γη.

 Διαπιστώθηκε ότι ο εγκέφαλος όσων είχαν μείνει στο διάστημα επί μήνες, εμφάνιζε μια κίνηση προς τα πάνω μέσα στο κρανίο, μειώνοντας έτσι την απόσταση ανάμεσα στην κορυφή του εγκεφάλου και στην εσωτερική επιφάνεια του κρανίου, κάτι που δεν συνέβαινε σε όσους είχαν παραμονή στο διάστημα μόνο μερικών ημερών. Παράλληλα, σε όσους είχαν μείνει πολύ στο διάστημα, ο εγκέφαλος -ιδίως ο μετωπιαίος φλοιός που ελέγχει ζωτικές νοητικές λειτουργίες- εμφάνιζε διάφορες δομικές αλλαγές.
   
Δεν είναι ξεκάθαρο πόσο γρήγορα ο εγκέφαλος μπορεί να επανέλθει στη φυσιολογική θέση του μέσα στο κρανίο μετά την επιστροφή σε συνθήκες γήινης βαρύτητας. Μια ανησυχία των γιατρών είναι ότι η ανοδική κίνηση του εγκεφάλου μπορεί να συμπιέσει τα νεύρα στο κρανίο, καθώς και μια ζωτική αρτηρία που απομακρύνει το αίμα από τον εγκέφαλο, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης μέσα στο κεφάλι.

   Είναι ήδη γνωστό, σύμφωνα με τη NASA, ότι ορισμένοι αστροναύτες επιστρέφουν από το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό με προβλήματα όρασης λόγω αυξημένης ενδοκρανιακής πίεσης.
   
Ακόμη πιο αβέβαιο, λένε οι ερευνητές, είναι τι μπορεί να συμβεί στον ανθρώπινο εγκέφαλο μετά από ένα μακρινό διαστημικό ταξίδι. «Αν βλέπουμε αυτές τις αλλαγές στον εγκέφαλο μετά από λίγους μήνες στον ISS, τι θα μπορούσε να συμβεί σε μια αποστολή στον 'Αρη;» αναρωτήθηκε η δρ Ρόμπερτς.
   
Μια επανδρωμένη αποστολή στον «κόκκινο» πλανήτη -που προγραμματίζεται από τη NASA για το 2033- θα χρειασθεί έως έξι μήνες για να φθάσει εκεί. Όμως οι αστροναύτες θα πρέπει να παραμείνουν τουλάχιστον δυό χρόνια στον 'Αρη, προτού ευνοϊκό «παράθυρο» για να γυρίσουν στη Γη. Όμως η βαρύτητα στο γειτονικό πλανήτη είναι περίπου το ένα τρίτο της γήινης.
   
Συνεπώς -αν ληφθεί υπόψη και το εξάμηνο ταξίδι επιστροφής- οι αστροναύτες θα υποχρεωθούν σε συνθήκες μικροβαρύτητας επί τρία χρόνια, κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ έως τώρα σε ανθρώπους. Μέχρι σήμερα το ρεκόρ συνεχόμενης παραμονής στο διάστημα κατέχει ο ρώσος κοσμοναύτης Βαλέρι Πολιακόφ με 438 μέρες.
   
Η NASA θα συνεχίσει να μελετά πόσο διαρκούν οι αλλαγές στη φυσιολογία του εγκεφάλου και κατά πόσο υπάρχουν επιπτώσεις στη συμπεριφορά και στη σωματική απόδοση των αστροναυτών. Παρεμφερή πειράματα διεξάγει και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA).
   
Ίσως αποδειχθεί τελικά αναγκαίο τόσο το διαστημικό σκάφος, όσο και η βάση στον 'Αρη, να διαθέτει τεχνητή γήινη βαρύτητα, για να διατηρηθεί ανέπαφος ο εγκέφαλος των αστροναυτών. Όμως η δημιουργία τεχνητής βαρύτητας προς το παρόν αποτελεί επιστημονική φαντασία, συνεπώς οι τολμηροί εξερευνητές του διαστήματος κινδυνεύουν να γυρίσουν στη Γη με όχι σώας τας φρένας τους.