Στην εποχή της κυριαρχίας των …selfies και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έννοιες όπως «εικόνα» και «εξωτερική εμφάνιση» έχουν καταλήξει να καταδυναστεύουν τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων, ανδρών και γυναικών.
Οι ψυχολόγοι χαρακτηρίζουν το φαινόμενο ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς, όπως αποδεικνύουν στατιστικές μελέτες, κάθε χρόνο μειώνεται ο μέσος όρος ηλικίας των ατόμων που δεν είναι ικανοποιημένοι από την εξωτερική τους εμφάνιση και καταφεύγουν σε πλαστικούς χειρουργούς.
Έτσι, σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Εταιρείας Πλαστικών Χειρουργών (ASPA), στις ΗΠΑ το 2017 πραγματοποιήθηκαν 229.000 αισθητικές παρεμβάσεις σε εφήβους ηλικίας από …13 έως 19 ετών. Οι περισσότερες από αυτές ήταν στη μύτη, τους μαστούς, τα αυτιά, χωρίς να είναι μικρό το ποσοστό των εφήβων που κατέφυγαν σε παρεμβάσεις με τη χρήση λέιζερ ή με ενέσιμα προϊόντα μπότοξ.
Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντής και επόπτης επιστημονικού προσωπικού στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (psychikifrontida.gr) εξηγεί ότι συνηθέστατα πρόκειται για ψυχική διαταραχή, η οποία αφορά στη βαθιά και γενικευμένη αρνητική εικόνα που έχουν αρκετοί άνθρωποι για τον εαυτό τους: «Χωρίς να γενικεύουμε, καθώς δεν ισχύει ότι όλοι όσοι θέλουν να αλλάξουν κάτι πάνω τους δεν είναι ψυχικά υγιείς, ωστόσο στον υπερβολικό βαθμό που ισχύει αυτό το φαινόμενο και λέγεται Δυσμορφοφοβία, είναι μια παθολογική κατάσταση, η οποία δυστυχώς δεν αφορά μόνο στους μεσόκοπους και σ’ όσους αντιμετωπίζουν τα επερχόμενα γηρατειά. Αυτό το αίσθημα μπορεί να ξεκινήσει αρκετά νωρίς, ίσως ακόμη κι από την εφηβεία. Γι’ αυτό και οι πλαστικοί χειρουργοί πλέον αναφέρουν αυξανόμενα περιστατικά σε αυτές τις μικρές ηλικιακές ομάδες», σημειώνει ο κ. Παπαγεωργίου.
Η…αναίτια «δυσαρέσκεια μπροστά στον καθρέφτη»
Η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή ή Δυσμορφοφοβία αναφέρεται στη δυσαρέσκεια και την εμμονική ενασχόληση του ατόμου με την εμφάνισή του. Η εικόνα του σωματοδυσμορφικού για το σώμα του, όμως, είναι στρεβλή, δηλαδή κυριολεκτικά ΔΕΝ αντιλαμβάνεται ο ίδιος την εικόνα του στον καθρέφτη όπως την αντιλαμβάνονται οι άλλοι γύρω του. Για παράδειγμα, μία πολύ αδύνατη κοπέλα που πάσχει από ανορεξία πραγματικά ΔΕΝ βλέπει στον καθρέφτη το απισχνασμένο άτομο που βλέπουν οι άλλοι γύρω της. Ή, μία κυρία που έχει κυτταρίτιδα μπορεί πραγματικά να θεωρεί ότι δεν έχει θηλυκότητα, ενώ κάτι τέτοιο μπορεί να μην ισχύει. Ή ένας 60χρονος που ζητά ανόρθωση βλεφάρων επειδή “τον ενοχλεί η αντηλιά” ενώ βαθύτερα είναι το ερχόμενο γήρας που τον ενοχλεί.
Και δεν είναι τυχαίο ότι η πάθηση εμφανίζει υψηλότερα ποσοστά στους ανθρώπους που καταφεύγουν συχνά σε πλαστικούς χειρούργους -κυρίως γυναίκες- ακόμα και σε μικρές ηλικίες.
Παρά τις επεμβάσεις, όμως, οι πάσχοντες μετά την πλαστική επέμβαση ΔΕΝ εμφανίζουν υποχώρηση των συμπτωμάτων, λένε οι ψυχολόγοι, αφού εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η εμφάνισή τους δεν είναι ικανοποιητική και η ανησυχία τους εμμένει γι’ αυτά τα οποία μόνο οι ίδιοι αναγνωρίζουν ως ελαττώματα πάνω τους.
«Αν δεν υπάρχει πραγματική σωματική παραμόρφωση και παρ’ όλα αυτά κυριαρχεί το αίσθημα της «απέχθειας για το είδωλο στον καθρέφτη» (δυσμορφοφοβία), όταν ερωτώνται τα άτομα που καταλήγουν σε πολλαπλές πλαστικές, “γιατί το κάνουν”, στις περισσότερες περιπτώσεις απαντούν ότι επιθυμούν να «βελτιώσουν τη ζωή τους». Αυτό, όμως, σε ψυχικούς όρους δεν είναι αληθινό και δεν ισχύει» αναφέρει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου και συμπληρώνει: «Όταν ο ενδιαφερόμενος φτάσει να αναζητήσει βοήθεια, σχεδόν πάντα ο ψυχοθεραπευτής καταλήγει να συζητάει μαζί του για βαθύτερα θέματα όπως κατάθλιψη, άγχος, ψυχωτικά επεισόδια, βαριές διαταραχές προσωπικότητας κλπ.»
Ποια είναι τα βαθύτερα προβλήματα που προκαλούν Δυσμορφοφοβία;
Η πλαστική επέμβαση προσφέρει μια περιορισμένου τύπου εξωτερική αλλαγή στο σώμα μας, δηλαδή στην εικόνα με την οποία εμφανιζόμαστε τον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι «δεν μας αρέσουμε», επισημαίνει ο ειδικός. «Η βαθύτερη αιτία, όμως, μπορεί να είναι κάτι υπαρξιακό - εσωτερικό, όπως για παράδειγμα η άρνηση του θανάτου όταν μεγαλώνουμε ή η ανάγκη μας να νιώσουμε ξανά ελκυστικοί μετά από μια ερωτική απογοήτευση», συμπληρώνει.
Όταν τα άτομα παρεμβαίνουν σε μία ατέλεια, αμέσως μετά βρίσκουν κάτι άλλο «αταίριαστο» στην εξωτερική τους εμφάνιση, το οποίο πάλι πρέπει να διορθωθεί. Στην πορεία -ακόμη κι αν στην αρχή το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό- ο ενθουσιασμός γρήγορα δίνει τη θέση του σε ένα βαρύ συναίσθημα θλίψης και αυτολύπησης, αναφέρει ο Διευθυντής της ΨΥΧΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ: «Δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ίδια η απόρριψη του εαυτού του ατόμου, ενώ την μεταφράζει ως απόρριψη για κάποιο συγκεκριμένο σημείο του σώματος του. Ο καθρέφτης όμως, στην πραγματικότητα ΔΕΝ είναι αδιάψευστος μάρτυρας. Διότι μέσω του καθρέφτη βασιζόμαστε στη προσωπική μας αντίληψη που συχνά είναι στρεβλή! Ενώ παράλληλα, ίσως και να ερχόμαστε αντιμέτωποι με γνώμες ανθρώπων, όχι και τόσο αντικειμενικές (π.χ. ένας ιδιοτελής πλαστικός χειρουργός ή μια όχι και τόσο…καλοπροαίρετη φίλη). Έτσι, ο άνθρωπος που δίνει υπερβολική σημασία στα παραπάνω, σ’ ένα καθρέφτισμα θα αντιληφθεί αυτό που ...φοβάται!. Θα έρθει αντιμέτωπος με το ψυχικό πλήγμα, κάτι που θα του επιφέρει ψυχική αποσταθεροποίηση», τονίζει ο κ. Παπαγεωργίου.
Πολύ συχνά η Δυσμορφοφοβία, συνυπάρχει και με άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως τη Διαταραχή Μετατροπής (ψυχική νόσος που παλιότερα ήταν γνωστή με την κοινή ονομασία Υστερία), με Διατροφικές Διαταραχές (ανορεξία-βουλιμία), με Καταθλιπτικές Διαταραχές ή Διαταραχές Προσωπικότητας (οριακή, αντικοινωνική και ιστριονική-δραματική).
Λίφτινγκ στην…ψυχή, όχι μόνο στο σώμα
Το να απορρίπτει κάποιος τον εαυτό του, είτε λόγω χαρακτήρα είτε λόγω συμπεριφοράς, είναι ένα βαρύ συναίσθημα τόσο για να το βιώσει, όσο και για να το παραδεχθεί κανείς. «Όμως, τα ψέματα δεν ωφελούν και σε αυτό μόνο η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει», αναφέρει ο ειδικός, σημειώνοντας επιπλέον ότι οι υπηρεσίες της ΨΥΧΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ προσφέρουν τη δυνατότητα συνεδριών ακόμη και στο σπίτι.
«Υπάρχει μια μικρή κλασική αλήθεια που -αν και κοινότοπη- ισχύει: Αυτός που ασχολείται διαρκώς με την εμφάνισή του, είναι επειδή θέλει να κρύψει από πίσω της την προσωπικότητά του. Είναι αυτό που λένε οι Άγγλοι «Person hides behind the Body». Είναι γεγονός. Η απέχθεια είναι ένα εσωτερικό τέρας που ζητάει να τραφεί με την σάρκα μας», εξηγεί.
Στις συνεδρίες με ένα άτομο που πάσχει από Σωματοδυσμορφική διαταραχή, ο ψυχολόγος επικεντρώνεται στις αιτίες που μπορεί να του προκαλούν δυσαρέσκεια για τα μη ποιοτικά χαρακτηριστικά της ζωής του. Με την αποδοχή και τη φροντίδα που λαμβάνει μέσω της ψυχοθεραπευτικής σχέσης, μπορεί να βοηθηθεί στα προβλήματα και τις ανεπάρκειες του και να καταφέρει να βελτιώσει τη ζωή του με ψυχικούς όρους, επισημαίνει ο ειδικός: «Είναι σημαντικό ο θεραπευόμενος να κατακτήσει την ψυχική αποδοχή του εαυτού του, αυτό που περιγράφεται συνοπτικά με τη φράση «αυτός είμαι και σ’ όποιον αρέσω». Όμως αυτό να κατακτηθεί μέσα στον ίδιο τον θεραπευόμενο όχι με έναν «στεγνό» εγωισμό αλλά με την βαθύτερη αποδοχή της ζωής του, των γεγονότων που την όρισαν αλλά και των ικανοτήτων και των ευκαιριών που είχε.
Πρέπει να τον βοηθήσουμε να ανακαλύψει και να κατανοήσει το «βαθύτερο» που τον βασανίζει ώστε να βοηθηθεί. Επίσης, είναι σημαντικό να καταλάβει ότι το «παιχνίδι της μορφής και της εμφάνισης» ούτως ή άλλως θα παρέλθει με τον χρόνο κι ότι μέσα από τις πλαστικές επεμβάσεις μπορεί μεν να κερδίσει λίγα χρόνια εμφάνισης ακόμα, αλλά αυτά ΔΕΝ θα είναι ποιοτικά», καταλήγει ο κ. Παπαγεωργίου.
