«Να είσαι νια ενώ γερνάς, γριά όσο είσαι νέα»... Mια σοφή γυναίκα σε εξέλιξη!
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Ο Χορός των Μεγάλων Μητέρων» της Clarissa Pinkola Estés.
«Να είσαι νια ενώ γερνάς, γριά όσο είσαι νέα» -Clarissa Pinkola Estés.
Mια σοφή γυναίκα σε εξέλιξη
«Να είσαι νια ενώ γερνάς, γριά όσο είσαι νέα», σημαίνει να είσαι γεμάτη με υπέροχες, πολυποίκιλες αντινομίες σε καλή μεταξύ τους ισορροπία.
Θυμάσαι;
Η λέξη «παράδοξο» σημαίνει μια σκέψη αντίθετη στη γενικά παραδεκτή άποψη. Το ίδιο ισχύει και για την grand-mere, τη μεγάλη μητέρα, την πιο σπουδαία απ’ όλες τις γυναίκες, την gran madre... μια σοφή γυναίκα σε εξέλιξη, που κρατάει ενωμένες τις φαινομενικά παράλογες, παρότι απόλυτα χρήσιμες και μεγάλες, ικανότητες της βαθιάς ψυχής.
Αυτές οι μεγάλες παράδοξες ιδιότητες είναι, κατά βάση, η σοφία και ταυτόχρονα η διαρκής επιθυμία για μάθηση· ο αυθορμητισμός και η αξιοπιστία· η φοβερή δημιουργικότητα και η προσήλωση στο στόχο· η τόλμη και η επαγρύπνηση· η προστασία της παράδοσης και η αληθινή πρωτοτυπία.
Το αρχέτυπο της σοφής αφορά γυναίκες όλων των ηλικιών και εκδηλώνεται στη ζωή της καθεμιάς με μοναδικές μορφές και τρόπους.
Όταν μιλάμε για τη βαθιά imago της μεγάλης μητέρας ως μία από τις πιο ουσιαστικές εκφάνσεις του αρχέτυπου της σοφής γυναίκας, δε σημαίνει ότι μιλάμε για μια χρονολογική ηλικία ή για ένα στάδιο ζωής των γυναικών.
Μεγάλη διορατικότητα, μεγάλη διαίσθηση, μεγάλη γαλήνη, διαχυτικότητα, αισθησιασμός, μεγάλη δημιουργικότητα, οξύνοια και τόλμη για μάθηση, με άλλα λόγια —η σοφία της— δεν έρχεται ξαφνικά πλήρως σχηματισμένη ούτε πέφτει πάνω στους ώμους μιας γυναίκας σε κάποια ηλικία σαν πανωφόρι.
Μεγάλη διαύγεια και αντίληψη, μεγάλη αγάπη που περικλείει και μεγαθυμία, μεγάλη αυτογνωσία που έχει βάθος και όραμα, η ωρίμαση της εκλεπτυσμένα εφαρμοσμένης σοφίας... αυτά αποτελούν ένα «μεγαλόπνοο έργο σε εξέλιξη», όσα κι αv είναι τα χρόνια της γυναίκας.
Το θεμέλιο «του μεγάλου» σε αντίθεση με «το απλά συνηθισμένο» κερδίζεται... συχνά μέσα από πλήγματα και καψίματα, πτήσεις του πνεύματος ψηλά, λαθεμένες επιλογές και νέα ορμητικά ξεκινήματα, είτε στη μέση είτε όψιμα είτε και στην αρχή της ζωής.
Ό,τι συγκεντρώνεται μετά την καταστροφή ή το φυλλορρόημα... αυτό η γυναίκα το διαμορφώνει κι έπειτα το θέτει σε εφαρμογή με το πνεύμα της, την καρδιά, το νου,το σώμα και την ψυχή... ώσπου δεν αποκτά μόνο αξιοσύνη με τον δικό της παράδοξα σοφό τρόπο... αλλά συχνά και πληρότητα στον τρόπο που ζει, βλέπει και υπάρχει.
Να ζει τη ζωή στην πληρότητά της
Υπάρχουν πολλών ειδών σεβάσμιες μεγάλες μητέρες στη μυθολογία και στη συναινετικά αποδεκτή πραγματικότητα.
Είναι αλήθεια ότι όταν μια γυναίκα γίνει γιαγιά ενός μικρού παιδιού είναι σαν να ερωτεύεται, η δε γέννηση των μικρών παιδιών μπορεί να ξετρελάνει ένα ηλικιωμένο άτομο. Επιπρόσθετα, η περηφάνια και η λάμψη του να «είναι μητέρα μιας μητέρας που απέκτησε παιδί» χαρίζουν και διασφαλίζουν ένα μεγαλείο από μόνες τους.
Υπάρχουν κι άλλοι πολλοί τρόποι με τους οποίους η γυναίκα παίρνει το χρίσμα της μεγάλης μητέρας, οι οποίοι δεν περιορίζονται στους απογόνους.
Υπάρχουν γυναίκες στην πραγματική ζωή που έχουν γεννήσει γενιές ιδεών, μεθόδους, γενεαλογίες, πλάσματα, τέχνες κι έμπνευση. Που γίνονται ολοένα και πιο σοφές και εκφράζονται μέσα απ’ όλα αυτά.
Υπάρχουν γυναίκες-μέντορες, χαρισματικές δασκάλες, που καθοδηγούν σπουδαστές και μαθητές, μικρούς συγγραφείς και καλλιτέχνες, καθώς και γυναίκες ώριμες, γιατί και οι ώριμες έχουν ανάγκη από ζεστασιά και καθοδήγηση για ν’ ανθίσουν με το πέρασμα των εποχών...
Όμως, στο μύθο, ίσως εκεί να είναι πιο ξεκάθαρο... ότι η γιαγιά, σαν μια αρχετυπική απεικόνιση του ευρύτερου πρότυπου της σοφής γυναίκας, έχει ένα κεντρικό καθήκον, που είναι αγχωτικό, τολμηρό, προκλητικό και χαρμόσυνο.
Το κεντρικό καθήκον της μεγάλης μητέρας είναι μόνο αυτό, και όλο αυτό: να ζει τη ζωή στην πληρότητά της.
Όχι κατά το ήμισυ. Όχι κατά τα τρία τέταρτα. Όχι λίγες μέρες με επιτυχία και την επόμενη με αποτυχία. Αλλά να είναι ζωντανή, απόλυτα, καθημερινά. Όχι μέσω κάποιου άλλου ολοκληρωμένου ατόμου. Αλλά με τη δική της προδιαγεγραμμένη, ελεύθερη και ζωοδότρα - κι όχι πληκτική για τη ζωή της - βούληση και πληρότητα.
Μπορεί να είστε εσείς αυτή η γυναίκα
Αν κοιτάξετε γύρω σας, υπάρχει πιθανότατα κοντά και σ’ εσάς ένα υπέροχα εκκεντρικό, ανεπαίσθητα δύστροπο, εκλεπτυσμένο ή /και άγριο, κατεργάρικο, δυνατό, ωραίο γεροντότερο άτομο.
Για σκεφτείτε... μήπως κι εσείς δε γνωρίζετε πολλές σεβάσμιες ψυχές σαν τη σοφή γυναίκα που εμφανίζεται στα παραμύθια... μια γυναίκα που πολύ συχνά είναι εξαιρετικά διορατική και ακριβέστατη σε υπολογισμούς, σε φαινομενικά μαγικά κόλπα και, σίγουρα, σε σοφούς στρατηγικούς ελιγμούς; Ναι;
Κι αν πιστεύετε πως όχι, ξανασκεφτείτε το, γιατί μπορεί καθεμιά από σας να είναι αυτή η γυναίκα, εν τη γενέσει, ναι, ναι, ακριβώς: ε σ ε ί ς αυτοπροσώπως.
Γιατί τα χαρακτηριστικά της σοφής γυναίκας να είναι τόσο σημαντικά για τη νέα και γιατί η σοφία και η ζωτικότητα της νέας να είναι τόσο σημαντικές για τη γεροντότερη;
Μαζί συμβολίζουν δύο ουσιαστικές πλευρές που εντοπίζονται στην ψυχή κάθε γυναίκας μεμονωμένα· γιατί η ψυχή της γυναίκας χάνεται στα βάθη του χρόνου και το πνεύμα της είναι αιώνια νέο... αυτά τα δύο μαζί συνθέτουν το «να είσαι νια ενώ γερνάς, γριά όσο είσαι νέα».
«Όταν ένας ζει αληθινά ζούνε κι οι υπόλοιποι»
Γυναίκες που είχαν καταστραφεί με τόσο πολλούς τρόπους —που όλοι περίμεναν και, μάλιστα, τις πρόσταζαν να κρατούν σκυφτό το κεφάλι, που ολόγυρά τους έβλεπαν καμένη γη, που είχαν απομονωθεί, αποκοπεί, συθέμελα καεί, εκδιωχθεί, πεταχτεί σαν απόβλητα- ήταν στ’ αλήθεια επικίνδυνες γυναίκες, γιατί αναγεννήθηκαν! Και εξακολούθησαν να αναγεννιούνται, ξανά και ξανά.
Διεκδίκησαν μια θέση στην κοινωνία τους, ουσιαστικά οποιαδήποτε θέση επιθυμούσαν, γιατί δεν περίμεναν, δεν ικέτευαν ούτε κολάκευαν κανέναν - από το περιβάλλον της οικογένειας ή της κουλτούρας τους - για να τους την εξασφαλίσει. Χάραζαν έναν κύκλο. Έμπαιναν μέσα. Κι έλεγαν:
«Εδώ στέκομαι. Αν θες να είσαι κοντά μου, στάσου δίπλα μου. Αν όχι, στάσου παράμερα, γιατί εμείς θα προχωρήσουμε».
Πιστεύω πως ήταν ικανές να το κάνουν αυτό γιατί ήταν δίκαιες και γενναιόδωρες στις περισσότερες περιπτώσεις, και γιατί δεν έχαναν χρόνο να καλλιεργούν ισοβίως ένα παράπονο.
Το έφερναν στην επιφάνεια όποτε χρειαζόταν, αλλά δεν έκρυβαν ούτε μασκάρευαν τα συναισθήματα της παντοτινής συχώρεσης και αγάπης.
Το μόνο που είχαν να κάνουν ήταν να ρίξουν «το βλέμμα» κι ο κόσμος σκορπιζόταν γοργά, αγωνιώντας ν’ ακολουθήσει τις υποδείξεις τους. Το μόνο που είχαν να κάνουν ήταν ν’ ανοίξουν τα χέρια κι ο κόσμος έτρεχε να χωθεί στην αγκαλιά τους.
Είχαν τα κουσούρια τους και ήταν, όπως οι περισσότεροι καλοί ηλικιωμένοι, ατελώς τέλειες. Όμως ήταν και δίκαιες· μ’ εκείνο το είδος συμπονετικής δικαιοσύνης που πηγάζει από το γεγονός ότι σ’ εκείνες ο κόσμος είχε φερθεί χωρίς οίκτο.
Πίστευα τότε ως παιδί και σήμερα ως ψυχαναλύτρια, και μεγάλη πια, πως αν μια γυναίκα ζει τη ζωή της βαθιά με τον δικό της τρόπο κι όσο καλύτερα μπορεί, η ζωή της γίνεται όχι απλώς παράδειγμα αλλά και χαρά για τους άλλους — μια προσφορά απλόχερη, που θα της επιστραφεί στο χιλιαπλάσιο από ανθρώπους δίκαιους, προικισμένους με καρδιά.
Οι γυναίκες σιγά σιγά καταλήγουν να μοιάσουν ολοένα και περισσότερο σε όποιον και ό,τι παρατηρούν και εκτιμούν πιο πολύ.
Clarissa Pinkola Estés, Ο Χορός των Μεγάλων Μητέρων,
μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδόσεις Κέλευθος
