Αυχεναλγία: O πόνος που "προτιμά" τις γυναίκες, του νευροχειρουργού Κ. Κωσταβάρα
Ο πόνος στον αυχένα (αυχεναλγία) είναι πολύ κοινό σύµπτωµα. Συνήθως προκαλείται από κακή στάση του σώµατος, όπως π.χ. σε κάποιον που εργάζεται µπροστά από έναν υπολογιστή, κοιµάται σε λάθος στάση ή οδηγεί για πολλές ώρες. Μπορεί να κρατάει για λίγες ώρες ή ηµέρες, ή να αποκτήσει χρόνιο χαρακτήρα. Ο πόνος στον αυχένα είναι συχνότερος στις γυναίκες από ότι στους άνδρες.
Ο πόνος µπορεί να αντανακλά στο κεφάλι (στη µία ή και στις δύο πλευρές του κεφαλιού), στον ώµο, στα χέρια ή και στην πλάτη. Επίσης, µπορεί να υπάρχει περιορισµός στην κίνηση του αυχένα ή τοπικός σπασµός, αυτό που κοινώς ονοµάζεται “πιάσιµο” ή “ψύξη”.
Συνήθως, αντιµετωπίζεται µε ξεκούραση και απλά φυσικά µέσα π.χ. µαλάξεις, θερµά επιθέµατα κ.λπ. Επίσης, συχνά βοηθάει η χρήση ενός µαλακού κολλάρου, αλλά µόνο για 2-3 ηµέρες. Την κατάλληλη βοήθεια για τα θέµατα αυτά προσφέρει ένας φυσίατρος ή φυσικοθεραπευτής.
Ανατοµία του αυχένα
Ο αυχένας αποτελεί το τµήµα εκείνο της σπονδυλικής στήλης που στηρίζει και κινεί το κεφάλι. Αποτελείται από επτά οστά (αυχενικοί σπόνδυλοι).
Στο εσωτερικό της σπονδυλικής στήλης υπάρχει ο νωτιαίος µυελός, δηλαδή το µέρος του νευρικού συστήµατος που ελέγχει την κίνηση στα χέρια και τα πόδια, την ούρηση, την αφόδευση και τη σεξουαλική λειτουργία.
Ανάµεσα σε δύο σπονδύλους υπάρχει ένας (µεσοσπονδύλιος) δίσκος που είναι σαν ένα µαξιλαράκι που απορροφά τους κραδασµούς. Αν ο δίσκος φθαρεί, ένα µέρος του µπορεί να “φύγει” προς τα πίσω και να πιέσει το νωτιαίο µυελό και τα νεύρα. Αυτή είναι η κήλη µεσοσπονδυλίου δίσκου (δισκοκήλη).
Επίσης, γύρω από τους σπονδύλους υπάρχουν οι µύες και οι σύνδεσµοι που στηρίζουν το κεφάλι στη θέση του. Τέλος, στο πίσω µέρος του αυχένα υπάρχουν οι αντίστοιχες αρθρώσεις. Με την πάροδο του χρόνου, η σπονδυλική στήλη εκφυλίζεται (γερνάει), µε αποτέλεσµα ο σπονδυλικός σωλήνας να στενεύει κι έτσι να πιέζεται ο νωτιαίος µυελός. Η πάθηση αυτή ονοµάζεται αυχενική µυελοπάθεια.
Γύρω από τη σπονδυλική στήλη στην περιοχή αυτή, υπάρχουν πολλά σηµαντικά όργανα (διάφορα αγγεία, ο οισοφάγος, η τραχεία, ο θυρεοειδής αδένας κ.λπ.).
Βλέπουµε λοιπόν ότι ο αυχένας είναι ένα σηµείο του σώµατος µε πολύπλοκη δοµή, απαραίτητο προκειµένου να εκτελέσει µε ακρίβεια τις κινήσεις του κεφαλιού, οι οποίες γίνονται χιλιάδες φορές καθηµερινά. Κανένα άλλο τµήµα της σπονδυλικής στήλης δεν έχει τόσο µεγάλο εύρος κινήσεων.
Το αυχενικό σύνδροµο
Αν και χρησιµοποιείται ευρέως στην καθηµερινή πράξη, το αυχενικό σύνδροµο δεν υπάρχει ως επίσηµος ιατρικός όρος. Απλά, το σύνολο των συµπτωµάτων που ξεκινούν από τον αυχένα, ονοµάζεται λανθασµένα “αυχενικό σύνδροµο”.
Τα συµπτώµατα στον αυχένα µπορεί να οφείλονται σε αυχενική δισκοκήλη, αυχενική µυελοπάθεια, τραύµα στον αυχένα κ.ο.κ.
∆εν είναι επιστηµονικά σωστό να οµαδοποιούνται όλες αυτές οι παθήσεις σε µια µε τη χρήση του όρου “σύνδροµο”.
Με την ίδια έννοια, θα ήταν λάθος να µιλάει κανείς για “οσφυϊκό σύνδροµο”, εννοώντας τα συµπτώµατα από τη µέση του.
Σε τι οφείλεται ο πόνος στον αυχένα
Κάθε ανατοµικό στοιχείο στον αυχένα µπορεί να προκαλέσει πόνο. Συνήθης αιτία πόνου είναι η χρόνια καταπόνηση των µυών και συνδέσµων, από κακή στάση του σώµατος, στην ξεκούραση ή την εργασία. Επίσης, η εκφύλιση (φθορά) του δίσκου και των αρθρώσεων µπορεί να προκαλέσει πόνο.
Ο πόνος στον αυχένα µπορεί να εµφανιστεί αιφνίδια, µετά από µία απότοµη κίνηση ή ένα τροχαίο ατύχηµα, ή να εγκατασταθεί σιγά-σιγά και να παραµείνει για εβδοµάδες ή µήνες.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο πόνος στον αυχένα προκαλείται από µυϊκή καταπόνηση. Συνοπτικά, τα αίτια του πόνου στον αυχένα είναι:
- απλή κάκωση των µυών και συνδέσµων από κακή στάση του σώµατος στη δουλειά ή στον ύπνο, βαρειά σωµατική εργασία κ.λπ. Είναι το συχνότερο αίτιο
- ένα κάταγµα ή εξάρθρηµα
- κάκωση δίκην µαστιγίου (whiplash injury) Χαρακτηριστική είναι η κάκωση που υφίσταται ο οδηγός ενός σταµατηµένου αυτοκινήτου (π.χ. στο κόκκινο φανάρι), πάνω στο οποίο πέφτει ένα άλλο αυτοκίνητο
- αυχενική δισκοκήλη (κήλη µεσοσπονδυλίου δίσκου)
- αυχενική µυελοπάθεια
- ρευµατοειδής αρθρίτιδα, σύνδροµο Chiari, αυχενική δυστονία, όγκος σπονδυλικής στήλης, απόστηµα (σπάνια αίτια πόνου στον αυχένα, αλλά πρέπει να αναζητούνται όταν υπάρχει διαγνωστικό πρόβληµα)
Κάθε ασθενής έχει το δικό του πόνο που προκαλείται από συγκεκριµένες συνθήκες, ενώ συνήθως έχει βρει και τον τρόπο να ανακουφίζεται. Ο ιατρός που θα εξετάσει τον ασθενή, θα πρέπει να ταιριάξει τα συµπτώµατα και το ιστορικό µε συγκεκριµένα νοσήµατα, πάντα σε σχέση και µε την ηλικία του πάσχοντος. Έτσι, στη νεανική ηλικία είναι συχνότερη η κήλη µεσοσπονδυλίου δίσκου, ενώ µετά τα 50 αυξάνεται η εµφάνιση της αυχενικής µυελοπάθειας.
Πότε ο πόνος στον αυχένα θεωρείται επικίνδυνος
Στις παρακάτω περιπτώσεις, ο πόνος θεωρείται επικίνδυνος και πρέπει να αναζητά κανείς εξέταση από ιατρό:
- όταν ο πόνος άρχισε αιφνίδια, µετά από ένα πέσιµο ή τροχαίο ατύχηµα (υποψία κάκωσης σπονδυλικής στήλης πχ κατάγµατος)
- όταν ο πόνος αντανακλά στα χέρια ή στα πόδια, µόνος ή σε συνδυασµό µε µούδιασµα ή κάψιµο (υποψία κήλης µεσοσπονδυλίου δίσκου)
- όταν ο πόνος συνοδεύεται από νευρολογικά συµπτώµατα όπως αδυναµία στα χέρια, δυσκολία στο περπάτηµα, διαταραχές στην ούρηση ή την σεξουαλική λειτουργία (υποψία αυχενικής µυελοπάθειας)
- όταν ο πόνος συνοδεύεται από έντονο πονοκέφαλο και εµετό, πυρετό, εξάνθηµα στο σώµα ή ευαισθησία στο φως (υποψία µηνιγγίτιδας)
- όταν ο πόνος συνοδεύεται από πόνο στο στήθος ή το σαγόνι, εφίδρωση, ταχυπαλµία, δύσπνοια, ωχρότητα (υποψία εµφράγµατος του µυοκαρδίου)
Πως αντιµετωπίζεται ο πόνος στον αυχένα από τον ιατρό
Ο έλεγχος ξεκινάει πάντα από το ιστορικό και τη νευρολογική εξέταση. Στην αρχή, ο ιατρός θα σας ζητήσει να πείτε αναλυτικά ποιο είναι το πρόβληµα, αλλά και να αναφέρετε κάθε άλλο πρόβληµα υγείας που σας απασχολεί. Κατόπιν, ο ιατρός θα σας ζητήσει να κάνετε όλες τις κινήσεις του αυχένα και ακολούθως θα εξετάσει νευρολογικά τα χέρια και τα πόδια σας.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτά αρκούν για να τεθεί η διάγνωση. Αν χρειάζεται, ο ιατρός θα ζητήσει περαιτέρω εξετάσεις όπως:
- ακτινογραφίες αυχένα
- αξονική τοµογραφία
- µαγνητική τοµογραφία
- ηλεκτροµυογράφηµα
Αφού τεθεί η διάγνωση, ο ιατρός θα σας συστήσει την κατάλληλη θεραπεία, η οποία συνήθως είναι η ξεκούραση, τα φάρµακα και η φυσικοθεραπεία. Σε σπάνιες περιπτώσεις θα χρειαστεί ειδική χειρουργική επέµβαση στον αυχένα.
Συµβουλές για να προλάβετε τον πόνο στον αυχένα
- αν οδηγείτε για πολλές ώρες ή εργάζεστε πολλές ώρες µπροστά από έναν υπολογιστή, κάντε συχνά διαλείµµατα κάθε ώρα για να χαλαρώσετε
- προσαρµόστε την καρέκλα στο γραφείο σας, την οθόνη του υπολογιστή σας, έτσι ώστε ο αυχένας και γενικά η σπονδυλική στήλη να είναι σε ουδέτερη θέση. Θα πρέπει η οθόνη να βρίσκεται στο ύψος των µατιών, ούτως ώστε να µη σκύβετε ή στρίβετε το κεφάλι σας για πολλές ώρες κάθε µέρα. Η έκταση του αυχένα (όταν γυρίζει το κεφάλι µας “προς τα πάνω”) είναι συνήθως η στάση που ενοχλεί
- αποφύγετε να στερεώνετε το τηλέφωνο ανάµεσα στο αυτί και τον ώµο σας όταν µιλάτε
- αποφύγετε να κοιµάστε µπρούµυτα. ∆ιαλέξτε το σωστό µαξιλάρι για τον ύπνο σας. Μη χρησιµοποιείτε πάνω από ένα µαξιλάρι
- ασκηθείτε τακτικά. Γυµνάστε ιδιαίτερα τους θωρακικούς µύες. Ζητήστε τη γνώµη ενός φυσικοθεραπευτή ή φυσιάτρου
- σταµατήστε ή ελαττώστε το κάπνισµα
Τι να κάνετε αν σας πιάσει πόνος στον αυχένα
- ξεκουραστείτε. Σταµατήστε την δουλειά σας και αν είναι εφικτό ξαπλώστε για λίγο. Θυµηθείτε: οι µύες του αυχένα κουράζονται µε τη στήριξη του κεφαλιού όλη τη µέρα
- “πρώτα κρύο και µετά ζεστό”. Με την έναρξη του πόνου, η εφαρµογή τοπικού ψύχους (πχ παγάκια µέσα σε µία φανέλα για 20 λεπτά) σταµατάει τη φλεγµονή. Αφού ηρεµήσει κάπως ο πόνος, µπορείτε να εφαρµόσετε τοπικά θερµότητα (µε ένα ζεστό ύφασµα ή και ένα ζεστό ντους) για να ανακουφίσετε το µυϊκό σπασµό
- κάνετε αργές κινήσεις (stretching) του αυχένα σε όσες διευθύνσεις σας επιτρέπει ο πόνος π.χ. στρέψτε το κεφάλι δεξιά και µετά αριστερά, πάνω και µετά κάτω κ.ο.κ.
- χρησιµοποιείστε τοπικές κρέµες που περιέχουν παυσίπονα, µενθόλη, καµφορά κ.λπ.
- ζητήστε από κάποιον να σας κάνει ένα απαλό τοπικό µασάζ
- χρησιµοποιείστε φάρµακα: ξεκινήστε πάντα από το πιο απλό παυσίπονο. Η παρακεταµόλη υπάρχει σε πολλά γνωστά σκευάσµατα. Έχει συγκριτικά τις λιγότερες παρενέργειες και µπορεί να χορηγηθεί σε δόση από 500 έως και 1000mg κάθε φορά και έως 4g την ηµέρα σε νέα και υγιή άτοµα. Επίσης, συνδυάζεται µε την κωδεΐνη ή µε µυοχαλαρωτικό για καλύτερο αποτέλεσµα. Ορισµένες φορές, ο ιατρός θα σας γράψει ελαφρά ηρεµιστικά π.χ. διαζεπάµη, τα οποία έχουν χαλαρωτική δράση στους αυχενικούς µύες. Αν η παρακεταµόλη δεν είναι αρκετή, µπορείτε να χρησιµοποιήσετε κάποιο από τα µη στεροειδή αντιφλεγµονώδη. Τα φάρµακα αυτά είναι πιο ισχυρά παυσίπονα, αλλά έχουν περισσότερες παρενέργειες και ως εκ τούτου, δεν συνιστάται η χρόνια χρήση τους. Επίσης, είναι απαραίτητο να πάρετε µαζί και ένα φάρµακο για το στοµάχι.
Η ακινητοποίηση µε το αυχενικό κολλάρο
Αν ο πόνος είναι πολύ έντονος, µπορείτε να φορέσετε ένα µαλακό κολλάρο για λίγες ηµέρες. Αν το φορέσετε για πολύ καιρό, οι µύες “ξεχνούν” να εργάζονται και ατροφούν.
Όταν βγάλετε το κολλάρο, θα πρέπει να προσπαθήσετε να επαναφέρετε τους µύες στην καθηµερινή τους δραστηριότητα, µε απαλές και αργές κινήσεις, ως εκεί που πονάτε. Στην αρχή ο πόνος θα σας εµποδίζει, αλλά µέρα µε τη µέρα, το εύρος των κινήσεων θα αυξάνεται.
Τα παραπάνω δεν εφαρµόζονται σε πόνο που προέρχεται από τραυµατισµό π.χ. σε ένα τροχαίο ατύχηµα. Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να τοποθετηθεί αµέσως ένα κολλάρο (κατά προτίµηση σκληρό) και να σας εξετάσει ιατρός µε ειδίκευση στις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης.
Πως εξελίσσεται ο πόνος στον αυχένα
Στο 90% των ασθενών, ο πόνος θα περάσει µετά από ένα διάστηµα 2-6 εβδοµάδων. Όταν το αίτιο του πόνου είναι πιο σοβαρό, ο πόνος ακόµα και αν υφεθεί µε την ξεκούραση, τα φυσικά µέσα και τα φάρµακα, θα επιστρέψει µετά από λίγες µέρες ή εβδοµάδες. Σε ακόµα πιο σοβαρές περιπτώσεις, ο πόνος γίνεται χρόνιος. Ένας γενικά αποδεκτός ορισµός του χρόνιου πόνου είναι ο πόνος που διαρκεί πάνω από 3 µήνες. Η διαφορά του χρόνιου πόνου στον αυχένα από τον περιστασιακό πόνο δεν είναι απλά θέµα χρόνου ή και συχνότητας. Ο χρόνιος πόνος απαιτεί έλεγχο από ιατρό (για να βρεθεί η αιτία του) και ειδική αντιµετώπιση (είτε συντηρητική από φυσίατρο/φυσικοθεραπευτή, είτε χειρουργική).
Θα χρειαστεί χειρουργείο για τον πόνο στον αυχένα;
Από τους 100 ανθρώπους που επισκέπτονται το γιατρό τους για τον πόνο στον αυχένα, µόνο 5-10% θα χρειαστούν χειρουργική επέµβαση.
Ένας ασθενής θα χρειαστεί χειρουργείο για τον αυχένα, όταν:
1. έχει πόνο που δεν αντιµετωπίζεται µε συντηρητικά µέσα (φάρµακα, φυσικοθεραπεία, ξεκούραση)
2. έχει νευρολογικά συµπτώµατα (αδυναµία στα χέρια, δυσκολία στο περπάτηµα, διαταραχές από την ούρηση)
Ο σκοπός µιας χειρουργικής επέµβασης στον αυχένα είναι η αποσυµπίεση του νωτιαίου µυελού και των νεύρων, αλλά και η αποκατάσταση της σταθερότητας της σπονδυλικής στήλης, έτσι ώστε να φύγει ο πόνος και να σταµατήσουν τα νευρολογικά συµπτώµατα.
Η συνήθης χειρουργική επέµβαση στον αυχένα είναι η αυχενική µικροδισκεκτοµή. Είναι µια σύγχρονη και ασφαλής επέµβαση, διάρκειας 2 περίπου ωρών. Μικροδισκεκτοµή σηµαίνει αφαίρεση του δίσκου (δισκεκτοµή) µε το χειρουργικό µικροσκόπιο. Ακολουθεί η σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης µε τεχνητό δίσκο. Η επέµβαση απαιτεί παραµονή στο νοσοκοµείο για ένα βράδυ. Την επόµενη ηµέρα, ο ασθενής φεύγει από το νοσοκοµείο και ακολουθεί κάποιες οδηγίες αποκατάστασης για λίγες εβδοµάδες.
Πονοκέφαλος ή ζάλη που προέρχεται από τον αυχένα
Ο πονοκέφαλος που προέρχεται από τον αυχένα (αυχενογενής κεφαλαλγία) είναι αρκετά συχνός. Ωστόσο, πρέπει σαφώς να αποκλειστούν και άλλα αίτια πονοκεφάλου. Αυτό γίνεται µε τη λήψη του ιστορικού για τον πονοκέφαλο και την κατάλληλη εξέταση από Νευρολόγο. Το ίδιο ισχύει και για τη ζάλη. Πριν η ζάλη αποδοθεί στον αυχένα, θα πρέπει να αποκλειστούν και άλλα πιο κοινά αίτια π.χ. παθήσεις του λαβύρινθου.
Συµπέρασµα
Ο πόνος στον αυχένα είναι συνήθως αποτέλεσµα καταπόνησης των µυών από τις καθηµερινές µας ασχολίες. Η θεραπεία µε απλά µέσα (ξεκούραση, φάρµακα και φυσικοθεραπεία) αρκεί στο 90-95% των περιπτώσεων.
Ένα 5-10% των ασθενών θα χρειαστεί ειδική χειρουργική επέµβαση στον αυχένα, για παθήσεις όπως η κήλη µεσοσπονδυλίου δίσκου (δισκοκήλη) και η αυχενική µυελοπάθεια. Σε κάθε περίπτωση, ο πόνος στον αυχένα πρέπει να αντιµετωπίζεται από έναν ιατρό µε ειδίκευση στη σπονδυλική στήλη.
Βιβλιογραφία
http://www.netdoctor.co.uk/diseases/facts/neckpains.htm
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003025.htm
http://www.medicinenet.com/neck_pain/article.htm
http://www.mayoclinic.com/health/neck-pain/DS00542
http://familydoctor.org/familydoctor/en/health-tools/search-by-symptom/n...
http://www.spine-health.com/conditions/neck-pain
http://www.spineuniverse.com/conditions/neck-pain
http://www.patient.co.uk/health/Neck-Pain.htm
http://www.neckpainexplained.com/
